Liên kết có liên quan mật thiết |
Thu Giản Văn Tập: Bình Chương Chính Sự Ngột Lương Thị Tiên Miếu Bi Minh Nguyên Sử: Aju (A Truật) Truyện Nguyên Triều Danh Thần Sự Lược: Aju (A Truật) Truyện Tân Nguyên Sử: Tốc Bất Đài, Ngột Lương Hợp Thai, A Truật, Bốc Cát Bất Đãi, Dã Tốc Nhi |
1. 兀良合台，初事太祖。時憲宗為皇孫，尚幼，以兀良合台世為功臣家，使護育之。憲宗在潛邸，遂分掌宿衞。歲（乙）〔癸〕巳，[5]領兵從定宗征女真國，破萬奴於遼東。繼從諸王拔都征欽察、兀魯思、阿〔速〕、孛烈兒諸部。[6]丙午，又從拔都討孛烈兒乃、捏迷思部，平之。己酉，定宗崩。拔都與宗室大臣議立憲宗，事久未決。四月，諸王大會，[7]定宗皇后問所宜立，皆惶惑，莫敢對。兀良合台對曰：「此議已先定矣，不可復變。」拔都曰：「兀良合台言是也。」議遂定。
Ngột Lương Hợp Thai, ban đầu phụng sự Thái tổ. Khi Hiến Tông (Mongke-Mông Kha) làm hoàng tôn (làm cháu của Thành Cát Tư Hãn), còn nhỏ, vì Ngột Lương Hợp Thai đời đời là gia tộc công thần, nên sai bảo vệ dưỡng dục Hiến Tông. Hiến Tông ở Tiệm Để, bèn phân nắm quyền Sở vệ. Năm quý tỵ, lĩnh binh theo Định Tông (Guyuk) chinh phạt nước Nữ Chân, phá Vạn Nô ở Liêu Đông. Tiếp theo lại cùng chư vương Bạt Đô (Batu) chinh phạt Khâm Sát (Qipchaq), Ngột Lỗ Tư, A Tốc, Bột Liệt Nhi chư bộ. Bình thìn, lại theo Bạt Đô thảo phạt bộ Bột Liệt Nhi Nãi, Niết Mị Lý, bình chúng. Kỷ dậu, Định Tông qua đời. Bạt Đô cùng tông thất đại thần kiến nghị lập Hiến Tông, việc lâu chưa quyết. Tháng tư, chư vương đại hội (kuriltai), hoàng hậu Định Tông hỏi nên có nên lập Hiến Tông làm Khả hãn không, tất cả đều sợ hãi, không ai dám đáp. Ngột Lương Hợp Thai nói: "Việc này đã quyết định từ trước, không thể lại thay đổi." Bạt Đô nói: "Ngột Lương Hợp Thai nói đúng đấy." Việc ấy được quyết định.
2. 憲宗即位之明年，世祖以皇弟總兵討西南夷烏蠻、白蠻、鬼蠻諸國，以兀良合台總督軍事。其鬼蠻，即赤禿哥國也。癸丑秋，大軍自旦當嶺入雲南境。摩些二部酋長唆火脫因、塔裏馬來迎降，遂至金沙江。兀良合台分兵入察罕章，蓋白蠻也，所在寨柵以次攻下之。獨阿塔剌所居半空和寨，依山枕江，牢不可拔。使人覘之，言當先絕其汲道。兀良合台率精銳立砲攻之。阿塔剌遣人來拒，兀良合台遣其子阿朮迎擊之，寨兵退走。遂并其弟阿叔城俱拔之。進師取龍首關，翊世祖入大理國城。
Năm kế sau khi Hiến Tông lên ngôi, Thế Tổ (Qublai-Hốt Tất Liệt) lệnh hoàng đệ tổng chỉ huy chinh thảo các nước Ô Man, Bạch Man, Quỷ Man ở tây nam, cho Ngột Lương Hợp Thai tổng đốc quân sự. Quỷ Man, tức nước Xích Thốc Ca. Quý sửu, mùa thu, đại quân tự đỉnh Đan Đương nhập cảnh giới Vân Nam. Tù trưởng hai bộ Ma Ta là Toa Hỏa Thốc Nhân, Tháp Lý Mã đến đón xin hàng, kế tiếp tiến đến sông Kim Sa. Ngột Lương Hợp Thai phân binh tiến vào Sát Hãn Chương, tức Bạch Man, trại sách liên tiếp bị công hạ, chỉ riêng có trại Ban Khống Hòa của A Tháp Thích là dựa núi sông bao, kiên cố không thể công hạ. Ngột Lương Hợp Thai liền sai người do thám, nói nên cắt đường nước uốc trước. Ngột Lương Hợp Thai bèn soái lĩnh quân tinh nhuệ xây máy bắn đá công phá trại. A Tháp Thích liền sai người đến chống cự, Ngột Lương Hợp Thai sai con là A Truật (Aju) đón đánh chúng, quân của trại thoái lui. Rồi cả thảy sai em của A Tháp là A Thúc thủ thành đều công hạ được. Tiến quân lấy cửa Long Quan, giúp Thế tổ tiến vào kinh đô nước Đại Lý.
3. 甲寅秋，復分兵取附都善闡，轉攻合剌章水城，屠之。合剌章，蓋烏蠻也。前次羅部府，大酋高昇集諸部兵拒戰，大破之於洟可浪山下，遂進至烏蠻所都押赤城。城際滇池，三面皆水，既險且堅，選驍勇以砲摧其北門，縱火攻之，皆不克。乃大震鼓鉦，進而作，作而止，使不知所為，如是者七日，伺其困乏，夜五鼓，遣其子阿朮潛師躍入，亂斫之，遂大潰。至昆澤，擒其國王段（智興）〔興智〕及其渠帥馬合剌昔以獻。[8]餘眾依阻山谷者，分命裨將也里、脫伯、押真掩其右，合台護尉掩其左，約三日捲而內向。及圍合，與阿朮引善射者二百騎，期以三日，四面進擊。兀良合台陷陣鏖戰，又攻纖寨，拔之。至乾德哥城，兀良合台病，委軍事於阿朮。環城立砲，以草填塹，眾軍始集，阿朮已率所部搏戰城上，城遂破。
Mùa thu năm giáp dậu (21 tháng giêng năm 1254 - 8 tháng 2 năm 1255), lại phân binh lấy kinh đô phụ Thiện Xiển, chuyển công thủy thành Hợp Lạt Chương, đồ sát thành ấy. Hợp Lạt Chương, tức Ô Man. Quân đến trước La Bộ Phủ, đại tù trưởng Cao Thăng tập họp quân binh chư bộ kháng cự, đại phá chúng ở dưới núi Di Khả Lãng, rồi tiến đến kinh đô của người Ô Man là thành Áp Xích. Thành nằm ven hồ Điền Trì, ba mặt đều là nước, đã hiểm lại vững chắc, bèn tuyển quân kiêu dũng lập máy bắn đá phá cổng bắc, phóng hỏa tấn công, đều thắng. Chiên trống ầm ỹ, tiến thì khua trống, khua thì lại dừng, khiến chúng không biết làm thế nào, cứ như thế bảy ngày, đợi chúng khốn phạp, đang đêm gõ năm lần trống, sai con là A Truật lén đem quân nhảy lên thành, loạn chém chúng, tặc tan rả. Đến Côn Trạch, bắt quốc vương chúng Đoàn (tức Đoàn Hưng Trí) và thủ lĩnh là Mã Hợp Lạt Tích đem dâng lên. Dư đảng còn lại dựa vào sơn cốc thủ, liền riêng biệt mệnh lệnh cho tì tướng Dã Lý, Thoát Bá, Áp Chân Yểm làm cánh phải, Hợp Đài (Qadai) Hộ Úy làm cánh tả, hẹn ước ba ngày lũ lượt kéo vào trong. Đến khi vòng vây khép lại, cùng A Truật dẫn hai trăm kỵ thiện xạ, chờ sau ba ngày, bốn phía tiến công. Ngột Lương Hợp Thai hãm trận kịch chiến, lại phá được trại Tiêm, hạ được trại ấy. Quân đến thành Càn Đức Ca thì Ngột Lương Hợp Thai bị bệnh, ủy nhiệm sự vụ quân đội cho A Truật. Vây thành xây máy bắn đá, lấy cỏ lấp hố, quân địch vừa tập họp lại, A Truật đã soái lĩnh bộ chúng đánh tát trên thành, thành bị phá.
4. 乙卯，攻不花合因、阿合阿因等城，阿朮先登，取其三城。又攻赤禿哥山寨，阿朮緣嶺而戰，遂拔之。乘勝擊破魯〔魯〕厮國塔渾城，[9]又取忽蘭城。魯魯厮國大懼，請降。阿伯國有兵四萬，不降。阿朮攻之，入其城，舉國請降。復攻阿魯山寨，進攻阿魯城，克之。乃搜捕未降者，遇赤禿哥軍於合打台山，追赴臨崖，盡殺之。自出師至此，凡二年，平大理五城八府四郡，洎烏、白等蠻三十七部。兵威所加，無不款附。
Ất mão (9 tháng 2 năm 1255 đến 28 tháng 1 năm 1256), công đánh các thành Bất Hoa Hợp Nhân, A Hợp A Nhân, A Truật lên thành trước tiên, lấy ba thành ấy. Lại công sơn trại Xích Thốc Ca, A Truật men theo lĩnh núi mà đánh, bèn phá được thành ấy. Thừa thắng đánh phá thành Tháp Hồn của nước Lỗ Tư, lại lấy thành Hốt Lan. Nước Lỗ Lỗ Tư kinh hãi, xin hàng. Nước A Bá có quân bốn vạn, không hàng. A Truật công chúng, vào thành nước ấy, đem nước xin hàng. Lại công đánh sơn trại A Lỗ, tiến công thành A Lỗ, đánh thắng chúng. Bèn lùng bắt những kẻ chưa hàng, gặp quân Xích Thốc Ca ở núi Hợp Đả Hợp, truy đến mỏm núi, giết sạch chúng. Tự lúc xuất sư đến giờ, cả thảy đã hai năm, bình định bốn quận tám phủ năm tòa thành của Đại Lý, dẹp yên ba mươi bảy bộ chư Man như Kịp Ô, Bạch. Binh uy do vậy tăng thêm, không kẻ nào không nạp khoản.
5. 丙辰，征白蠻國、波麗國，阿朮生擒其驍將，獻俘闕下。詔以便宜取道，與鐵哥帶兒兵合，遂出烏蒙，趨瀘江，剗禿剌蠻三城，却宋將張都統兵三萬，奪其船二百艘於馬湖江，斬獲不可勝計。遂通道於嘉定、重慶，抵合州，濟蜀江，與鐵哥帶兒會。
Bính thìn (29 tháng 1 năm 1256-16 tháng 1 năm 1257), chinh phạt nước Bạch Man và Ba Li, A Truật bắt sống kiêu tướng của chúng, dâng tù binh dưới cửa khuyết. Chiếu lệnh chọn đường dễ đi, cùng Thiết Ca Đái Nhi binh hợp, rồi ra khỏi Ô Mông, đến sông Lô, diệt ba thành của Thốc Lạt Man, đánh lui tướng Tống Trương Đô thống ba vạn người, đoạt lấy hai trăm thuyền ở sông Mã Hồ, bắt giết nhiều không kể xiết. Bèn thông đạo ở Gia Định, Trùng Khánh, đưa quân đến Hợp Châu, vượt sông Thục, cùng Thiết Ca Đái Nhi hội quân.
6. 丁巳，以雲南平，遣使獻捷於朝，且請依漢故事，以西南夷悉為郡縣，從之。賜其軍銀五千兩、綵幣二萬四千匹，授銀印，加大元帥。還鎮大理，遂經六盤山至臨洮府，與大營合。月餘，復西征烏蠻。
Đinh tị (17 tháng 1 năm 1257 đến 4 tháng 2 năm 1258), vì Vân Nam đã bình, sai sứ dâng tiệp thư lên triều đình, lại xin noi theo cố sự đời Hán, lấy các di Tây Nam đổi thành quận huyện, triều đình chấp thuận. Tặng quân ấy năm nghìn ngân lượng, hai vạn bốn nghìn xấp lụa, lại ban ấn bạc, gia phong chức Đại nguyên soái. Ngột Lương Hợp Thai quay về trấn thủ Đại Lý, rồi vượt qua núi Lục Bàn đến Lâm Thao phủ, hợp quân với đại quân doanh. Sau đó ít tháng, lại tây chinh Ô Man.
7.秋九月，遣使招降交趾，不報。冬十月，進兵壓境。其國主陳日煚隔江列象騎、步卒甚盛。兀良合台分軍為三隊濟江，徹徹都從下流先濟，大（師）〔帥〕居中，[10]駙馬懷都與阿朮在後。仍授徹徹都方略曰：「汝軍既濟，勿與之戰，彼必來逆我，駙馬隨斷其後，汝伺便奪其船。蠻若潰走，至江無船，必為我擒矣。」師既登岸，即縱與戰，徹徹都違命，蠻雖大敗，得駕舟逸去。兀良合台怒曰：「先鋒違我節度，軍有常刑！」徹徹都懼，飲藥死。兀良合台入交趾，為久駐計，軍令嚴肅，秋毫無犯。越七日，日煚請內附，於是置酒大饗軍士。還軍柙赤城。
Mùa thu, tháng chín, sai sứ chiêu hàng Giao Chỉ, không thấy báo về. Mùa đông, tháng mười, tiến binh sát biên cảnh. Quốc chủ nước ấy là Trần Nhật Cảnh cách sông bày tượng binh và kỵ binh, bộ binh rất đông. Ngột Lương Hợp Thai phân quân thành ba đội vượt sông, Triệt Triệt Đô theo hạ lưu vượt trước, đại quân ở giữa, phò mã Hoài Đô và A Truật theo sau. Liền gọi Triệt Triệt Đô đến bày phương lược: "Quân ngươi qua sông rồi, đừng giao chiến với chúng, chúng tất đến cản ta, phò mã theo sau cắt đường lui, người đợi lúc tiện đoạt lấy thuyền chúng, quân Man nếu tan vỡ sẽ chạy, đến sông không có thuyền tức bị ta bắt." Quân leo lên bờ sông, lập tức thả quân giao chiến, Triệt Triệt Đô trái mệnh, quân Man tuy bại, vẫn leo lên thuyền chạy thoát. Ngột Lương Hợp Thai thịnh nộ mà đáp: "Quân tiên phong làm trái với sự tiết chế của ta, quân ắt có hình luật!" Triệt Triệt Đô sợ, uống thuốc độc chết. Ngột Lương Hợp Thai vào Giao Chỉ, tính kế trú lâu, quân lệnh nghiêm minh, chẳng tơ hào lầy gì. Quá bảy ngày, Nhật Cảnh xin nội phụ, do vậy đặt rượu khao quân sỹ, rồi sau đó đem quân quay về thành Áp Xích.
8. 戊午，引兵入宋境，其地炎瘴，軍士皆病，遇敵少却，亡軍士四人。阿朮還戰，擒其卒十二人，其援復至，阿朮以三十騎，阿馬禿繼以五十騎擊走之。時兀良合台亦病，將旋師，阿朮戰馬五十匹，夜為禿剌蠻所掠，入告兀良合台曰：「吾馬盡為盜掠去，將何以行？」即分軍搜訪，知有三寨藏馬山顛。阿朮親率將士攀崖而上，破其諸寨，生擒賊酋，盡得前後所盜馬千七百匹，乃屠柙赤城。
Mậu ngọ (5 tháng 2 năm 1258-24 tháng 1 năm 1259), dẫn binh tiến vào cảnh giới Tống, đất ấy viêm chướng, quân sỹ đều bệnh, gặp địch hơi rút, mất bốn quân sỹ. A Truật quay lại chiến, bắt được binh tốt địch mười hai người, cứu viện của chúng lại đến, A Truật sai ba mươi kỵ, A Mã Thốc theo sau lấy năm mươi kỵ đánh đuổi đi. Bấy giờ Ngột Lương Hợp Thai cũng bệnh, lệnh đem quân quay về, A Truật chiến mã năm mươi con, đêm lại bị Thốc Lạt Man cướp lấy, liền vào trướng tấu báo với Ngột Lương Hợp Thai rằng: "Ngựa của ta bị bọn cướp cướp mất, phải làm sao đây?" Liền phân quân truy hỏi, thì biết có ba trại giấu ngựa ở đỉnh núi. A Truật đích thân soái lĩnh tướng sỹ leo lên mỏm núi, đánh phá các trại, bắt đầu đảng của tặc, đoạt hết một nghìn bảy trăm con, bèn đồ sát thành Áp Xích.
9. 憲宗遣使諭旨，約明年正月會軍長沙，乃率四王騎兵三千，蠻、僰萬人，破橫山寨，闢老蒼關，徇宋內地。宋陳兵六萬以俟。遣阿朮與四王潛自間道衝其中堅，大敗之，盡殺其眾。乘勝擊逐，蹴貴州，蹂象州，入靜江府，連破辰、沅二州，直抵潭州城下。潭州出兵二十萬，斷我歸路。兀良合台遣阿朮與大納、玉龍帖木兒軍其前，而自與四王軍其後，夾擊破之。兵自入敵境，轉鬭千里，未嘗敗北。大小十三戰，殺宋兵四十餘萬，擒其將大小三人。其州又遣兵來攻，追至門濠，掩溺殆盡，乃不敢復出。壁城下月餘。時世祖已渡江駐鄂州，遣也里蒙古領兵二千人來援，且加勞問。遂自鄂州之滸黃洲北渡，與大軍合。
Hiến Tông sai sứ dụ chỉ, ước hẹn năm sau tháng giêng hội quân ở Trường Sa, bèn soái lĩnh ba nghìn kỵ binh của bốn thân vương cùng Man, Thoán vạn người, phá Hằng Sơn trại, mở đường cửa Lão Thương, chiếm lấy nội địa đất Tống. Quân Tống sáu vạn dàn trận đứng đợi. Sai A Truật cùng bốn thân vương bí mật từ giữa đường đánh thẳng vào bộ phận tinh nhuệ nhất (trung kiên), khiến chúng đại bại, giết tận quân chúng. Thừa thắng truy đánh, đuổi đến Quý Châu, dẫm nát Tượng Châu, tiến vào Tĩnh Giang phủ, liên tiếp phá hai châu Thìn và Nguyên, đến thẳng dưới thành Đàm Châu. Đàm Châu xuất binh hai mươi vạn, cắt đứt đường lui của ta. Ngột Lương Hợp Thai sai A Truật cùng Đại Nạp, Ngọc Long Thiếp Mộc Nhi làm tiền quân, rồi tự mình cùng bốn thân vương làm hậu quân, kẹp đánh đại phá chúng. Quân tự lúc đi vào đất địch, di chuyển chiến đấu nghìn lý, chưa từng thất bại rút lúi. Đánh nhau lớn nhỏ mười ba trận, giết quân Tống hơn bốn mươi vạn, bắt tướng địch lớn nhỏ ba người. Châu ấy lại gửi quân đến đánh, truy đến Môn Hào, đánh úp dìm chết hết, rốt cục không dám ra nữa. Vây dưới chân thành hơn một tháng. Bấy giờ Thái tổ vượt sông đóng ở Ngạc Châu, sai Dã Lý Mông Cổ lĩnh binh hai nghìn người đến cứu viện, lại vấn hỏi khen thưởng. Ngột Lương Hợp Thai bèn tự Hử Hử Hoàng Châu ở Ngạc Châu vượt sông ra bắc, cùng đại quân hội.
10. 庚申，世祖即位。夏四月，兀良合台至上都。後十二年卒，年七十二。子阿朮自有傳。
Canh thân (13 tháng 2 năm 1260 đến 10 tháng 6 năm 1260), Thế tổ lên ngôi. Mùa hạ, tháng tư, Ngột Lương Hợp Thai đến Thượng đô. Sau đó mười hai năm, mất ở tuổi bảy mươi hai. Con là A Truật có tự truyện riêng.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét