NGUYÊN SỬ QUYỂN 121 và 122: TỐC BẤT ĐÀI (TRUYỆN 122 VIẾT THÀNH TUYẾT BẤT ĐÀI) (元史速不台(雪不台)•卷121•卷122)

    

Liên kết có liên quan mật thiết

Thu Giản Văn Tập: Bình Chương Chính Sự Ngột Lương Thị Tiên Miếu Bi Minh Nguyên Sử: Uryangqadai (Ngột Lương Hợp Thai) Truyện Nguyên Sử: Aju (A Truật) Truyện Nguyên Triều Danh Thần Sự Lược: Aju (A Truật) Truyện Tân Nguyên Sử: Tốc Bất Đài, Ngột Lương Hợp Thai, A Truật, Bốc Cát Bất Đãi, Dã Tốc Nhi

Nguyên Sử quyển 121 và 122: Tốc Bất Đài (truyện 122 viết thành Tuyết Bất Đài) (元史速不台(雪不台)•卷121•卷122)

Giới thiệu:

Mặc dù Tốc Bất Đài là một trong những vị tướng lỗi lạc nhất dưới trướng Thành Cát Tư Hãn, sử liệu về ông rất ít ỏi và chưa được dịch sang tiếng Việt. Gần đây, học giả Steven Pow đã hoàn tất và cho xuất bản bản dịch tiếng Anh của hai liệt truyện về Tốc Bất Đài trong Nguyên Sử. Bản dịch tiếng Việt này là bản tham khảo bài dịch của Stephen Pow. Đối với việc phiên âm tên từ tiếng Hán sang tiếng Mông Cổ trung đại, người dịch đều sao chép từ bản của Pow.

Trong quá trình dịch, người dịch phát hiện bản của Pow có chỗ không dịch trọn vẹn nguyên văn (xem phần chú thích đoạn văn số 8). Lí do vì sao Pow không dịch thì người dịch không rõ.

Tốc Bất Đài có hai liệt truyện trong Nguyên Sử. Liệt truyện thứ hai ký âm là Tuyết Bất Đài. Đây là sự nhầm lẫn của sử quan thời Minh khi cho rằng Tốc Bất Đài và Tuyết Bất Đài là hai người khác nhau. Sự nhầm lẫn này đã được chỉ ra bởi Pow.

QUYỂN 121

1. 速不台，蒙古兀良合人。其先世獵於斡難河上，遇敦必乃皇帝，因相結納，至太祖時，已五世矣。捏里必者生孛忽都，眾目為折里麻。折里麻者，漢言有謀略人也。三世孫合赤溫，生哈班。哈班二子，長忽魯渾，次速不台，俱驍勇善騎射。太祖在班朱尼河時，哈班嘗驅羣羊以進，遇盜，被執。忽魯渾與速不台繼至，以槍刺之，人馬皆倒，餘黨逸去，遂免父難，羊得達於行在所。忽魯渾以百戶從帝與乃蠻部主戰於長城之南，忽魯渾射却之，其眾奔闊赤檀山而潰。

Tốc Bất Đài, người Mông Cổ Ngột Lương Hợp Thai. Tổ tiên Bất Đài săn bắt ở sông Oát Nan (sông Onon), gặp Đôn Tất Nãi (Tumbinai) Hoàng Đế, nhân đó được hoàng đế kết nạp, đến thời Thái Tổ, đã qua năm đời rồi. Niết Lý Tất (Nerbi) sinh ra Bột Hốt Đô (Boqutu), bộ chúng xem là Triết Lí Ma (jelme). Triết Lí Ma dịch sang tiếng Hán có nghĩa là người mưu lược. Cháu ba đời là Tôn Hợp Xích Ôn (Qachi'un), sinh ra Ha Ban (Qaban). Ha Ban có hai con trai, con trưởng tên là Hốt Lỗ Hồn, con thứ là Tốc Bất Đài, đều dũng tiệp giỏi kỵ xạ. Lúc thái tổ ở sông Ban Thất Nê, Hợp Ban từng xua đàn dê đến, gặp cướp, bị bắt. Hốt Lỗ Hồn (Qurghun) cùng Tốc Bất Đài (Subetei) đến sau, lấy thương đâm bọn cướp, người ngựa chúng đều ngã nhào, dư đảng bỏ trốn, do vậy mà cha hai người thoát nạn, dê được đưa đến chỗ hoàng thượng. Hốt Lỗ Hồn được cho làm Bách Hộ, theo hoàng đế chiến với bộ Nãi Man (Naiman) ở phía nam Trường Thành, Hốt Lỗ Hồn bắn lui chúng, bộ chúng của địch bỏ chạy vào núi Khoát Xích Đàn (Koiten) và tan vỡ.

2. 速不台以質子事帝，為百戶。歲壬申，攻金桓州，先登，拔其城。帝命賜金帛一車。滅里吉部強盛不附。丙子，帝會諸將於禿兀剌河之黑林，問：「誰能為我征滅里吉者？」速不台請行，帝壯而許之。乃選裨將阿里出領百人先行，覘其虛實。速不台繼進。速不台戒阿里出曰：「汝止宿必載嬰兒具以行，去則遺之，使若挈家而逃者。」滅里吉見之，果以為逃者，遂不為備。己卯，大軍至蟾河，與滅里吉遇，一戰而獲其二將，盡降其眾。其部主霍都奔欽察，速不台追之，與欽察戰于玉峪，敗之。

Tốc Bất Đài phụng sự hoàng đế với thân phận con tin, được hoàng đế cho làm Bách Hộ. Năm nhâm thân (1212), công Hoàn Châu, Tốc Bất Đài lên thành trước tiên, hạ thành ấy. Hoàng đế mệnh tặng cho Tốt Bất Đài một che chở vàng và lụa. Bộ Miết Lí Cát (Merkit) cường thịnh không chịu phục. Năm bính tử (1216), hoàng đế hội chư tướng tại Hắc Lâm (rừng đen) cạnh sông Thốc Ngột Lạt (sông Tula), đế hỏi: "Ai có thể vì ta chinh phạt bộ Diệt Lí Cát)? Tốc Bất Đài xin đi, hoàng đế cho rằng Tốc Bất Đài là người mạnh mẽ và cho ông đi. Tì Tướng Nãi Man là A Lý Xuất (Archuq) lĩnh trăm người hành quân trước, dò xét hư thực của địch. Tốt Bất Đài đến tiếp theo. Tốc Bất Đài căn dặn A Lý Xuất rằng: "Ngươi ở trong trải nghỉ mang theo đồ vật của trẻ con mà đi, đi rồi thì bỏ lại chúng, làm như ngươi cùng thê tử và con bỏ trốn." Diệt Lý Cát thấy những đồ vật này, quả nhiên cho rằng A Lý Xuất bỏ trốn, bèn không phòng bị. Kỷ Mảo, đại quân đến sông Thiềm (Chem) và gặp Diệt Lý Cát, đánh một trận mà bắt được hai tướng, khiến bộ chúng hết thảy đầu hàng. Bộ chủ của chúng là Hoắc Đô (Qodu) bỏ trốn vào vùng của Khâm Sát (Kipchaq). Tốc Bất Đài truy chúng, cùng Khất Sát chiến ở Ngọc Dục, đánh bại chúng.

3. 壬午，帝征回回國，其主滅里委國而去。命速不台與只別追之，及于灰里河，只別戰不利，速不台駐軍河東，戒其眾人爇三炬以張軍勢，其王夜遁。復命統兵萬人由不罕川必里罕城追之，凡所經歷皆無水之地。既度川，先發千人為游騎，繼以大軍晝夜兼行。比至，滅里逃入海，不月餘，病死，盡獲其所棄珍寶以獻。帝曰：「速不台枕干血戰，為我家宣勞，朕甚嘉之。」賜以大珠、銀罌。

Nhâm ngọ (1222), hoàng đế chinh phạt nước Hồi Hồi (1), chúa nước đó là Diệt Lí (Melik) bỏ nước mà đi. Mệnh Tốc Bất Đài và Chỉ Biệt (Jebe) truy đuổi hắn, đến sông Khuy Lí (Quyli), Chỉ Biệt chiến bất lợi, Tốc Bất Đài đồn trú quân ở Hà Đông, dặn quân chúng đốt ba bó đuốc để khuyếch trương quân thế, chúa nước ấy ban đêm bỏ chạy. Lại mệnh cho Tốc Bất Đài thống binh một vạn người từ sông Bất Hãn Diệt và thành Tất Lí Hãn (Bailaqan) truy kích hắn, những chỗ mà quân Tốc Bất Đài đi qu đều không có nước. Khi đã qua sông rồi, liền trước tiên phát một nghìn du kỵ, tiếp đến đại quân ngày đêm cùng tiến. Khi quân truy kiếp thì Diệt Lí đã bỏ chạy ra biển, không quá một tháng bệnh chết, Tốc Bất Đài do vậy lấy được hết ngọc bảo mà Diệt Lí bỏ lại đem dâng lên hoàng thượng. Hoàng đế nói: "Tốc Bất Đài gác đầu lên giáo mà huyết chiến, vì gia tộc ta tận lực, trẫm rất lấy làm vui." Liền tặng cho Tốc Bất Đại một bình đựng ngọc và bạc.

Theo Stephen Pow, Hồi Hồi là phiên âm của từ Mông Cổ Sarta'ul, ở đây chính là Khwarezmshah.

4. 癸未，速不台上奏，請討欽察。許之。遂引兵繞寬定吉思海，展轉至太和嶺，鑿石開道，出其不意。至則遇其酋長玉里吉及塔塔哈兒方聚於不租河，縱兵奮擊，其眾潰走。矢及玉里吉之子，逃於林間，其奴來告而執之，餘眾悉降，遂收其境。又至阿里吉河，與斡羅思部大、小密赤思老遇，一戰降之，略阿速部而還。欽察之奴來告其主者，速不台縱為民，還，以聞。帝曰：「奴不忠其主，肯忠他人乎？」遂戮之。又奏以滅里吉、乃蠻、怯烈、杭斤、欽察諸部千戶，通立一軍，從之。略也迷里霍只部，獲馬萬匹以獻。

Quý vị (1223), Tốc Bất Đài dâng tấu xin đánh Khâm Sát (Qipchaq). Hoàng đế chuẩn tấu, bèn dẫn binh vòng qua biển Khoan Định Cát Tư (Caspian sea), chuyển quân đến Thái Hòa Lĩnh (Caucasus mountains), tạc đá mở đường, tấn công bất ngờ. Khi quân Mông Cổ đến thì tù trưởng Ngọc Lý Cát (Yurgi) và Tháp Tháp Cáp (Tartaqar) Nhi vừa tụ quân ở sông Bất Tô. Tốc Bất Đài liền cho quân phấn kích, quân địch tan vỡ bỏ chạy. Con Ngọc Lý Cát trúng tên nên bỏ chạy vào trong rừng, nô tài của hắn đến báo (cho quân Mông Cổ) biết nên bắt được hắn, dư đảng đều hàng, do vậy sát nhập lãnh thổ địch. Lại đến sông A Lý Cát, gặp già trẻ Mật Xích Tư Lão (Mstislav) thuộc bộ Oát La Tư (Russian tribes), đánh một trận khiến chúng hàng, cướp phá A Tốc (Ossete) rồi quay về. Tên nô lệ Khâm Sát mà đến báo về chủ của hắn được Tốc Bất Đài thả làm dân thường. Tốc Bất Đài quay về, báo việc của tên nô lệ cho hoàng đế. Hoàng đế nói: "Nô lệ không trung với chủ, sao có thể trung với người khác?" Liền đem giết hắn. Lại tấu rằng đem thiên hộ của Diệt Lý Cát, Nãi Man, Khiếp Liệt (Kereyit), Hàng Cân (Qangli) và Khâm Sát nhập thành một đạo quân, hoàng đế cho phép. Sau đó, Tốc Bất Đài cướp phá bộ Mê Lý Khắc Chỉ (Emil-Qochi), bắt được nghìn con ngựa rồi đem dâng lên.

5. 帝欲征河西，以速不台比年在外，恐父母思之，遣令歸省。速不台奏，願從西征。帝命度大磧以往。丙戌，攻下撒里畏吾特（勒）〔勤〕、[3]赤閔等部，及德順、鎮戎、蘭、會、洮、河諸州，得牝馬五千匹，悉獻於朝。丁亥，聞太祖崩，乃還。

Hoàng đế muốn chinh phạt Hà Tây (Tangut-Tây Hạ), vì Tốc Bất Đài liền năm ở ngoài trận mạc nên sợ cha mẹ ông nhớ thương, truyền lệnh cho quay về thâm gia quyến. Tốc Bất Đài tấu rằng xin nguyện theo hoàng đế tây chinh. Hoàng đế mệnh Tốc Bất Đài vượt Đại mạc. Bính  tuất (1226), công hạ bộ Tát Lí Úy Ngô Đặc (Lặc) (Cần) và Xích Mẫn, đến các châu Đức Tuận, Trấn Nhung, Lan, Hội, Thao và Hà, đoạt được ngựa cái năm nghìn con, đều dâng lên cho triều đình. Đinh Hợi (1227), Tốc Bất Đài nghe tin thái tổ băng hà, bèn quay về.

6. 己丑，太宗即位，以禿滅干公主妻之。從攻潼關，軍失利，帝責之。睿宗時在藩邸，言兵家勝負不常，請令立功自效。遂命引兵從睿宗經理河南，道出牛頭關，遇金將合達帥步騎數十萬待戰。睿宗問以方略，速不台曰：「城居之人不耐勞苦，數挑以勞之，戰乃可勝也。」師集三峯山，金兵圍之數匝。會風雪大作，其士卒僵仆，師乘之，殺戮殆盡。自是金軍不能復振。壬辰夏，睿宗還駐官山，留速不台統諸道兵圍汴。癸巳，金主渡河北走，追敗之於黃龍岡，斬首萬餘級。金主復南走歸德府，未幾，復走蔡州。汴降，俘其后妃及寶器以獻，進圍蔡州。甲午，蔡州破，金主自焚死。時汴梁受兵日久，歲饑，人相食，速不台下令縱其民北渡以就食。

Năm kỷ sửu (1229), Thái Tông (Ogedei) lên ngôi, đem công chúa Thốc Diệt Can gả cho Tốc Bất Đài. Tốc Bất Đài theo công đánh Đồng Quan, quân thất lợi, hoàng đế trách ông. Túc Tông (Tolui) lúc ấy ở dinh thự bên cảnh, nói rằng binh gia thắng thua bất thường, xin lệnh cho Tốc Bất Đài đoái công chuộc tội. Hoàng đế bèn mệnh ông dẫn binh theo Túc Tông kinh lược Hà Nam, ra khỏi Ngưu Đầu Quan, gặp tướng Kim Hoàn Nhan Hợp Đạt và bộ kỵ mấy chục vạn chờ chiến. Túc Tông hỏi Tốc Bất Đài phương lược, Tốc Bất Đài nói: "Cư dân trong thành không thể kham khổ ải, khiêu chiến vài lần để cho chúng nhọc, chiến sẽ tất thắng." Quân binh tụ tập lại ở Tam Phong Sơn, quân Kim vây quân Mông Cổ mấy vòng. Bấy giờ gió to tuyết lớn, sỹ tốt Kim thân đông cứng, quân Mông thừa cơ đánh, thảm sát diệt tận. Tự lúc này quân Kim thế không lên được nữa. Nhâm thìn (1232), hạ, Túc Tông quay về đồn trú ở Quan Sơn, lưu Tốc Bất Đài lại làm thống soái quân chư đạo vây Biện Kinh. Quý tị, Kim chủ vượt sông ra bắc, truy kích đánh bại chúng ở Hoàng Long Cương, chém đầu hơn vạn thủ cấp. Kim chủ lại chạy về nam nhập Quy Đức Phủ, không lâu sau, lại chạy vào Thái Châu. Biện Kinh hàng, bắt được hoàng hậu phi tần của Kim chủ cùng bảo vật đem dâng lên, rồi tiến vây Thái Châu. Giáp ngọ (1234), Thái Châu vỡ, Kim chủ tự thiêu chết. Bấy giờ Biện Kinh bị vây lâu ngày, cả năm đói, người ăn lẫn nhau, Tốc Bất Đài lệnh thả dân chúng chạy ra bắc để kiếm ăn.

7. 乙未，太宗命諸王拔都西征八赤蠻，且曰：「聞八赤蠻有膽勇，速不台亦有膽勇，可以勝之。」遂命為先鋒，與八赤蠻戰，繼又令統大軍，遂虜八赤蠻妻子於寬田吉思海。八赤蠻聞速不台至，大懼，逃入海中。

Ất mùi, Thái Tông mệnh chư vương Bạt Đô (Batu) tây chinh Bát Xích Mãn (Bachman), còn nói: "Nghe nói Bát Xích Mãn có lòng dũng cảm, Tốc Bất Đài cũng can đảm, có thể thắng chúng." Bèn mệnh cho Tốc Bất Đài làm tiên phong, cùng Bát Xích Mãn chiến, tiếp theo lại lệnh thống lĩnh đại quân, bèn bắt thê tử của Bát Xích Mãn ở biển Khoan Điền Cát Hải. Bát Xích Mãn nghe nói Tốc Bất Đài đến, kinh sợ, chạy vào biển.

8. 辛丑，太宗命諸王拔都等討兀魯思部主也烈班，為其所敗，圍禿里思哥城，不克。拔都奏遣速不台督戰，速不台選哈必赤軍怯憐口等五十人赴之，一戰獲也烈班。進攻禿里思哥城，三日克之，盡取兀魯思所部而還。經哈咂里山，攻馬札兒部主怯憐。速不台為先鋒，與諸王拔都、吁里兀、昔班、哈丹五道分進。眾曰：「怯憐軍勢盛，未可輕進。」速不台出奇計，誘其軍至漷寧河。諸王軍於上流，水淺，馬可涉，中復有橋。下流水深，速不台欲結栰潛渡，繞出敵後。未渡，諸王先涉河與戰。拔都軍爭橋，反為所乘，沒甲士三十人，并亡其麾下將八哈禿。既渡，諸王以敵尚眾，欲要速不台還，徐圖之。速不台曰：「王欲歸自歸，我不至禿納河馬茶城，不還也。」及馳至馬茶城，諸王亦至，遂攻拔之而還。諸王來會，拔都曰：「漷寧河戰時，速不台救遲，殺我八哈禿。」速不台曰：「諸王惟知上流水淺，且有橋，遂渡而與戰，不知我於下流結栰未成，今但言我遲，當思其故。」於是拔都亦悟。後大會，飲以馬乳及蒲萄酒。言征怯憐時事，曰：「當時所獲皆速不台功也。」壬寅，太宗崩。[4]癸卯，諸王大會，拔都欲不往。速不台曰：「大王於族屬為兄，安得不往？」甲辰，遂會於也只里河。

Tân Sửu (1241), Thái Tông mệnh chư vương Bạt Đô chinh thảo bộ chủ Ngột Lỗ Tư là Dã Liệt Ban (), bị hắn đánh bại (), vây thành Thốc Lý Tư Ca (Turiske), không thắng. Bạt Đô táu cho Tốc Bất Đài đôn đốc việc chiến, Tốc Bất Đài chọn trong số quân Ha Tất Xích (habichi) năm mươi lính Khiếp Lân (ger-ün köbegüt) đánh chúng, một trận bắt đuuợc Dã Liệt Ban. Tiến công thành Thốc Lý Tư Ca (Turiske), ba ngày thì hạ được, bắt trọn bộ Ngột Lỗ Tư rồi quay về. Quân vượt qua núi Ha Táp Lý (Carpathian mountains), công bộ chủ Mã Lạt Nhi (Magyar) là Khiếp Lân (Keler/Kerel), Tốc Bất Đài làm tiên phong, cùng chư vương Bạt Đô, Hu Lý Ngột (Hülegü), Tích Ban (), Ha Đan (Qadan) chia quân thành năm đạo cùng tiến. Quân chúng nói: "Khiếp Lân quân thế cường, không thể khinh nhờn tiến đánh." Tốc Bất Đài ra kế kỳ diệu, dụ quân địch đến sông Quách Ninh (). Chư vương đồn quân ở thượng lưu, nước nông, ngựa có thể qua, ở giữa lại có cầu. Ở hạ lưu nước sâu, Tốc Bất Đài muốn kết bè vượt sông, đi vòng tập hậu địch. Lúc Tốc Bất Đài chưa qua sông, chư vương vượt sông đánh nhau với địch, quân Bạt Đô tranh cây cầu, lại bị địch thừa cơ công đánh, giáp sỹ ba mươi người chết, mất hạ tướng là Bát Ha Thốc (Ba'atur). Lúc Tốc Bất Đài qua sông rồi, chư vương vì địch còn đông, muốn yêu cầu Tốc Bất Đài quay về, từ từ tính kế khác. Tốc Bất Đài nói: "Vương muốn về thì tự mình về, ta không tới được thành Thốc Nạp Hà Mã Trà thì không về." Đến khi đến thành Mã Trà, chư vương cũng đến, muốn công hạ thành ấy rồi về. Chư vương đến họp bàn, Bạt Đô nói: "Lúc đánh nhau ở sông Quách Ninh, Tốc Bất Đài viện quân trễ, khiến Bát Ha Thốc của ta bị giết." Tốc Bất Đài nói: "Chư vương chỉ biết thượng lưu sông cạn, hơn nữa còn có cầu, liền vượt sông mà đánh, không biết ta ở hạ lưu kết bè chưa xong, nay chỉ nói ta chậm trể, vương hãy nghĩ đến nguyên nhân là do đâu." Bạt Đô do vậy mới ngộ ra. Chư tướng đại hội xong, lấy sữa ngựa và rượu bồ đào uống. Lúc nói đến việc lđánh Khiếp Lân, cho rằng: "Lúc ấy thành công được đều là công của Tốc Bất Đài." Nhâm dần (1242), Thái Tông băng hà. Quý mão, chư vương đại hội, Bạt Đô không muốn đi. Tốc Bất Đài nói: "Đại vương là huynh trưởng tộc thuộc, sau không đi?" Giáp thìn (1244), bèn hội nghị kuriltai ở sông Dã Chỉ Lý (Volga river).

() 為其所敗 không được dịch bởi Stephen Pow. Pow chỉ viết: They tried besieging the city Turiske, but could not conquer it. (Pow, 63-64). 為...所 là cấu trúc bị động, rõ ràng có nghĩa là bị Dã Liệt Ban đánh bại.

9. 丙午，定宗即位，既朝會，還家于禿剌河上。戊申卒，年七十三。贈效忠宣力佐命功臣、開府儀同三司、上柱國，追封河南王，諡忠定。子兀良合台。

Bính thìn (1246), Định Tông (Güyük) lên ngôi. Sau khi hội ở triều đình, Tốc Bất Đài về quê ở sông Thốc Lạt (Tula river). Mậu thân, mất, năm ấy tuổi bảy mươi ba. Tặng Hiếu Trung Tuyên Lực Tá Mệnh Công Thần, Khai Phủ Nghĩa Đồng Ta Tư, Thượng Trụ Quốc, truy phong Hà Nam Vương, thụy là Trung Định. Con ông là Ngột Lương Hợp Thai.

QUYỂN 122

1. 雪不台，蒙古部兀良罕氏。遠祖捏里弼生孛忽都，雄勇有智略。曾孫合飭溫生哈班、哈不里。哈班生二子：長虎魯渾，次雪不台。

Tuyết Bất Đài, người Mông Cổ bộ Ngột Lương Hãn thị tộc. Viễn tổ là Niết Lý Bật (Nerbi) sinh Bột Hốt Đô (Boqutu), hùng dũng tri lược. Tằng tôn (chắc trai) Hợp Sức Ôn (Qachi'un) sinh Ha Ban (Qabal), Ha Bất Lý (Qabun). Ha Ban sinh hai người con trai: trưởng tử là Hổ Lỗ Hồn (Qurkhun), kế đến là Tuyết Bất Đài (Sübe'etei).

2. 太祖初建興都于班朱泥河，今龍居河也。哈班驅羣羊入貢，遇盜見執，雪不台及兄虎魯渾隨至，刺盜殺之，眾潰去，哈班得以羊進帝所，由是父子兄弟以義勇稱。虎魯渾以百夫長西征，破乃蠻，立戰功。

Thái Tổ ban đầu kiến hưng đô thành ở sông Ban Chu Nê, nay là sông Long Cư. Ha Ban lùa bầy dê đến cống Thái tổ, gặp cướp bị bắt, Tuyết Bất Đài cùng anh là Hổ Lỗ Hồn đi theo đến, đâm bọn cướp rồi giết chúng, chúng tan vỡ bỏ chạy. Ha Ban được hiến dê mà được vào nơi hoàng đế ở. Do vậy cha con anh em đều nghĩa dũng, Hổ Lỗ Hồn được cho làm Bách Phu Trưởng và được cho đi tây chinh, phá Nãi Man, lập chiến công.

3. 雪不台以質子襲職。七年，攻桓州，先登，下其城，賜金幣凡一車。十一年，戰滅里吉眾于蟾河，追其部長玉峪，大破之，遂有其地。扈從征回鶻，其主棄國去，雪不台率眾追之，回鶻竟走死。其帑藏之積盡入內府，賜寶珠一銀罌。十八年，討定欽察，鏖戰斡羅思大、小密赤思老，降之，奏滅里吉、乃蠻、怯烈、〔杭〕斤、欽察部千戶通立一軍。十九年，獻馬萬匹。二十一年，取馺里畏吾、特勤、赤憫等部，德順、鎮戎、蘭、會、洮等州，獻牝馬三千匹。

Tuyết Bất Đài làm con tin và được cho thế tập chức tước. Năm thứ bảy (1212), công Hoàn Châu, Tuyết Bất Đài lên thành trước tiên, công hạ thành ấy, tặng kim tiền cả một xe. Năm thứ mười một (1216), chiến với quân Diệt Lý Cát (Merkit) ở sông Thiềm (Chem), truy kích bộ trưởng của chúng là Trưởng Ngọc Dục (Üyük), đại phá chúng, do vậy có được thành ấy. Tốc Bất Đài hộ vệ xa giá đi chinh Hồi Hột, chúa của họ bỏ thành trốn, Tuyết Bất Đài soái lĩnh quân truy hắn, Hồi Hột bỏ chạy mà chết. Kim tiền tràng trữ của hắn đều được cho vào phủ nội hết, tặng một bình bạc đầy ngọc bảo. Năm thứ mười tám (1223), bình định Khâm Sát (Qipchaq), ác chiến ở Oát La Tư trẻ (Mstislav) và Tiểu Mật Xích Tư (Mstislav) trẻ, khiến chúng hàng, Tốc Bất Đài tấu sát nhập thiên hộ của Diệt Lý Cát (Merkit), Nãi Man (Naiman), Khiếp Liệt (Kereyit), Hàng Cân (Qangli), Khâm Sát (Qipchaq) vào và lập thành một quân. Năm thứ mười chín (1224), dâng vạn con ngựa. Năm thứ hai mươi mốt (1226), các bộ Táp Lí Uy Ngô (Sari Uyghur), Đặc Cần (Teqin), Xích Mẫn (Chimin), cùng các châu Đức Thuận, Chân Giới, Lan, Hội, Triệu hiến ngựa cái ba nghìn con.

4. 太宗二年，大舉伐金，渡河而南，睿宗以太弟將兵渡漢水而北，會河南之三峯山。金大臣合（韃韃）〔達〕諸將步騎數十萬待戰，[15]雪不台從睿宗出牛頭關，謀曰：「城邑兵野戰不利，易破耳。」師集三峯，金圍之數匝，將士頗懼。俄而風雪大作，金卒僵踣，士氣遂奮，敵眾盡殪。河南諸州以次降破。四年夏，雪不台總諸道兵攻汴，金義宗走衞州，又走歸德，又走蔡州。癸巳秋，汴將以城降，[16]其冬，攻蔡。六年春，金亡，雪不台以汴民饑，縱使渡河就食，民德之。

Thái Tông, cất đại quân phạt Kim, vượt qua sông đi về phía nam, Túc Tông là thái đệ (em Ogedei-Oa Khoát Đài) cầm binh vượt sông Hán ra bắc, hội ở Tam Phong Sơn tại Hà Nam. Đại thần nước Kim là Hợp Đạt cùng chư tướng bộ kỷ mấy mươi vạn chờ quân Mông tới ứng chiến, Tuyết Bất Đài theo Túc Tông ra khỏi Ngưu Đầu Quan, dâng mưu lược rằng: "Binh trong thành ấp không giỏi dã chiến, dễ phá chúng thôi." Khi quân Mông hội họp ở Tam Phong, quân Kim vây thành mấy vòng, tướng sỹ đều rất sợ. Ngay lúc ấy gió to tuyết lớn, lính Kim thân đông cứng ngã xuống đất, sỹ khí lại lên, địch đông chết hết. Các châu Hà Nam đầu hàng hoặc bị phá theo sau đó. Năm thứ tư (1232), Tuyết Bất Đài tổng lĩnh các đạo binh công Biện Kinh, Kim Nghĩa Tông bỏ chạy đến Vệ Châu, lại chạy đến Quy Đức, rồi chạy tới Thái Châu. Mùa thu năm Quý tị, thành Biện Kinh hàng. Mùa đông năm ấy, công Thái Châu. Năm thứ sáu (1234), xuân, nhà Kim vong, Tuyết Bất Đài vì dân đói trong thành Biện Kinh, thả họ đi để vượt sông kiếm ăn, dân cảm đức độ của Tốc Bất Đài.

5. 是年，詔宗王拔都西征，雪不台為先鋒，戰大捷。十三年，討兀魯思部主野力班，禽之。攻馬劄部，與其酋怯憐戰漷寧河，遣偏師由下流擣其城，拔之。是時，北庭、西域、河南北、關隴皆底定，雪不台功力居多。

Năm ấy (1234), chiếu tông vương Bạt Đô (Batu) tây chinh, Tuyết Bất Đài làm tiên phong, chiến đại thắng. Năm thứ mười ba (1241), thảo phạt bộ chủ bộ Ngột Lỗ Tư là Dã Lực Ban, bắt hắn. Công bộ Mã Tráp, cùng tù trưởng chúng là Khiếp Lân (Király) chiến ở sông Quách Ninh, sai tì tướng từ hạ lưu công phá thành ấy, công hạ được. Bấy giờ, Bắc Đình, Tây Vực, phía bắc Hà Nam, Quan Long đều bình định được, Tuyết Bất Đài lập công lớn.

6. 初，太祖征西夏，閔其久於行間，敕還省覲。雪不台對曰：「君勞臣佚，情所未安。」帝壯而聽之。又金帥合達見獲，以不屈死，猶問雪不台安在，請一識之。雪不台出謂曰：「汝須臾人耳，識我何為？」曰：「人臣亦各為其主，卿勇蓋諸將，天生英豪，其偶然邪？吾見卿甘心瞑目矣。」

Ban đầu, Thái Tổ chinh Tây Hạ, thương Tốc Bất Đài lâu năm ở ngoài trận mạc, sắc dụ cho ông quay về nhà chăm nom gia quyến. Tốc Bất Đài đáp: "Quân vương lao nhọc mà bậc thần yên nhàn, thần tâm không an." Hoàng đế ngưỡng mộ và nghe theo ông. Lại tướng soái Kim là Hợp Đạt bị bắt, vì bất khuất mà chết, vẫn còn nghe Tuyết Bất Đài dang ở đó, xin gặp một lần. Tuyết Bất Đài ra khỏi trướng mà nói: "Ngươi là người sắp chết, muốn gặp ta làm gì?" Hợp Đạt đáp: "Nhân thần mỗi người phụng sự chủ nhân của mình, ngài anh dũng cái thế hơn chư tướng, thiên sinh anh hùng, chẳng lẽ là ngẫu nhiên? Ta gặp ngài rồi thì can tâm nhắm mắt."

7. 定宗三年，卒於篤列河之地，年七十有三。至大元年，贈效忠宣力佐命功臣、開府儀同三司、上柱國、河南王，諡忠定。

Định Tông năm thứ ba, mất ở sông Đốc Liệt, tuổi đã bảy mươi ba. Đến năm Đại Nguyên, tặng hiệu Trung Tuyên Lực Tá Mệnh Công Thần, Khai Phủ Nghĩa Đồng Tam Ti, Thượng Trụ Quốc, Hà Nam Vương, ban thụy là Trung Định.