Liên kết có liên quan mật thiết |
Kim Sử quyển 123: Hoàn Nhan Trần Hòa Thượng truyện (金史完顏陳和尚傳•卷123) và Di San Tiên Sinh Văn Tập quyển 27: Tặng Trấn Nam Vương Tiết Độ Sứ Lương Tá Bi (遺山先生文•卷第二十七 •贈鎮南軍節度使良佐碑)
Phàm Lệ:
Phần chữ đỏ là bài bia Tặng Trấn Nam Vương Tiết Độ Sứ Lương Tá của Nguyên Hạo Vấn, phần chữ vàng là chú thích bổ sung Kim Sử, phần chữ đen là bản dịch Kim Sử Hoàn Nhan Trần Hòa Thượng Truyện.
天興元年六月乙亥，尚書左丞臣蹊上故禦侮中郎將陳和尚死節事，且言：「臣以使事至朔方，有為臣言者：『中國百餘年，唯養得一陳和尚耳。』乞褒贈如故事，以勸天下。」事聞，詔贈鎮南軍節度使。尚書省擇文臣與相往來而知其生平者，為褒忠廟碑。宰相以東曹椽吏部主事臣某應詔。臣嘗考於朋友之際，漢李陵以力盡降匈奴，武帝族其家，隴西士大夫至以李氏為愧，而司馬遷亦以陵故而下蠶室。蓋天倫之重，美有以相成，惡有以相及，所繫之大如此。惟鎮南之事壯矣！以聖朝承學之臣之多，而猥用下臣概之，古人所以為辱者，臣與有榮焉。謹百拜稽首而論次之。
Năm đầu Thiên Hưng, tháng sáu, ất hợi, thần Thượng Thư Tả Thừa, Hề, dâng việc cố Ngự Vũ Trung Lương Tướng Trần Hòa Thượng tử tiết, còn nói: "Thần vì sự đến phương Bắc, có kẻ nói với thần rằng: "Trung Quốc hơn trăm năm, duy dưỡng được một Trần Hòa Thượng. Xin khen tặng như việc cũ, để khuyên cáo thiên hạ." Hoàng thượng nghe qua, chiếu tặng Trấn Nam Quân Tiết Độ Sứ. Thượng Thư Tỉnh chọn văn thần từng cùng (Trần Hòa Thượng) qua lại mà biết việc sinh bình của ông, làm bài bia tán tụng ở Trung Miếu (miếu trung nghĩa thờ Trần Hòa Thượng). Tể Tướng lệnh Đông Tào Chuyên Lại Bộ Chủ Sự là bậc thần ứng chiếu.Thần từng khảo xét với bạn bè, Lý Lăng nhà Hán vì sức cùng lực tận hàng Hung Nô, Võ Đế diệt dòng họ Lăng, Lũng Tây Đại Phu đến họ Lý mang nhục, mà Tư Mã Thiên cũng vì chuyện của Lăng mà bị thiến hoạn. Cho nên quan hệ gia đình quan trọng đến nỗi, người làm việc tốt thì nâng đỡ gia đình, kẻ làm việc không tốt thì làm liên lụy gia thân, sự việc hệ trọng đến như vậy. Duy việc của Trấn Nam quả hùng tráng. Thánh triều không thiếu bậc hạ thần học vấn uyên bác, vậy mà dùng bậc hèn kém như hạ thần để kể chuyện Trấn Nam, cổ nhân coi đó là nhục, riêng thần cho vậy là vinh quang. Kính cẩn trăm lạy dập đầu mà tuần tự luận tới.
按蕭王諸孫曰乞哥者，於國姓為疏屬。其上世以上京軍戍天德，因而家焉。泰和南征，有功，授同知階州軍州事。及階州反為宋，戰於嘉陵江之上，死之。是生鎮南。鎮南諱彝，字良佐，以小字陳和尚行。貞祐中，年二十餘，北兵破豐州，執之而北。時從兄安平都尉鼎亦以力戰沒入北中，二人者名為群從，而義均同父，故鎮南之母留豐州，而安平母事之。鎮南居帳下歲餘，托以省母，乞南還，北人以一卒監之。至豐，乃與安平殺監卒，奪十餘馬，奉太夫人而南。北軍覺，合騎追之，得由他道以免。既而失馬，載太夫人以鹿角車，而兄弟共挽之，南渡河。
Cháu của Án Tiêu Vương tên Khất Ca, do mang quốc tính nên là thân thuộc. Đời trước do đóng quân ở Thượng Kinh Thiên Đức nên lập gia ở đây. Thái Hòa nam chinh, có công, được phong Đồng Tri Gia Châu Quân Châu Sự. D(ến khi Giai Châu phản theo Tống, chiến ở trên sông Gia Lăng mà chết ở đấy. Khất Ca sinh Trấn Nam. Trân Nam tên húy là Di, tự Lương Tá, tên tục là Trần Hòa Thượng. Niên hiệu Trinh Hựu (1214-1215), Trấn Nam năm ấy hơn hai mươi tuổi quân bắc phá Phong Châu, bắt đem về Bắc. Bấy giờ theo anh là An Bình (...). Trấn Nam ở dưới trướng hơn một năm, rất mong thă mẹ, xin về Nam. Người Bắc cho một quân tốt giám sát ông. Đến Phong Châu, bèn cùng An Bình giết giám tốt, đoạt hơn mười con ngựa, đem thái phu nhân về Nam. Quân Bắc phát giác, hợp kỵ truy đuổi họ, họ theo đường khác thoát thân. Không lâu sau mất ngựa, chở Thái Phu Nhân trên xe sừng nai mà hai anh em cùng nhau kéo, phía nam vượt sông.
完顏陳和尚，名彝，字良佐，世以小字行，豐州人。系出蕭王諸孫。父乞哥，泰和南征，以功授同知階州軍事，及宋複階州，乞哥戰歿于嘉陵江。貞祐中，陳和尚年二十余，為北兵所掠，大帥甚愛之，置帳下。時陳和尚母留豐州，從兄安平都尉斜烈事之甚謹。陳和尚在北歲餘，托以省母，乞還。大帥以卒監之。至豐，乃與斜烈劫殺監卒，奪馬奉其母南奔，大兵覺，合騎追之，由他路得免。既而失馬，母老不能行，載以鹿角車，兄弟共挽，南渡河。宣宗奇之。
Hoàn Nhan Trần Hòa Thượng, tên Di, tự Lương Tá, người đời gọi bằng tên riêng (tức Di), người Phong Châu, là một trong các cháu của Tiêu Vương. Cha là Khất Ca, năm Thái Hòa nam chinh (), có công được phong Đồng Tri Giai Châu Quân Sự, đến khi Tống khôi phục Giai Châu, Khất Ca tử chiến ở Gia Lăng Giang. Giữa năm Trinh Hựu (1214-1215), Trần Hòa Thượng tuổi hơn hai mươi, bị quân Bắc bắt đi, đại sư (tức đại tướng quân Mông) rất mến, đặt dưới trướng. Bấy giờ mẹ Trần Hòa Thượng lưu ở Phong Châu, theo anh An Bình Đô Úy Gia Liệt chăm nom rất cẩn thận. Trần Hòa Thượng ở phương bắc hơn một năm, rất mong thăm mẹ, xin về. Đại sư cho quân tốt giám sát Hòa Thượng đến Phong Châu, (Hòa Thượng) cùng Gia Liệt giết đi quân giám sát, cướp ngựa mang mẹ chạy trốn về phía Nam. Đại binh phát giác, hợp kỵ truy đuổi họ, (họ) theo đường khác thoát thân. Chẳng lâu sau mất ngựa, mẹ già không thể đi, lấy xe sừng nai chở, anh em cùng kéo, vượt qua phía Nam sông Hoàng Hà. Tuyên Tông thấy rất đặc biệt.
() Thái Hòa nam chinh: Ở đây chỉ Khai Hi bắc phạt (từ năm 1206-1208). Năm 1208 (Tống Gia Định năm đầu, Kim Thái Hòa năm thứ tám), chiến sự kết thúc.
朝廷官之，安平得以世爵為都統，鎮南試護衛，中選。宣宗知其材，未幾轉奉御。安平行帥府事，奏鎮南自隨，詔以提控從軍。安平敬賢下士，有古賢將之風，辟太原王渥仲澤為經歷官。仲澤文章論議與雷淵、李獻能相上下，故鎮南得師友之。天資高明，雅好文史，自居侍衛日，已有秀才之目。至是，授《孝經》《論語》《春秋》《左氏傳》，盡通其義。軍中無事，則窗下作牛毛細字，如寒苦一書生。仲澤愛其有可進之資，示之新安朱氏小學書，使知踐履之實，識者知其非吳下阿蒙矣。
Triều đinh phong quan cho An Bình, An Bình được thế tập làm Đô Thống, Trấn Nam ứng thi Hộ Vệ, trúng tuyển. Tuyên Tông biết tài của Trấn Nam, không lâu chuyển làm Phụng Ngự. An Binh làm Sư Phủ Sự, tấu cho Trấn nam đi theo, chiếu làm Đề Khống theo quân. An Bình kính trọng hiền sĩ, có phong thái một bậc hiền tướng, vời Vương Ác (tên tự là) Trọng Trạch người Thái Nguyên làm Kinh Lịch Quan, Trọng Trạch văn chương bàn luận như Lôi Uyên, Lý Hiến Năng, cho nên được vừa làm thầy vừa làm bạn. Trần Hòa Thương thiên tư thông minh, rất thích văn sử, tự ngày làm cấm vệ, đã có mục làm tú tài. Đến đây, (Ác) tặng "Hiếu Kinh", "Tiểu Học", "Luận Ngữ", "Xuân Thu Tả Thị Truyện", thông hiểu hết nghĩa của chúng. Trong quân không có chuyện gì, thì dưới cửa sổ lấy bút lông bò viết chữ nhỏ, như một sĩ nhân kham khổ, Trọng Trạch thích cái tư chất khả tiến, cho xem sách Tiểu Học Thư của Tân An họ Chu, khiến cho biết những sự thực tiễn, người hiểu biết biết rằng (Trấn nam) không phải Ngô Hạ A Mông. ()
() Ngô Hạ A Mông: A Mông chỉ danh tướng thời Tam Quốc Lữ Mông. Lữ Mông trước không có học thức, sau nghe lời Tôn Quyền chuyên tâm học hành, về sau trở nên uyên bác. Ngô Hạ A Mông (吳下阿蒙) chỉ người kiến thức nông cạn. Phi Ngô Hạ A Mông (非吳下阿蒙) thường chỉ không còn là kẻ kiến thức hạn hẹp như xưa nữa.
斜烈以世官授都統，陳和尚試補護衛，未幾轉奉禦。及斜烈行壽、泗元帥府事，奏陳和尚自隨，詔以充宣差提控，佩金符。斜烈辟太原王渥為經歷。渥字仲澤，文章論議與雷淵、李獻能相上下，故得師友之。陳和尚天資高明，雅好文史，自居禁衛日，人以秀才目之。至是，渥授以《孝經》、《小學》、《論語》、《春秋左氏傳》，略通其義。軍中無事，則窗下作牛毛細字，如寒苦之士，其視世味漠然。
Gia Liệt theo thế tập được phong Đô Thống, Trần Hòa Thượng ứng thi bổ nhiệm làm vệ sĩ, không lâu sau chuyển làm Phụng Ngự. Đến khi Gia Liệt làm Nguyên Sư Phủ Sự của Thọ và Tứ Châu, tấu cho Trần Hòa Thượng đi theo, chiếu làm Sung Tuyên Sai Đề Khống, đeo kim phù. Gia Liệt cho vời Vương Ác người Thái Nguyên làm Kinh Lịch. Ác tự là Trọng Trạch, văn chương bàn luận cỡ như Lôi Uyên, Lý Hiến Năng, cho nên được vừa làm thầy vừa làm bạn. Trần Hòa Thương thiên tư thông minh, rất thích văn sử, tự ngày làm cấm vệ, người ta xem như tú tài. Đến đây, Ác tặng "Hiếu Kinh", "Tiểu Học", "Luận Ngữ", "Xuân Thu Tả Thị Truyện", đại lược thông hiểu nghĩa của chúng. Trong quân không có chuyện gì, thì dưới cửa sổ lấy bút lông bò viết chữ nhỏ, như một sĩ nhân kham khổ, (Hòa Thượng) xem mùi vị thế gian vô vị.
三年，安平罷帥職，例為總領，屯方城。軍中有太和者，與鎮防千戶葛宜翁鬥，訟訴於鎮南。鎮南在其兄軍中，一軍之事皆與知之，非特於其部曲然。葛之事不直，即量笞之。葛素兇悍，恥以理屈受杖，竟鬱鬱以死，留語其妻必報鎮南。妻乃以侵官訟於朝，且有挾私仇之，積薪龍津橋之南，約不得報則自焚。朝廷乃繫鎮南方城獄。國家百餘年，累聖相承，一以人命為重，凡殺人者之罪，雖在宗室，而與閭巷細民無二律。南渡以後，郡縣吏以榜掠過差輒得罪去者相踵也。議者疑鎮南狎於禁近之習，倚兵閫以為重，不能如奉法之吏，橫恣之犯，容或有之。使者承望風旨，即當以大辟。奏上，久之不能決。鎮南聚書獄中而讀之，蓋亦以死自處矣。安平病久而愈，明年，詔提兵而西，因朝京師。上怪其瘦，問：「卿寧以方城獄未決故耶？卿第行，吾今赦之矣。」明日，台諫復有言。後數月，安平以物故聞，始馳赦之。有旨：「有司奏汝以私忿殺人，私忿未必有，至於非所得笞而強之，非故而何？汝兄死矣，失吾一名將。今以汝兄故，曲法赦汝，計天下必有議我者。他日，汝奮發立功名，國家有所賴，人始當以我為非妄赦矣。」鎮南泣且拜，悲動左右，竟不得以一言為之謝。乃以白衣領紫微軍都統，再遷忠孝軍提控。
Năm thứ ba (1225), An Bình bị giáng chức quan, liệt làm Tổng Lĩnh, đồn ở Phương Thàng. Trong quân có kẻ tên Thái Hòa, cùng với Trấn Phòng Thiên Hộ Cát Nghi Ông xảy ra xích mích. Trấn Nam Vương thân ở trong quân đội của anh, mọi việc trong quân đều biết, không chỉ riêng chuyện của bộ khúc mình. Chuyện của họ Cát không đúng, liền lượng lời mà trả lời hắn. Tuyên Ông vốn hung hãn, nhục vì đấu lý không lại và chịu đòn, lại uất ức mà chết, nói lại với vợ rằng, tất báo thù Trần Hòa Thượng. Vợ kiện Trần Hòa Thượng xâm phạm thẩm quyền chức quan, hơn nữa còn cậy quyền báo tư thù, chất củi ở phía Nam cầu Long Tân, ước nếu không báo được thù, thì tự thiêu để tạ tội với chồng mình. Triều đình bèn trói Trấn Nam Vương giải vào ngục ở Phương Thành. Quốc gia hơn trăm năm nay, , lấy tính mạng con người làm trọng, phàm tội sát nhân, tuy xuất thân từ tông thất, cũng phải chịu tội không khác gì phú hào thường dân. Từ sau khi nam độ, quan lại ở quận huyện (....). Những người nghị sự nghi Trần Hòa Thượng cậy vào chức cận vệ, ỷ vào quyền binh cao, tất hoành hành phạm pháp, nên ghép vào tội chết. Tâu lên hoàng thượng, lâu không thể quyết. Trần Hòa Thượng gom sách đọc trong ngục, cũng thấy lấy cái chết tự xử mình. An Bình bệnh lâu rồi khỏi. Năm sau, chiếu đề binh tiến hướng Tây. Nhân lúc triều kiến ở kinh sư, hoàng thượng kinh ngạc thân hình gầy gò, hỏi: "Khanh chả nhẽ vì việc giam ngục ở Phương Thành chưa quyết mà ra thế này sao? Khanh cứ an tâm, ta nay sẽ ân xá cho hắn." Ngày hôm sau, ngự sử đài lại có lời (can gián). Không lâu sau, hoàng thượng được tin Gia Liệt mất. Có chiếu chỉ nói rằng: "Có quan lại tấu người vì tư thù giết người, tư thù chưa chắc đã có. Anh người đã mất, ta mất đi một danh tướng. Nay vì việc anh ngươi, lách luật tha ngươi, thiên hạ ắt có kẻ dị nghị ta. Ngày nào đó, ngươi dốc sức lập công danh, quốc gia được người giúp sức, mới khiến ta không tùy tiện tha ngươi." Trần Hòa Thượng vừa khóc vừa lạy, tả hữu đều cảm động, không nói được lời nào để cảm tạ. Bèn lấy áo trắng lĩnh chức Vi Tự Quân Đô Thống, năm sau chuyển làm Trung Hiếu Quân Đề Khống.
正大二年，斜烈落帥職，例為總領，屯方城。陳和尚隨以往，凡兄軍中事皆預知之。斜烈時在病，軍中李太和者，與方城鎮防軍葛宜翁相毆，訴于陳和尚，宜翁事不直，即量笞之。宜翁素兇悍，恥以理屈受杖，竟鬱鬱以死，留語其妻，必報陳和尚。妻訟陳和尚以私忿侵官，故殺其夫，訴於台省，於近侍，積薪龍津橋南，約不得報，則自焚以謝其夫。以故陳和尚繫獄。議者疑陳和尚，狃于禁近，倚兵閫之重，必橫恣違法，當以大辟。奏上，久不能決。陳和尚聚書獄中讀之，凡十有八月。明年，斜烈病癒，詔提兵而西，入朝，哀宗怪其瘦甚，問：「卿寧以方城獄未決故耶？卿但行，吾今赦之矣。」以台諫複有言，不敢赦。未幾，斜烈卒。上聞，始馳赦陳和尚，曰：「有司奏汝以私忿殺人。汝兄死，失吾一名將。今以汝兄故，曲法赦汝，天下必有議我者。他日，汝奮發立功名，國家得汝力，始以我為不妄赦矣。」陳和尚且泣且拜，悲動左右，不能出一言為謝。乃以白衣領紫微軍都統，逾年轉忠孝軍提控。
Chinh Đại năm thứ hai (9 tháng 2 năm 1225 đến 29 tháng 1 năm 1226), Gia Liệt bị giáng chức quan, liệt làm Tổng Lĩnh, đồn ở Phương Thàng. Trần Hòa Thượng đi theo, phàm những chuyện trong quân của anh đều tham dự hay hay biết. Gia Liệt bấy giờ đang bệnh, trong quân có kẻ tên Lý Thái Hòa cùng với Phương Thành Trấn Thủ Quân Cát Nghi Ông đánh nhau, tố với Trần Hòa Thượng, Nghi Ông không đúng, liền xét tình mà đánh phạt. Tuyên Ông vốn hung hãn, vì oan uất chịu đòn mà thấy nhục, lại uất ức mà chết, nói lại với vợ rằng, tất báo thù Trần Hòa Thượng. Vợ kiện Trần Hòa Thượng vì ân oán cá nhân mà xâm phạm thẩm quyền chức quan, cho nên giết chồng bà ta, tố ở (ngự sử) đài, hành tỉnh và cận thị, lại chất củi ở phía Nam cầu Long Tân, ước nếu không báo được thù, thì tự thiêu để tạ tội với chồng mình. Do vậy Trần Hòa Thượng bị trói vào ngục. Những người nghị sự nghi Trần Hòa Thượng cậy vào chức cận vệ, ỷ vào quyền binh cao, tất hoành hành phạm pháp, nên ghép vào tội chết. Tâu lên hoàng thượng, lâu không thể quyết. Trần Hòa Thượng gom sách đọc trong ngục, cả thảy mười tám tháng. Năm sau, Gia Liệt khỏi bệnh, chiếu đề binh tiến hướng Tây, lúc vào triều, Ai Tông kinh ngạc thân hình gầy gò, hỏi: "Khanh chả nhẽ vì việc giam ngục ở Phương Thành chưa quyết mà ra thế này sao? Khanh cứ an tâm, ta nay sẽ ân xá cho hắn." Vì ngự sử đài có lời can gián, nên không dám tha. Không lâu sau, Gia Liệt mất. Hoàng thượng nghe thấy, mới sai người chạy trạm miễn tội cho Trần Hòa Thượng, nói: "Có quan lại tấu người vì tư thù giết người. Anh người đã mất, ta mất đi một danh tướng. Nay vì việc anh ngươi, lách luật tha ngươi, thiên hạ ắt có kẻ dị nghị ta. Ngày nào đó, ngươi dốc sức lập công danh, quốc gia được người giúp sức, mới khiến ta không tùy tiện tha ngươi." Trần Hòa Thượng vừa khóc vừa lạy, tả hữu đều cảm động, không nói được lời nào để cảm tạ. Bèn lấy áo trắng lĩnh chức Vi Tự Quân Đô Thống, năm sau chuyển làm Trung Hiếu Quân Đề Khống.
五年，北兵犯大昌原，勢甚張，平章芮國公問誰可為前鋒者，鎮南出應命。先已沐浴易衣，若將就木然者，擐甲上馬不反顧。是日，以四百騎破勝兵八千，乘勝逐北，營帳悉遷而西，三軍之士為之振奮思戰，有必前之勇，蓋用兵以來二十年始有此勝。奏功第一，手詔褒諭，一日名動天下。
Năm thứ năm (8 tháng 2 năm 1228 đến 26 tháng 1 năm 1229), quân Bắc (tức Mông Cổ) vào Đại Xương Nguyên, Bình Chương Nhuế Quốc Công hỏi ai có thể làm tiền phong, Trấn Nam đứng ra ứng mệnh. Trước tiên tắm gội thay áo, như người sắp bất động, mang giáp lên ngựa không nhìn lại. Ngày hôm ấy, lấy bốn trăm kỵ binh phá tám nghìn quân địch, thừa thắng truy theo hướng Bắc, doanh trại đều dời phía Tây, ba quân tướng sĩ phấn chấn muốn chiến, có sự anh dũng tất tiến, cho nên tự lúc hưng quân hai mươi năm mới có chiến thắng này. Tấu công xếp hạng nhất, (hoàng thượng) viết chiếu khen ngợ, phong Định Viễn Đại Tướng Quân, Bình Lương Phủ Phán Quan, thế tập Mưu Khắc, một ngày danh thế chấn động thiên hạ.
五年，北兵入大昌原，平章合達問誰可為前鋒者，陳和尚出應命。先已沐浴易衣，若將就木然者，擐甲上馬不反顧。是日，以四百騎破八千眾，三軍之士踴躍思戰，蓋自軍興二十年始有此捷。奏功第一，手詔褒諭，授定遠大將軍、平涼府判官，世襲謀克。一日名動天下。
Năm thứ năm (8 tháng 2 năm 1228 đến 26 tháng 1 năm 1229), quân Bắc (tức Mông Cổ) vào Đại Xương Nguyên, Bình Chương (Hoàn Nhan) Hợp Đạt hỏi ai có thể làm tiền phong, Trần Hòa Thượng đứng ra ứng mệnh. Trước tiên tắm gội thay áo, như người sắp bất động, mang giáp lên ngựa không nhìn lại. Ngày hôm ấy, lấy bốn trăm kỵ binh phá tám nghìn quân địch, ba quân tướng sĩ phấn chấn muốn chiến, cho nên tự lúc hưng quân hai mươi năm mới có chiến thắng này. Tấu công xếp hạng nhất, (hoàng thượng) viết chiếu khen ngợ, phong Định Viễn Đại Tướng Quân, Bình Lương Phủ Phán Quan, thế tập Mưu Khắc, một ngày danh thế chấn động thiên hạ.
Kim Sử, Ai Tông Bản Kỷ, quyển 17 ghi:
六年春二月丙辰[...]，移剌蒲阿率忠孝軍總領完顏陳和尚忠孝軍一千騎駐邠州。
Năm thứ sáu, tháng hai, bính thìn (14 tháng 3 năm 1229) (...), Di Lạt Bồ A soái Trung Hiếu Quân Tổng Quản Hoàn Nhan Trần Hòa Thượng cùng một nghìn kỵ Trung Hiếu Quân đồn ở Bân Châu.
三月乙亥，忠孝軍總領陳和尚有戰功，授定遠大將軍、平涼府判官，世襲謀克。
Tháng ba, ất hợi (2 tháng 4 năm 1229), Trung Hiếu Quân Tổng Lĩnh Trần Hòa Thượng có chiến công, thụ phong Định Viễn Đại Tướng Quân, được thế tập mưu khắc.
冬十月，移剌蒲阿東還，令陳和尚率陝西歸順馬軍屯鈞、許。
Đông tháng mười, Di Lạt Bồ A về lại phía Đông, lệnh Trần Hòa Thượng quân mã quy thuận ở Thiểm Tây đồn Quân (Châu), (hoàng thượng) đồng ý.
忠孝一軍，皆回紇、乃滿、羌、渾部落及中原人被掠避罪而來歸者，巉狠陵突，號難製之甚。鎮南御之有方，俯首聽命，弭耳帖伏，東而東，西而西，易若驅羊豕而逐狐兔，所過州邑常例所給之外一毫不犯，每戰則先登陷陣，疾若風雨，諸軍倚以為重。六年，有衛州之勝。八年，有倒回穀之勝。始自弛刑，不四五遷為中郎將，官世襲，於是四方內外，知方城之獄聖天子所以定國是、結民心、厲士氣以弘濟於艱難者至矣。其當之也，不以一人之私，而廢萬世之法；其貸之也，不以匹夫之細，而傷天下之功。不然，則生殺與奪，廷尉平一言之頃而決，何至歷十有八月之久耶？陛下之所以御將，鎮南之所以報國，君臣之間可以無愧千古矣。
Trung Hiếu quân, đều là người Hồi Hột, Nãi Man (tức Naiman), Khương, Hồn cùng với những kẻ tránh tội bị bắt đến quy hàng ở Trung Nguyên, hung tợn kiêu binh, nổi tiếng khó trị. Trần Hòa Thượng quản chúng có phương lược, cúi đầu nghe lệnh, ngoan ngoãn dễ bảo, nói đông tiến sang đông, tây tiến sang tây, dễ như lùa dê heo đuổi cáo thỏ vậy, những châu ấp đi qua thường chỉ lấy lương thực, ngoài ra không tơ hào xâm phạm gì, , mỗi khi tham chiến thì xung phong lên phía trước hãm trận, nhanh như gió mưa, chư quân đều dựa vào đấy làm chủ lực. Năm thứ sáu, có chiến thắng Vệ Châu. Năm thứ tám, có chiến thắng Đảo Hồi Cốc. Tự lúc chịu hình ngục được thăng không quá bốn năm lần, làm Ngự Vũ Trung Lương Tướng, chức quan thế tập, do vậy mà bốn phương trong ngoài, biết đến Thánh Thiên Tử trong ngục ở Phương Thành an định quốc gia, cố kết nhân tâm, khích lệ sĩ khí để rộng lượng cứu giúp những kẻ gian nan. Việc làm của bệ hạ, không vì sự tình riêng của một người mà phế bỏ pháp tắc của vạn đời. Khi để cho Trần Hòa Thượng chuộc tội, bệ hạ không vì nỗi lo của kẻ thường dân mà làm phương hại đến công lao (của y) đối với thiên hạ. Nếu không, cứ theo lời Đình Úy mà quyết, sinh sát cho lấy một mạng (của Trần Hòa Thượng), làm sao có thể kéo dài lâu đến mười tám tháng? Bệ hạ do vậy mà ngự được tướng lĩnh, Trấn Nam do vậy mà báo quốc, giữa quân thần có thẻ (nói) là không thẹn với thiên cổ vậy.
忠孝一軍，皆回紇、乃滿、羌、渾及中原被俘避罪來歸者，鷙狠淩突，號難制。陳和尚禦之有方，坐作進退皆中程式，所過州邑常料所給外秋毫無犯，街曲間不復喧雜，每戰則先登陷陣，疾若風雨，諸軍倚以為重。六年，有衛州之勝。八年，有倒回穀之勝。自刑徒不四五遷為禦侮中郎將。
Trung Hiếu quân, đều là người Hồi Hột, Nãi Man (tức Naiman), Khương, Hồn cùng với những kẻ tránh tội bị bắt đến quy hàng ở Trung Nguyên, hung tợn kiêu binh, nổi tiếng khó trị. Trần Hòa Thượng quản chúng có phương lược, đứng ngồi tiến lui đều phải đúng quy định, những châu ấp đi qua thường chỉ lấy lương thực, ngoài ra không tơ hào xâm phạm gì, giữa đường phố không tiếng huyên náo, mỗi khi tham chiến thì xung phong lên phía trước hãm trận, nhanh như gió mưa, chư quân đều dựa vào đấy làm chủ lực. Năm thứ sáu (1229), có chiến thắng Vệ Châu. Năm thứ tám (1231), có chiến thắng Đảo Hồi Cốc. Tự lúc chịu hình ngục được thăng không quá bốn năm lần, làm Ngự Vũ Trung Lương Tướng.
Đại Kim Quốc Chí, quyển 26, ghi lại thất bại nặng nề của quân Mông khi tấn công Đồng Quan. Năm ấy là năm Chính Đại thứ 7 (1230), sách ghi:
正大七年（1230年，春正月）蒙古軍在慶陽、衛州既皆失利，不勝其忿。親領精銳四十餘萬直攻潼關，數月不剋，選四萬人刊石伐木，鑿商於之山，斡腹入藍關之內，為哈達所敗，喪萬餘人及馬數萬匹。蒙古軍渡河不能，入關不得，遂自山東通好南宋，欲假淮東以趨河南。
Chính Đại năm thứ bảy (1230, mùa xuân tháng giêng) (16 tháng 1 đến 14 tháng 2 năm 1230), quân Mông Cổ ở Khánh Dương, Vệ Châu đều thất lợi, không đạt tham vọng. Thân lĩnh tinh nhuệ bốn mươi vạn công thẳng vào Đồng Quan, vài tháng không thắng, chọn bốn vạn người chặt đá phạt mộc, khoét núi Thương Vu, mưu oát phúc (I) vào trong Lam QUan, bị Hợp Đạt đánh bại, mất hơn vạn người cùng vài vạn ngựa. Mông Cổ không thể vượt sông, vào cửa ải không được, bèn tự Sơn Đông thông hảo với Nam Tống, muốn giả đạo Hoài Đông để đến Hà Nam.
(I) Oát phúc chi mưu: hai chữ oát phúc không rõ nghĩa, nhưng oát phúc chi mưu dùng để chỉ kế mượn đường đánh địch của quân Mông Cổ. Như nắm 1258, Uryangqadai trước khi xâm lược Đại Việt lần 1 đã gửi sứ giả đến, mưu muốn mượn đường và quân Đại Việt tập kích vào phía Nam nhà Nam Tống, hội quân với Qubilai ở Ngạc Châu.
副樞密使蒲瓦無持重之略，嘗一日夜馳二百里而趣小利，諸將莫敢諫。鎮南私為同列言：「副樞以大將而為剽劫之事，今日得生口三百，明日得牛羊一二千，而士卒以喘死者不復計。國家所積，必為是家破除盡去矣。」人以告蒲瓦，蒲瓦一日置酒，手勸諸將，及鎮南，蒲瓦曰：「汝嘗短長我，又謂國家兵力當由我而盡，至以比刑人時德全，誠有之以不？」鎮南飲酒竟，徐曰：「有之。」蒲瓦見其無懼容，漫為好語云：「有過當面論，無後言也。」
Phó Khu (tức chức Khu Mật Phó Sứ) Di Lạt Bồ A không có mưu lược cẩn trọng, thường một ngày một đêm rủi quân hai trăm lý lấy lợi nhỏ, chư tướng không ai dám can gián ngăn trở. Trấn Nam nói riêng với người đồng cấp: "Phó Khu thân làm Đại Tướng Quân mà làm việc cướp bóc, hôm nay được tù binh ba trăm, mai được một hai nghìn bò dê, sĩ tốt mệt thở tới chết đếm không hết. Quốc gia vài năm tích góp, có ngày bị người này phá tan hết." Có kẻ báo cho Bồ A biết, có một ngày, đặt tiệc rượu hội chư tướng uống, rượu truyền đến tay Trần Hòa Thượng, Bồ A nói: "Người từng nói nói ra nói vào ta, lại nói quốc gia binh lực sẽ bị ta làm hư hoại hết, có thật vậy không?" Trấn Nam uống hết rượu, ung dung nói: "Có." Bồ A thấy Trần Hòa Thượng không có vẻ gì sợ, bèn buông một câu nói: "Có tội trước mặt luận bàn, không nói sau lưng."
副樞移剌蒲阿無持重之略，嘗一日夜馳二百里趨小利，軍中莫敢諫止。陳和尚私謂同列曰：「副樞以大將軍為剽略之事，今日得生口三百，明日得牛羊一二千，士卒喘死者則不復計。國家數年所積，一旦必為是人破除盡矣。」或以告蒲阿，一日，置酒會諸將飲，酒行至陳和尚，蒲阿曰：「汝曾短長我，又謂國家兵力當由我盡壞，誠有否？」陳和尚飲畢，徐曰「有。」蒲阿見其無懼容，漫為好語雲：「有過當面論，無後言也。」
Phó Khu (tức chức Khu Mật Phó Sứ) Di Lạt Bồ A không có mưu lược cẩn trọng, thường một ngày một đêm rủi quân hai trăm lý lấy lợi nhỏ, trong quân không ai dám can gián ngăn trở. Trần Hòa Thượng nói riêng với người đồng cấp: "Phó Khu thân làm Đại Tướng Quân mà làm việc cướp bóc, hôm nay được tù binh ba trăm, mai được một hai nghìn bò dê, sĩ tốt mệt thở tới chết đếm không hết. Quốc gia vài năm tích góp, có ngày bị người này phá tan hết." Có kẻ báo cho Bồ A biết, có một ngày, đặt tiệc rượu hội chư tướng uống, rượu truyền đến tay Trần Hòa Thượng, Bồ A nói: "Người từng nói nói ra nói vào ta, lại nói quốc gia binh lực sẽ bị ta làm hư hoại hết, có thật vậy không?" Trần Hòa Thượng uống hết rượu, ung dung nói: "Có." Bồ A thấy Hòa Thượng không có vẻ gì sợ, bèn buông một câu nói: "Có tội trước mặt luận bàn, không nói sau lưng."
Kim Sử, Ai Tông Bản Kỷ, quyển 17 ghi:
八年[...]，十二月己未[...]，合達、蒲阿率諸軍入鄧州，楊沃衍、陳和尚、武仙皆引兵來會。
Năm thứ 8 (1231), tháng mười hai kỉ vị [...], Hợp Đạt, Bồ A soái chư quân vào Đặng Châu, Dương Ốc Diễn, Trần Hòa Thượng, Võ Tiên đều dẫn quân đến hội.
元年，鈞州陷，北軍下城，即縱兵以防巷戰者。鎮南避隱處，殺掠稍定即出，而自言：「我金國大將，欲見合按白事。」北兵以數騎夾之，詣牙帳前。問姓名，曰：「我忠孝軍總領陳和尚。大昌原之勝亦我，衛州之勝亦我，倒回谷之勝亦我。死於亂軍，則人將以我為負國家，今日明白死，天下必有知我者矣。」北人慾降之，斫其脛，不為屈，脛折，畫地大數，語惡不可聞，豁口吻至兩耳，噀血而呼，至死不絕。北人義之，有以馬酒酹之者，云：「好男子，他日再生，當令我得之。」時年四十一。銘亡。
Năm thứ nhất, Quân Châu bị hãm, quân Bắc hạ thành, lập tức thả quân ác chiến. Trấn Nam vào chỗ ẩn nấp, đợi khi việc chóc yên ổn lại bèn bước ra, tự nói rằng: "Ta đại tướng Kim quốc, muốn gặp Hợp An nói chuyện." Binh sĩ lấy vài kỵ kẹp lại đem trước trướng. Hỏi danh tính thì bảo: "Ta là Trung Hiếu Quân Tổng Lĩnh Trần Hòa Thượng đây. Đại Xương Nguyên thắng là do ta, Vệ Châu thắng cũng do ta, Đảo Hồi Cốc thắng cũng do ta. Ta chết trong loạn quân, người người sẽ nói ta phụ quốc gia mình, hôm nay minh bạch chết, thiên hạ tất biết đến ta." Bấy giờ muốn hắn hàng, chặt gãy chân vẫn không chịu khuất phục, (...) khoét từ miệng đế tai, phun máu mà la hét, đến chết không thôi. Người Bắc khâm phục nghĩa tiết, rưới rượu ngựa, cầu rằng: "Hảo nam tử, ngày khác tái sinh, hãy để ta có hắn." Bấy giờ năm tuổi bốn mươi mốt. Hết bia
九年正月，三峰山之敗，走鈞州。城破，大兵入，即縱軍巷戰。陳和尚趨避隱處，殺掠稍定乃出，自言曰：「我金國大將，欲見白事。」兵士以數騎夾之，詣行帳前。問其姓名，曰：「我忠孝軍總領陳和尚也。大昌原之勝者我也，衛州之勝亦我也，倒回穀之勝亦我也。我死亂軍中，人將謂我負國家，今日明白死，天下必有知我者。」時欲其降，斫足脛折不為屈，豁口吻至耳，噀血而呼，至死不絕。大將義之，酹以馬湩，祝曰：「好男子，他日再生，當令我得之。」時年四十一。是年六月，詔贈鎮南軍節度使，塑像褒忠廟，勒石紀其忠烈。
Năm thứ chín () tháng giêng (24 tháng giêng đến 22 tháng 2 năm 1232), thất bại trên núi Tam Phong, chạy vào Quân Châu. Thành bị phá, đại binh vào thành, lập tức thả quân ác chiến. Trần Hòa Thượng vào chỗ ẩn nấp, đợi khi việc chóc yên ổn lại bèn bước ra, tự nói rằng: "Ta đại tướng Kim quốc, muốn gặp (đại tướng) nói chuyện." Binh sĩ lấy vài kỵ kẹp lại đem trước trướng. Hỏi danh tính thì bảo: "Ta là Trung Hiếu Quân Tổng Lĩnh Trần Hòa Thượng đây. Đại Xương Nguyên thắng là do ta, Vệ Châu thắng cũng do ta, Đảo Hồi Cốc thắng cũng do ta. Ta chết trong loạn quân, người người sẽ nói ta phụ quốc gia mình, hôm nay minh bạch chết, thiên hạ tất biết đến ta." Bấy giờ muốn hắn hàng, chặt gãy chân vẫn không chịu khuất phục, khoét từ miệng đến tai, phun máu mà la hét, đến chết không thôi. Đại tướng khâm phục nghĩa tiết, rưới rượu ngựa, cầu rằng: "Hảo nam tử, ngày khác tái sinh, hãy để ta có hắn." Bấy giờ năm tuổi bốn mươi mốt. Năm ấy tháng sáu, chiếu tặng Trấn Nam Quân Tiết Độ Sứ, đắp tượng ở Bao Trung Miếu, khắc đá ghi việc trung liệt của Trần Hòa Thượng.
() Năm thứ chín nguyên hiệu Chính Đại chính là năm thứ nhất nguyên hiệu Thiên Hưng. Tháng giêng năm 1232, cải thành niên hiệu Khai Hưng, tháng tư lại cải thành
Kim Sử, Ai Tông Bản Kỷ, quyển 17 ghi:
天興元年[...]，丁酉，大雪。大元兵及兩省軍戰鈞州之三峰山，兩省軍大潰，合達、陳和尚、楊沃衍走鈞州，城破皆死之。
Năm đầu Thiên Hưng (1232), đinh dậu, tuyết lớn. Quân Đại Nguyên cùng quân hai Hành Tỉnh chiến trên núi Tam Phong ở Quân Châu, quân hai Hành Tỉnh tan vỡ lớn, Hợp Đạt, Trần Hòa Thượng, Dương Ốc Diễn chạy vào Quân Châu, thành bị phá, đều chết ở đấy.
斜烈名鼎，字國器，畢里海世襲猛安。年二十，以善戰知名。自壽、泗元帥轉安平都尉，鎮商州，威望甚重，敬賢下士，有古賢將之風。初至商州，一日搜伏，于大竹林中得歐陽修子孫，問而知之，並其族屬鄉里三千餘人皆縱遣之。
Gia Liệt tên Đỉnh, tự Quốc Khí, thế tập mãnh an ở Tất Lý Hải. Năm thứ hai mươi, vì thiện chiến nổi danh. Tự lúc làm Thọ, Tứ Châu Nguyên Soái chuyển làm An Bình Đô Úy, trấn thủ Thương Châu, uy vọng rất lớn, tôn trọng bậc hiền giả hạ sĩ, có phong thái của một hiền tướng thời cổ. Ban đầu đến Thương Châu, một ngày tìm kiếm, giữa rừng trúc lớn tìm thấy con cháu của Âu Dương Tu, hỏi mới biết thế, đều thả đi ba nghìn người tộc thuộc trong hương.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét