Liên kết có liên quan mật thiết |
Kim Sử Hoàn Nhan Trần Hòa Thượng và Nguyên Sử Hoàn Nhan Hợp Đạt Truyện |
Kim Sử quyển 118: Võ Tiên truyện (金史武仙合傳•卷118)
1. 武仙，威州人。或曰嘗為道士，時人以此呼之。貞祐二年，仙率鄉兵保威州西山，附者日眾，詔仙權威州刺史。興定元年，破石海於真定，宣差招撫使惟宏請加官賞，真授威州刺史，兼真定府治中，權知真定府事。遷洺州防禦使、兼同知真定府事，遙授河平軍節度使。興定四年，遷知真定府事，兼經略使，遙領中京留守，權元帥右都監。無何，封恆山公，以中山、真定府，沃、冀、威、鎮寧、平定州，抱犢寨，欒城、南宮縣隸焉。同時九府，財富兵強恆山最盛。
Võ Tiên, người Uy Châu. Có kẻ nói ông từng làm đạo sỹ, người bấy giờ đều vì ông là đạo sỹ mà gọi như thế. Năm Trinh Hựu thứ hai (12 tháng 2 năm 1214 đến 31 tháng 1 năm 1215), Tiên soái lĩnh hương binh bảo vệ ngọn núi phía Tây thuộc Vệ Châu, người theo ông ngày càng đông, chiếu cho Võ Tiên tạm làm Thứ Sử Uy Châu. Năm Hưng Định thứ nhất (2 tháng 10 năm 1217 đến 27 tháng 1 năm 1218), phá Thạch Hải ở (Phủ) Chân Định, Tuyên Sai Chiêu Võ Sứ Duy Hoành xin thăng quan cho ông, bèn chính thức thụ chức Uy Châu Thứ Sử, kiêm chức Chân Định Phủ Trị Trung, tạm giữ chức Tri Chân Định Phủ Sự. Dời làm Danh Châu Phòng Ngự Sứ, kiêm Đồng Tri Chân Định Phủ Sự, tạm nhận chức Hà Bình Quân Tiết Độ Sứ. Năm Hưng Định thứ tư (6 tháng 2 năm 1220 đến 24 tháng 1 năm 1221), đổi làm Chân Định Phủ Sự, kiêm Kinh Lược Sứ, tạm làm Lĩnh Trung Kinh Lưu Thủ, Quyền Nguyên Sư Hữu Đô Giám. Không lâu sau, phong tước Hằng Sơn Công, đem các nơi như Trung Sơn, Phủ Chân Định, Ốc Châu, Kí Châu, Uy Châu, Trấn Ninh Châu và Bình Định Châu, trại Bảo Độc, Loan Thành và huyện Nam Cung giao cho Võ Tiên quản lý. Đồng thời lập chín phủ, tài chính binh lực của Võ Tiên là mạnh nhất.
Kim Sử, Tuyên Tông Bản Kỷ, quyển 15 ghi:
興定元年，[...]春三月，乙未，先征山東兵接應苗道潤共復中都，而石海據真定叛，慮為所梗，乃集粘割貞、郭文振、武仙所部精銳與東平軍為掎角之勢，圖之。[...]庚子，攻霸州。甲辰，威州刺史武仙率兵斬石海及其党二百餘人，降葛仲、趙林、張立等軍，盡獲海僭擬之物。尋進仙權知真定府事。
Năm đầu Hưng Định, xuân, tháng ba, ất mùi (25 tháng 4 năm 1217), trước đây phái binh chinh Sơn Đông tiếp ứng cho Miêu Đạo Nhuận cùng khôi phục Trung Đô, nhưng Thạch Hải chiếm cứ Chân Định phản, lo rằng hắn sẽ làm tắc đường, bèn chiêu tập quân binh tinh nhuệ của Niêm Cát Trinh, Quách Văn Chấn, Võ Tiên cùng Đông Bình Quân hình thành thế giáp công, ý đồ đánh diệt Thạch Hải. Canh tí (30 tháng 4 năm 1217), công Bá Châu. Giáp thìn (4 tháng 5 năm 1217), Uy Châu Thứ Sử Võ Tiên soái lĩnh binh sĩ chém Thạch Hải cùng bè đảng hắn hơn hai trăm người, bắt quân của Cát Trọng, Triệu Lâm, Trương Lập đầu hàng, lấy được hết những vật mà Thạch Hải vượt danh phận mà chế tạo. Thăng chức cho Văn Tiên tạm làm Tri Chân Định Phủ Sự.
興定三年，九月，[...]壬子，真定招撫使武仙請給金銀符賞有功，從之。
Năm Hưng Định thứ ba, tháng chín, nhâm tí (29 tháng 10 năm 1219), Chân Định Chiêu Phủ Sứ Võ Tiên xin ban ngân phù cho kẻ có công, chấp thuận.
Kim Sử, Tuyên Tông Bản Kỷ, quyển 16 ghi:
四年，春，正月，[...]丙辰 (1 tháng 3 năm 1220)，以武仙遙領中京留守，進官一階。
Năm Hưng Định thứ tư, xuân, tháng giêng, bính thìn (1 tháng 3 năm 1220), cho Võ Tiên trên danh nghĩa nhậm chức Trung Kinh Lưu Thủ, thăng quan một cấp.
八月，[...]丙戌 ，[...]恆山公武仙降大元。
Tháng tám, bính tuất (27 tháng 9 năm 1220), Hằng Sơn Công Võ Tiên ra hàng nhà Đại Nguyên.
2. 是歲，歸順於大元，副史天倪治真定。仙兄貴為安國軍節度使，史天祥擊之，貴亦歸順於大元。仙與史天倪俱治真定且六年，積不相能，懼天倪圖己，嘗欲南走。宣宗聞之，詔樞密院牒招之，仙得牒大喜。正大二年，仙賊殺史天倪，複以真定來降。天元大將笑乃䚟討仙，仙走。閱月，乘夜複入真定，笑乃泬複擊之，仙乃奔汴京。五年，召見，哀宗使樞密判官白華導其禮儀，複封為恆山公，置府衛州。七年，仙圍上黨，已而大兵至，仙遁歸。未幾，衛州被圍，內外不通。詔平章政事合達、樞密副使蒲阿救之，徙仙兵屯胡嶺關，扼金州路。
Cũng năm ấy (tức Hưng Định năm thứ tư, Võ Tiên quy hàng Đại Nguyên, giúp Sử Thiên Nghê quản lý phủ Chân Định. Anh của Tiên là Võ Quý làm An Quốc Quân Tiết Độ Sứ, Sử Thiên Tường đánh ông ta, Quý cũng quy thuận nhà Đại Nguyên. Tiên cùng Sử Thiên Nghê quản trị Chân Định gần sáu năm, lâu ngày không hòa hợp, sợ Thiên Nghê muu tính hại mình, lại muốn trốn về Nam. (Kim) Tuyên Tông biết được, chiếu cho Khu Mật Viện soạn điệp thư chiêu hồi Tiên, Tiên có được điệp thư liền rất mừng. Năm Chính Đại thứ hai (9 tháng 2 năm 1225 đến 29 tháng 1 năm 1226), Tiên giết hại Sử Thiên Nghê, lấy lại phủ Chân Định đem hàng. Đại tướng nhà Nguyên Tiếu Nãi Đãi thảo phạt Tiên, Tiên bỏ trốn. Qua một tháng, thừa lúc đêm tối lại vào phủ Chân Định, Tiếu Nãi Quyết lại đánh ông một lần nữa, Tiên bèn bỏ trốn đến Biện Kinh. Năm thứ năm (8 tháng 2 năm 1228 đến 26 tháng 1 năm 1229), chiêu vời đến gặp, Ai Tông sai Khu Mật Phán Quan Bạch Hoa chỉ đạo lễ nghĩ, phong cho Tiên một lần nữa làm Hằng Sơn Công, đặt phủ ở Vệ Châu. Năm thứ bảy (16 tháng 1 năm 1230 đến 3 tháng 2 năm 1231), Tiên vây Thượng Đảng, không lâu sau đại quân (Mông Cổ) đến, Võ Tiên bỏ trốn quay về. Không lâu sau, thành Vệ Châu bị bao vây, trong ngoài không thông nhau. Chiếu cho Bình Chương Chính Sự Hoàn Nhan Hợp Đạt, Khu Mật Viện Phó Sứ Bồ A cứu viện, dời quân của Võ Tiên đến đồn ở cửa Hồ Lĩnh Quan, phòng thủ đường đến Kim Châu.
Kim Sử, Tuyên Tông Bản Kỷ, quyển 16 ghi:
元光[...]二年，五月，[...]。丙午，復河中府及榮州，遣人持檄招前恆山公武仙。
Năm thứ hai Nguyên Quang, tháng năm, bính ngọ (6 tháng 4 năm 1223), khôi phục lại Hà Trung và Vinh Châu, sai người cầm hịch văn chiêu hàng Hằng Sơn Công Võ Tiên ngày trước. (Lúc này Võ Tiên phản Mông Cổ theo Kim).
3. 八年十一月，大元兵涉襄漢，合達、蒲阿駐鄧州，仙由荊子口會鄧州軍。天興元年正月丁酉，合達、蒲阿敗績於三峰山，仙從四十餘騎走密縣，趨禦寨，都尉烏林答胡土不納，幾為追騎所得。乃舍騎，步登嵩山絕頂清涼寺，謂登封蘭若寨招撫使霍琢僧秀曰：「我豈敢入汴京。一旦有急，縛我獻大國矣。」遂走南陽留山，收潰軍得十萬人，屯留山及威遠寨。立官府，聚糧食，修器仗，兵勢稍振。
Năm thứ tám, tháng mười một (26 tháng 11 năm 1231 đến 24 tháng 12 năm 1231), quân Đại Nguyên vượt sông Tương và sông Hán, Hợp Đạt và Bồ A đồn trú ở Đặng Châu. Võ Tiên theo đường cửa Kinh Tử khẩu đến Đặng Châu hội quân. Năm Nguyên Hưng thứ nhất, tháng giêng, đinh dậu (8 tháng 2 năm 1232), Hợp Đạt và Bồ A đại bại ở núi Tam Phong Sơn, Tiên cùng hơn bốn mươi quân kỵ chạy vào huyện Mi, đi nhanh đến toán quân thủ doanh trại. Đô Úy Ô Lâm Đáp Hồ Sĩ không cho vào, xém nữa bị quân kỵ (Mông Cổ) truy tới. Bèn rời bỏ kỵ bộ lên đỉnh cao nhất núi Tung Sơn chùa Thanh Lương Tự, nói với Đăng Phong Lan Nhược Trại Chiêu Phủ Sứ Hoắc Trác Tăng Tú rằng: "Ta sao dám về Biện Kinh. Một khi ngôi thành ấy cáo cấp, ắt sẽ trói ta lại đem dâng cho đại quốc (tức Mông Cổ). Bèn trốn đến Lưu Sơn ở Nam Dương, thâu phục tàn binh cả thảy mười vạn người, đồn ở Lưu Sơn và trại Uy Viễn. Lập quan phủ, tích góp lương thực, sửa xanh binh khí, binh thế hơi lên một chút.
Kim Sử, Ai Tông Bản Kỷ, quyển 17 ghi:
正大二年，夏四月辛卯朔，恆山公武仙自真定府來奔。
Năm Chính Đại thứ hai, mùa hạ, tháng tư, tân mão ngày mùng một (9 tháng 5 năm 1225), Hằng Sơn Công Võ Tiên tự Chân Định đến hàng.
正大七年，八月，大元兵圍武仙于舊衛州。
Năm Chính Đại thứ bảy, tháng tám (9 tháng 9 đến 7 tháng 10 năm 1230), quân Đại Nguyên vây Võ Tiên ở Vệ Châu cũ.
十二月己未，葬明惠皇后。河中府破，權簽樞密院事草火訛可死之，元帥板子訛可提敗卒三千走閿鄉。詔赦將佐以下，杖訛可二百以死。合達、蒲阿率諸軍入鄧州，楊沃衍、陳和尚、武仙皆引兵來會。出屯順陽。
Tháng mười hai, kỷ mùi (1 tháng 1 năm 1232), Hoàng Hậu Minh Huệ qua đời. Hà Trung Phủ bị phá, Quyền Thiêm Xu Mật Viện Sự Thảo Hỏa Ngoa Khả chết ở đấy, Nguyên Soái Bản Tử Ngoa Khả dẫn bại binh ba nghìn người chạy về Văn Hương. Chiếu xá tội cho tướng tá trở xuống, đánh gậy Ngoa Khả hai trăm lần chết. Hoàn Nhan Hợp Đạt và Di Lạt Bồ A soái lĩnh chư quân vào thành Đặng Châu. Dương Ốc Diễn, Hoàn Nhan Trần Hòa Thượng và Võ Tiên đều dẫn binh đến hội. Ra đồn Thuận Dương.
天興元年，春正月，丁酉 ，大雪。大元兵及兩省軍戰鈞州之三峰山，兩省軍大潰，合達、陳和尚、楊沃衍走鈞州，城破皆死之。樞密副使蒲阿就執，尋亦死。武仙走密縣。自是，兵不復振。
Đinh dậu (8 tháng 2 năm 1232), tuyết lớn. Quân Đại Nguyên cùng hai Hành Tỉnh (tức Bồ A và Hợp Đạt) chiến ở núi Tam Phong gần Quân Châu, hai Hành Tỉnh đại bại, quân tan vỡ lớn. Hợp Đạt, Trần Hòa Thượng, Dương Ốc Diễn chạy vào Quân Châu. Thành bị phá, đều chết ở đấy. Khu Mật Viện Phó Sứ Di Lạt Bồ A bị bắt, sau đó ít lâu cũng chết. (Hằng Sơn Công) Võ Tiên chạy vào huyện Mi. Tự đó thế quân không lên nổi nữa.
4. 三月，汴京被圍，哀宗以仙為參知政事、樞密副使，河南行省，詔與鄧州行省思烈合兵入救。八月，至密縣東，遇大元大將速不䚟兵過之，仙即按軍眉山店，報思烈曰：「阻澗結營待仙至俱進，不然敗矣。」思烈急欲至汴，不聽，行至京水，大兵乘之，不戰而潰。仙亦令其軍散走，期會留山，仙至留山，潰軍至者益眾。哀宗罷思烈為中京留守，詔仙曰：「思烈不知兵，向使從卿阻澗之策，豈有敗哉。軍務一以付卿，日夕以待，戮力一心，以圖後舉。」十一月，遣刑部主事烏古論忽魯召仙，仙不欲行，乃上疏陳利害，請緩三月，生死入援。
Tháng ba (21 tháng 3 năm 1232 đến 21 tháng 4 năm 1232), thành Biện Kinh bị vây, Ai Tông cho Võ Tiên làm Tham Tri Chính Sự, Khu Mật Phó Sứ, Hà Nam Hành Tỉnh, chiếu cùng Đặng Châu Hành Tỉnh Tư Liệt hợp binh đến cứu. Tháng tám (18 tháng 8 năm 1232 đến 15 tháng 9 năm 1232), đến phía đông huyện Mi, gặp phải đại tướng Đại Nguyên Tốc Bất Đãi (tức Tốc Bất Đài Subutai) cũng đi qua chỗ này, Tiên liền dừng quân ở Mi Sơn Điếm, báo cho Tư Liệt rằng: "Cho chặn suối rồi kết doanh trại đợi Tiên đến hẵng tiến, nếu không thất bại đấy." Tư Liệt trong lòng muốn đến Biện Kinh gấp, không nghe. Hành quân đến Kinh Thủy, đại quân (Mông Cổ) thừa cơ, quân của Tư Liệt không đánh mà tan. Tiên cũng lệnh quân mình giải tán bỏ chạy, hẹn họp nhau ở Lưu Sơn. Tiên đến Lưu Sơn, tàn quân kéo tới ngày một đông. Ai Tông bãi Tư Liệt làm Trung Kinh Lưu Thủ, chiếu cho Võ Tiên rằng: "Tư Liệt không biết việc binh, trước nếu theo kế sách của khanh cho chặn suối, thì làm gì có chuyện thất bại. Nay việc quân đều giao hết cho khanh, (trẫm) ngày đêm đợi khanh, mong khanh dồn hết tâm lực để tính chuyện mai sau." Tháng mười một (14 tháng 12 năm 1232 đến 11 tháng 1 năm 1233), sai Hình Bộ Chủ Sự Ô Cổ Luận Hốt Lỗ vời Tiên đến, Tiên không muốn đi, bèn dâng sớ trần tình lợi hại, xin hoãn ba tháng, rồi sẽ sống chết đến cứu.
Kim Sử, Ai Tông Bản Kỷ, quyển 17 ghi:
天興元年，六月，丁丑，恆山公武仙殺士人李汾。
Năm thứ nhất Thiên Hưng, tháng tám, đinh sửu (17 tháng 7 năm 1232), Hằng Sơn Công Võ Tiên giết sĩ nhân Lý Phần.
七月丙午，參知政事完顏思烈、恆山公武仙、鞏昌總帥完顏忽斜虎率諸將兵自汝州入援，以合喜為樞密使，將兵一萬應之，命左丞李蹊勸諭出師，乃行。
Tháng bảy, bính ngọ(15 tháng 8 năm 1232), Tham Tri Chính Sự Hoàn Nhan Tư Liệt, Hằng Sơn Công Võ Tiên, Củng Xương Tổng Soái Hoàn Nhan Hốt Tà Hổ soái lĩnh chư tướng chư binh tự Nhữ Châu đi vào kinh thành cứu viện, cho Hoàn Nhan Hợp Hỉ làm Khu Mật Sứ, lĩnh binh một vạn tiếp ứng, mệnh Tả Thừa Lý Hề khuyến dụ xuất quân, bèn đi.
八月，辛亥，完顏思烈遇大元兵于京水，遂潰，武仙退保留山，思烈走禦寨，中京元帥左監軍任守貞死之。
Tháng tám, tân hợi (20 tháng 8 năm 1232), Hoàn Nhan Tư Liệt gặp quân Đại Nguyên ở Kinh Thủy, sau đó tan vỡ, Võ Tiên rút lui bảo vệ Lưu Sơn, Tư Liệt chạy đến Ngự Trại, Trung Kinh Nguyên Soái Tả Giám Quân Nhâm Thủ Trinh chết ở đấy.
5. 初，思烈至鄭州，承制授宣差總領黃摑三合五朵山一帶行元帥府事、兼行六部尚書。及仙還留山，惡三合權盛，改為征行元帥，屯比陽。三合怨仙奪其權，乃歸順於大元，大將速不䚟署三合守裕州。三合乃詐以書約仙取裕州，可以得志。仙信之。三合乃報大元大將，遣兵夾擊，敗仙于柳河，仙跳走聖朵寨。
Trước đó, Tư Liệt đến Trịnh Châu, Thừa Chế Thụ Tuyên Sai Tổng Lĩnh Hoàng Quách Tam Hợp làm Nguyên Soái cả một dãi đất gồm Ngũ Đóa Sơn, kiêm Lục Bộ Thượng Thư. Đến khi Võ Tiên lui về Lưu Sơn, ghét Tam Hợp quyền to chức trọng, bèn đổi Tam Hợp làm Chinh Hành Nguyên Soái, đồn ở Bỉ Dương. Tam Hợp sở Tiên đoạt lấy quyền bính của mình, bèn quy thuận nhà Đại Nguyên, Đại Tướng Tốc Bất Đãi tạm cho Tam Hợp phòng thủ Dự Châu. Tam Hợp bèn ra kế trá hàng, gửi thư ước hẹn với Tiên chiếm lấy Dự Châu, có thể mãn nguyện chí nguyện. Võ Tiên tin lời y. Tam Hợp bèn báo cho Đại Nguyên Tướng Quân biết, liền sai quân đánh kẹp lại, đánh bại Võ Tiên ở Liễu Hà, Tiên bỏ chạy đến Thánh Đóa Trại.
Kim Sử, Ai Tông Bản Kỷ, quyển 18 ghi:
十二月，乙酉，擢魏璠翰林修撰，如鄧州招武仙入援。
Tháng mười hai, ất dậu (21 tháng 1 năm 1233), đề bạt Ngụy Phan làm Hàn Lâm Tu Soạn, đi đến Đặng Châu chiêu dụ Võ Tiên về kinh cứu viện.
6. 初，沈丘尉曹政承制召兵西山，裕州防禦使李天祥不用命，政斬之以徇。仙至聖朵，謂政曰：「何故擅誅吾將？」政曰：「天祥違詔，逗遛不行，政用便宜斬之。」仙怒曰：「今日宣差來起軍，明日宣差來起軍，因此軍卒戰亡殆盡矣。自今選甚人來亦不聽，且教兒郎輩山中休息。」又曰：「天祥果有罪，待我來處置，汝何人，輒敢殺之！」政曰：「參政柳河失利，不知存亡，天祥違詔，何為不殺？」仙大怒，叱左右奪政所佩銀牌，令總領楊全械系之。會赦，猶囚之，及仙敗，始得釋，與楊全俱降宋。
Trước đó, Trầm Khâu Úy là Tào Chính thừa chiếu chỉ đi chiêu binh ở Sơn Tây, Dự Châu Phòng Ngự Sứ Lý Thiên Tường không nghe lệnh, Chính chém y để răn đe. Võ Tiên đến Thánh Đóa, nói với Chính rằng: "Vì cớ làm sao tự ý giết tướng của ta?" Chính trả lời rằng: "Thiên Tường vi mệnh thánh thượng, chần chừ không đi, Chính theo chiếu mệnh chém hắm." "Võ Tiên nổi giận nói: "Hôm nay quan tuyên sai đến đòi xuất quân, ngày mai quan tuyên sai đến đòi xuất quân, do vậy mà quân sỹ chết trận gần hết rồi. Tự nay về sau bất cứ chọn ai đến cũng không nghe, còn bây giờ tạm lệnh cho các ngươi vào trong núi nghỉ ngơi." Tiên lại nói: "Thiên Tường quả như có tội, thì đợi ta đến xử trí, ngươi là ai mà dám giết hắn?" Tào Chính nói: "Tham Tri thất lợi ở Liễu Hà, không biết còn sống hay đã chết, Thiên Tường dám trại mệnh, tại sao không giết?" Võ Tiên nổi giận lôi đình, quát cho tả hữu đoạt lấy kim bài mà Chính đang đeo, lệnh cho Tổng Lĩnh Dương Toàn đeo gông cùm và trói y lại. Đến khi đại xá, vẫn giam Tào Chính. Tới lúc Tiên thất bại, mới được phóng thích, cùng Dương Toàn hàng Tống.
7. 是時，哀宗走歸德，遣翰林修撰魏璠間道召仙。行至裕州，會仙敗于柳河，璠矯詔招集潰軍以待仙，仙疑璠圖已。二年正月，仙閱兵，選鋒尚十萬，璠曰：「主上旦夕西首望公，公不宜久留於此。」仙怒，幾殺璠。璠及忽魯剌還歸德，仙乃奏請誅璠，哀宗不聽，以璠為歸德元帥府經歷官。璠字邦彥，渾源人，貞祐二年進士雲。
Bấy giờ, Ai Tông chạy vào Quy Đức, sai Hàn Lâm Tu Soạn Ngụy Phan giữa đường cho vời Tiên đến. Đi đến Dự Châu, gặp lúc Tiên bại trận ở Liễu Hà, Ngụy Phan làm giả chiếu hoàng thượng cho chiêu tập tàn quân để đợi Tiên, Tiên nghi rằng Phan đang mưu tính hại mình. Năm thứ hai, tháng giêng (13 tháng 3 năm 1233 đến 10 tháng 4 năm 1233), Võ Tiên duyệt binh, quân tiền phong còn mười vạn, Phan nói: "Chúa thượng sớm tối vọng phía Tây mong mỏi ông, ông không nên lưu lại ở đây lâu." Võ Tiên nổi giận, xuyết giết chết Phan. Phan cùng Hốt Lỗ Lạt quay về Quy Đức, Tiên bèn tấu xin giết Ngụy Phan, Ai Tông không nghe, cho Ngụy Phan làm Quy Đức Nguyên Soái Phủ Kinh Lịch Quan. Phan tự là Bang Ngạn, người ở Hồn Nguyên, đậu tiến sỹ năm Trinh Hựu thứ hai (12 tháng 2 năm 1214 đến 31 tháng 1 năm 1215).
8. 仙部將董祐有戰功，詔賜虎符，仙畏其逼己，久不與佩。祐憾之，乃結官奴欲殺仙，猶豫未敢發。近侍局使完顏四和有謀敢斷，嘗徵兵鄧州，圉牧使移剌呆合有異志。四和以計誅之。祐使謂四和曰：「仙終不肯入援，祐等位卑，力不能誅，惟君為國家圖之。」四和曰：「已殺呆合，複殺武仙，他日使者來，人誰肯信。」不從。仙知祐嘗有此謀，使祐使河北，其後竟殺之。
Bộ tướng của Võ Tiên là Đổng Hựu có chiến công nên được chiếu tặng hổ phù. Tiên sợ y bức ép mình, lâu ngày không đưa cho đeo. Hựu oán giận Tiên, bèn cấu kết với Quan Nô muốn giết Tiên, còn do dự chưa dám làm. Cận Vệ Cục Sứ là Hoàn Nhan Tứ Hòa có mưu trí quyết đoán, từng trưng binh ở Đặng Châu, Ngữ Mục Sứ Di Lạt Bảo Hợp có chí hướng khác. Tư Hòa tính giết Bảo Hợp. Đổng Hựu sai người đến nói Tư Hòa rằng: "Võ Tiên rốt cục không chịu xuất quân ứng cứu, bọn Hựu chúng tôi chức thấp, lực không đủ để giết y, chỉ có ông là vì quốc gia giết hắn mà thôi." Tứ Hòa đáp lại rằng: "Đã giết Bảo Hợp, giờ lại giết Võ Tiên, ngày khác sứ giả đến, người ai dám tin nữa?" Bèn không làm. Võ Tiên biết Đổng Hựu có âm mưu như thế, sai Hựu đi sứ Hà Bắc, về sau rốt cục giết y.
9. 三月，仙以聖朵軍食不足，徙軍鄧州，仰給于鄧州總帥移剌瑗。鄧州倉廩亦乏，乃分軍新野、順陽、淅川就食民家。遣講議官硃概、劉琢往襄陽，借糧于宋制置使史嵩之。琢、概持兩端，畏留，乃以情告史嵩之曰：「仙兵勢不復振矣。」且曰：「名為借糧，實欲納款，待將軍一諾耳。」嵩之以為實然，遣田俊持書報仙。四月，仙遣大理少卿張伯直取糧於襄陽，屯軍小江口以待之。嵩之聞張伯直至大喜，謂仙送款矣，發書乃謝狀也，大怒，留伯直不遣。
Tháng ba (11 tháng 4 đến 10 tháng 5 năm 1233), Võ Tiên vì quân lương ở Thánh Đóa không đủ, dời quân về Đặng Châu, xin lương thực của Đặng Châu Tổng Soái Di Lạt Viện. Thương lẫm (kho lương) ở Đặng Châu cũng thiếu, bèn phân quân đến Tân Dã, Thuận Dương, Tích Xuyên đòi lương thực ở nhà dân, sai Giảng Nghị Quan Chu Khái, Lưu Trác đến Tương Dương mượn lương của Chế Trí Sứ Sử Tung Chi. Trác và Khái do dự hai lòng, sợ bị giữ lại, bèn lấy sự tình báo cho Sử Trung Chi rằng: "Binh của Võ Tiên thế không thể lên nữa rồi." Còn nói: "Trên danh nghĩa là mượn lương, thực ra là muốn quy phục (Tống triều), chỉ chờ một tiếng từ phía tướng quân." Trung Chi cho thế là thực, bèn sai Điền Tuấn cầm thư đến báo cho Tiên. Tháng tư (11 tháng 5 đến 9 tháng 6 năm 1233), Tiên sai Đại Lý Thiểu Khanh Trương Bá Trực lấy lương thực ở Tương Dương, đồn quân ở Tiểu Giang Khẩu để đợi ông ta. Trung Chi nghe nói Trương Bá Trực đến hết sức mừng rỡ, tưởng rằng Tiên đến quy thuận, mở thư ra thì chỉ thấy lời cám ơn từ tờ điệp trạng, nổi giận đùng đùng, lưu Bá Trực ở lại không cho quay về.
Kim Sử, Ai Tông Bản Kỷ, quyển 18 ghi:
二年，乙卯，遣魏璠征武仙兵。
Năm thứ hai, ất mão (19 tháng 8 năm 1233), sai Ngụy Phan trưng tập quân của Võ Tiên.
辛酉，武仙劫將士，謀取宋金州，至淅水眾潰。行六部尚書盧芝、侍郎石玠謀歸蔡州，仙追芝不及，遂殺玠。
Tân dậu (25 tháng 8 năm 1233), Võ Tiên bức ép tướng sỹ, mưu lấy Kim Châu của nhà Tống, đến Tích Xuyên quân chúng ly tán bỏ trốn. Hành Lục Bộ Thượng Thư Lô Chi và Thị Lang Thạch Giới mưu quay về Thái Châu, Truy truy bắt Lô Chi không kịp, bèn giết Thạch Giới.
10. 仙自順陽入鄧州，移剌瑗畏逼，以女女仙，仙不疑，納之，乃還順陽。鄧州糧盡，瑗終疑仙。五月，瑗舉城降宋。嵩之益知仙軍虛實，使孟珙率兵五千襲仙軍于順陽。是時，仙令士卒刈麥供軍，未至二里許，始覺，仙率帳下百餘人迎擊之，孟珙不敢前。俄頃，軍士稍集，有五六百人，大敗珙軍。珙與數百人脫走，生擒其統制、統領數十人，獲馬千餘。至是，概、琢妄謂將納款於嵩之之語泄矣，仙皆誅之。
Võ Tiên từ Thuận Dương vào Đặng Châu, Di Lạt Viện sợ bị bức ép, lấy người con gái gả cho Tiên, Tiên không nghi ngờ gì, thâu nhận cô ấy, rồi quay về Thuận Dương. Đặng Châu hết lương, Di Lạt Viện rốt cục nghi ngờ Võ Tiên. Tháng năm (10 tháng 6 đến 8 tháng 7 năm 1233), Viện dâng thành hàng Tống. Sử Trung Chi biết thêm tình hình hư thực trong quân của Tiên, bèn sai Mạnh Củng soái lĩnh năm nghìn đánh úp quân Tiên ở Thuận Dương. Lúc bấy giờ, Tiên lệnh cho sĩ tốt cắt lúa cung ứng cho quân đội, chưa đến khoảng chừng hai lý (cách quân Tống của Mạnh Củng) mới phát giác ra. Tiên soái lĩnh hơn trăm người dưới trướng đón đánh chúng, Mạnh Củng không dám tiến lên phía trước. Không lâu sau, quân sỹ tập trung hơi đông, có năm sáu trăm người, liền đánh cho đại bại quân Củng. Củng cùng khoảng trăm người chạy thoát. Tiên bắt được thống chế nhà Tống, người mà thống lĩnh khoảng mười người, bắt được ngựa hơn nghìn con. Đến lúc này, việc Khái và Trác nói dối với Sử Trung Chi rằng Tiên sẽ hàng bị lộ ra ngoài, Tiên giết hết hai người.
11. 移剌瑗本名粘合，字廷玉。世襲契丹猛安，累功鄧州便宜總帥。既至襄陽，使更姓名，稱歸正人劉介，具將校禮謁制置使。瑗大悔恨，明年三月，疽發背死。
Di Lạt Viện vốn tên là Niêm Hợp, tự là Đình Ngọc. Thế tập mưu khắc Khiết Đan, nhiều lần lập công nên nhậm chức Đặng Châu Biên Nghi Tổng Sư. Khi đến Tương Dương rồi, bị sai phải thay tên đổi họ, gọi ông là người quy chính Lưu Giới, lấy lễ của tương giáo bái kiến chế trí sứ. Viện hối hận, năm sau tháng ba, nhọt trên lưng phát ra mà chết. ()
() Nguyên văn là 疽發背死, có lẽ mượn từ Sử Ký, Hạng Võ Bản Kỷ: 范增行未至彭城, 疽發背而死. Phạm Tăng chưa tới Bành Thành, ung nhọt trên lưng phát mà chết.
12. 孟珙雖敗而去，仙懼宋兵複來，七月，徙淅川之石穴。是時，哀宗在蔡州，遣近侍兀顏責仙赴難，詔曰：「朕平日未嘗負卿，國家危難至此，忍擁兵自恃，坐待滅亡邪？」將士聞之，相視哽咽，皆願赴難與國同生死。仙懼眾心有變，乃殺馬牛，與將士三千人歃血盟誓，不負國家，眾乃大喜。無何，仙複謂眾曰：「蔡州道梗，吾兵食少，恐不能到。且蔡不可堅守，縱到亦無益。近遣人覘視宋金州，百姓據山為柵極險固，廣袤百里，積糧約三百萬石。今與汝曹共圖之，可不勞而下，留老弱守此寨以為根本，然後選勁勇趨蔡，迎上西幸，未晚也。」眾未及應，即令戒行李。取淅川溯流而上，山路險阻，霖雨旬日水湍悍，老幼溺死者不可勝數，糧食絕，軍士亡者八九。仙計無所出，八月，乃由荊子口東還，自內鄉將入聖朵寨，至峽石左右八疊秋林，聞總領楊全已降宋，留秋林十日乃遷大和。九月，至黑穀泊，進退失據，遂謀北走，行部尚書盧芝、侍郎石玠不從。
Mạnh Củng tuy thất bại bỏ chạy, nhưng Tiên vẫn nghi Tống binh có thể lại đến. Tháng bảy (8 tháng 7 đến 5 tháng 9 năm 1233), dời đến Thạch Huyệt thuộc Tích Xuyên. Lúc bấy giờ, Ai Tông đang ở Thái Châu, sai Cận Thị Ngột Nhan trách Võ Tiên không hành quân cứu nguy, chiếu rằng: "Trẫm thường ngày chưa từng phụ khanh, quốc gia nguy nan đến như vậy mà khanh vẫn án binh tự cố thủ, chẳng nhẽ ngồi đợi diệt vong sao?" Tướng sỹ biết được nghẹn ngào nhìn nhau, đều nguyện cứu nguy cho quốc gia, cùng nhau sống trọn chết trọn. Tiên sợ trong quân có biến, bèn giết ngựa và bò, đưa cho tướng sỹ ba nghìn người để uống máu minh thệ (ăn thề), quyết không phụ quốc gia. Quân chúng mừng rỡ. Chốc sau, Võ Tiên lại nói với chúng rằng: "Thái Châu đường đi ngăn trở, binh quân ta ít lương, sợ không thể tới. Hơn nữa Thái Châu không thể thiết lập phòng vệ chắc chắn, có đến được cũng vô ích. Gần đây ta sai người dòm ngó Kim Châu của nước Tống, bách tính dựa vào núi làm sách (hành rào bằng gỗ, có lẽ tre) cực kỳ hiểm trở kiên cố, đất rộng trăm lý, tích lương thực khoảng ba trăm vạn thạch. Nay cùng các ngươi cùng mưu lấy chỗ ấy, có thể không mệt nhọc mà hạ được, lưu những người già yếu lại ở trại này để làm căn cứ, rồi sau đó tuyển quân tinh nhuệ dũng cảm đến Thái Châu, đón hoàng thượng về phía tây, như thế cũng không muộn vậy." Quân sỹ chưa kịp đáp, lập tức lệnh chuẩn bị hành lý, ngược dòng Tích Xuyên mà đi lên, đường núi hiểm trở, mưa dầm dề nhiều ngày mà nước chảy xiết, người già trẻ nhỏ chết không biết bao nhiêu mà kể, lương thực hết, quân sỹ đào vong () hết tám chín phần. Võ Tiên liệu thấy không có nơi nào thoát ra. Tháng tám (9 tháng 6 đến 4 tháng 10 năm 1233), bèn từ Kinh Tử Khẩu quay về phía đông, từ Nội Hương đi vào Thánh Đóa Trại, đến gần Hiệp Thạch gần Bát Điệp thuộc Thu Lâm thì được tin Tổng Lĩnh Dương Toàn đầu hàng nhà Tống, lưu lại ở Thu Lâm mười ngày rồi dời đến Đại Hòa. Tháng chín (5 tháng 10 đến 3 tháng 11 năm 1233), đến Hắc Cốc Bạc, tiến thoái lưỡng nan, bèn mưu trốn ra phía Bắc. Hành Bộ Thượng Thư Lô Chi và Thị Lang Thạch Giới không theo.
13. 芝字庭瑞，河東人，任子補官，以西安軍節度使行尚書。玠字子堅，河中人，崇慶二年進士，以汝州防禦使行侍郎。二人相與謀曰：「吾等知仙不恤國家久矣。諫之不從，去之未可，事至今日，正欠蔡州一死耳。假若不得到蔡州，死於道中，猶勝死於仙也。」既去，仙始覺，追玠殺之。芝走至南陽，為土賊所害。
Lô Chi tự là Đình Đoan, người Hà Đông, vì cha làm quan mà mình được bổ nhiệm chức quan, được làm Tây An Quân Tiết Độ Sứ Hành Thượng Thư. Thạch Giới tự là Kiên, người Hà Trung. Đỗ tiến sỹ năm Sùng Khánh thứ hai (1213), làm Nhữ Châu Phòng Vệ Sứ Hành Thị Lang. Hai người cùng tính với nhau rằng: "Bọn mình đều biết Tiên không lo cho vận nước từ lâu rồi. Can gián hắn không theo, nay chưa thể rời khỏi hắn, sự tình đến nỗi như hôm nay, còn nợ một mạng ở Thái Châu. Giả thử như không đến được THái Châu mà chết giữa được, cũng còn hơn chết trong tay Tiên vậy." Bèn bỏ trốn. Tiên mới phát giác, truy giết Giới. Lô Chi trốn vào Nam Dương, bị sĩ tốt bức hại.
14. 甲午，蔡州破。糧且盡，將士大怨，皆散去。仙無所歸，乃從十八人北渡河，又亡五人。五月，趨澤州，為澤之戍兵所殺。
Giáp ngọ, thành Thái Châu bị phá. Lương cũng hết, tướng sỹ nổi giận, đều bỏ đi li tán hết. Võ Tiên không chỗ nào quay về, bèn theo mười tám người vượt sông ra Bắc, lại tẩu thoát hết năm người. Tháng năm, đến Trạch Châu, bị quân thú Trạch Châu giết.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét