GIỚI THIỆU SỬ GIA FERDINAND CHALANDON (1875-1921): LA VIE ET LES OEUVRES DE FERDINAND CHALANDON

Ferdinand Chalandon est né à Lyon en 1875. Peu est connu sur son enfance. Il était déménagé à Paris, peut-être, à l'adolescence et s'était installé là jusqu'à son diplôme de Lycée Louis-le-Grand. It est possible que, pendant cette période de sa vie, il ait recu son instructions sur Latin et Grec. Chalandon ensuite alla à la prestigieuse École des Chartes, où il obtint un diplôme des hautes études et deux ans plus tard, celui d'archivist et paléographe. A ce moment, il avait dirigé une ébauche de son premier étude sur Alexis Comnène. Il s'était embarqué ensuite dans un voyage de presque deux ans en Italie. Il profitais de ce temps à visiter les archives en Italie, comme "l'Archivio di stato à Naples"; les archives de Mons-Cassin, les archives de Cava; la bibliothèque de Leo à Brindisi; le Cartulaire de Tremiti, etc et ramasser les documents primitives pour son chef d'oeuvre "Histoire de la domination normande en Italie et Sicilie". Cet oeuvre, insurpassé de portée et de profondeur, devenait instantanément un classique qui laisse la fondation pour tous les études suivants dans cette domaine. Comme un témoin à son grandeur, on trouve cette remarque dans "The Administration of the Norman kingdom of Sicily" par Hiroshi Takayama, publiée presque un siècle après celle de Chalandon:

 

Ferinand Chalandon sinh ra tại Lyon năm 1875. Không có nhiều tư liệu nói về tuổi thơ của ông. Có lẽ ông đã chuyển đến sống ở Paris thời thiếu niên cho tới khi ông nhận bằng tốt nghiệp tại trường Lycée Louis-le-Grand. Có lẽ trong khoảng thời gian này, ông được hướng dẫn học tập ngôn ngữ Latin và Hy Lạp cổ. Sau đó, Chalandon được nhận vào trường École des Chartes, nơi ông đạt được tấm bằng nghiên cứu cao hơn. Hai năm sau, ông lại nhận được chứng chỉ trở thành nhà lưu trữ học và cổ văn tự học. Vào lúc này, ông hoàn thành bản thảo cho nghiên cứu đầu tay của mình về cuộc đời của hoàng đế Alexios I Komnenos. Ông lại lên đường đến Italy trong vòng gần 2 năm. Ông lợi dụng thời gian này để viếng thăm các viện lưu trữ tại Italy, như l'Archivio di stato à Naples" (Viện lưu trữ Naples); les archives de Mons-Cassin (Viện lưu trữ Mons-Cassin), les archives de Cava (Viện lưu trữ Cava); la bibliothèque de Leo à Brindisi (thư viện Leo tại Brindisi); le Cartulaire de Tremiti (Viện lưu trữ văn bản trung đại ở Tremiti), và thu thập các sử liệu nguyên thuỷ cho kiệt tác của mình "Lịch sử của sự thống trị norman ở Italy và Sicily". Cho đến nay, chưa có tác phẩm nào vượt mặt công trình này về quy mô và độ sâu, và nó trở thành ngay tức khắc một tác phẩm kinh điển đặt nền móng cho các nghiên cứu theo sau trong lĩnh vực này. Như là một nhân chứng cho sự vĩ đại của nó, chúng ta tìm thấy dòng nhận xét trong cuốn "Bộ máy quản lý của vương quốc Norman ở Sicily" của Hiroshi Takayama, được xuất bản gần một thế kỷ sau trước tác của Chalandon:

 

Ferdinand Chalandon "Histoire de la domination normande en Italie et Sicilie" 2 vols, (Paris, 1907) remains the best study on the political history of the Normans in the south. Compacts accounts of their history in English are Chalandon's "The Conquest of South Italy and Sicily by the Normans" and "The Norman kingdom of Sicilie", in the Cambridge Medieval History, V: Contest of Empire and Papacy, (Cambridge 1926), page 167-207. (page 5, footnote 14).

 

Quyền "Lịch sử sự thống trị norman tại Italy và Sicily, 2 tập, (Paris, 1907) vẫn là nghiên cứu tốt nhất trong khuôn khổ lịch sử chính trị của người Norman ở phương nam. Phần tóm tắt ngắn gọn của nó nằm trong phần "Cuộc chinh phục nam nước Ý và Sicily của người Norman" và "Vương quốc Norman tại Ý" của Chalandon trong quyển Lịch sử trung đại Cambridge: Sự phân tranh giữa đế chế và giáo hoàng, (Cambridge 1926), trang 167-207 (trang 5, chú thích số 14)

 

A cause de sa collection minutieuse des matériaux primitives et son judgment judicieux en les analysant, son oeuvre se sert comme un point de départ pour tous les recherches suivantes. Pour bien apprécier l'impact profond de son oeuvre massive sur la domaine concernant, il faut retracer les défauts sans reproche dans les études précédents de celui de Chalandon. Par rapport avec la conquête normandie de l'Angletterre, sur laquelle on peut nommer l'oeuvre massive de "The History of the Norman conquests" de Edward A.Freeman, l'étude des Normans en Italie restait moins dévélopée. En langue francaise, Odon Delarc écrivait "Les Normans en Italie: depuis les premieres invasions jusqu'à l'avènement de S.Grégoire VII". Cette étude-là était restraint dans sa portée à cause de la pauvreté des sources primitives publiée à ce temps. Delarc aussi cherchait à raconter une histoire dans un langage plutôt romantique, sans faire attention à reconstruire des évènement rigoureusement. En langue anglaise, on trouve un "A Short History of the Normans in South Europe" de John William Barlow. Cette oeuvre se relie sur une gamme des sources encore plus restrainte que celle de Delarc, particulierment il se base uniquement sur des chroniques. On peut voire déjà que la supériorité de Chalandon reste dans la recherche des sources inachevés auxquelles des autres historiens n'avait pas accès. Mais l'avantage que Chalandon tenais devant d'autres historiens était encore sa prudence dans son interprétation des sources. Jamais se permettre à se tirer vers la tendance de raconter son histoire sous l’influence de Romanticisme, ou portraiter les caractères selon la modèle héroique, ses judgments reste encore sobres et nuancés. Son oeuvre est aussi plus étendu que d’autres lorsque il couvre des évènement jusqu’à ans 1200.

 

Bởi vì Chalandon hết sức tỉ mỉ thu thập các tài liệu nguyên thuỷ và vì những nhận xét sáng suốt của ông khi phân tích chúng, trước tác cua ông trở thành điểm khởi đầu cho mọi nghiên cứu về sau. Để có thể cảm nhận được tác động sâu sắc của trước tác đồ sộ của ông trong lãnh vực này, chúng ta phải lần trở lại các khiếm khuyết một cách không trách móc của các nghiên cứu đi trước 6ng. So với cuộc xâm lược nước Anh của người nước anh, mà ta có thể nêu ra tác phẩm đồ sộ "Lịch sử của cuộc xâm lược Norman" của Edward A.Freeman, nghiên cứu về người Norman ở Ý vẫn hết sức sơ sài. Được viết bằng tiếng Pháp, Odon Delarc trước tác "Người Norman ở Ý: từ những cuộc xâm lược đầu tiên cho tới sự xuất hiện của S.Gregoire VII." Nghiên cứu này bị hạn chế về quy mô bởi sự nghèo nào về sử liệu nguyên thuỷ xuất bản trong thời gian đó. Delarc cũng cố gắng thuật lại lịch sử bằng ngôn ngữ lãng mạn, mà không để ý đến việc tái dựng các sự kiện một cách chặt chẽ. Viết bởi ngôn ngữ Anh, ta lại có cuốn "Lược sử của người Norman ở nam Châu Âu" của John William Barlow. Tác phẩm này lại dựa trên một loạt các sử liệu càng hạn chế hơn cả của Delarc, đặc biệt khi nó dựa vào gần như nhất các biên niên sử. Ta có thể thấy ngay sự ưu việt của Chalandon nằm ở chỗ ông nghiên cứu các sử liệu chưa được xuất bản mà các sử gia khác không có để nghiên cứu. Nhưng ưu thế của Chalandon nắm giữ trước các nhà sử học khác còn nằm ở sự thận trọng khi ông diễn giải sử liệu. Không bao giờ cho phép bản thân bị lôi kéo bằng xu hướng kể chuyện lịch sử dưới ảnh hưởng chủ nghĩa lãng mạn, hoặc khắc hoạ những nhân vật Theo mô-tip anh hùng, những đánh giá và nhận xét của ông vẫn tinh tế và tế nhị. Trướcta1c của ông cũng rộng hơn về quy mô vì nó bao gồm các sự kiện cho tới tận năm 1200.

 

Lorque la mode des historiens de notre jours se penche davatange vers l'histoire socialle et cultuerelle, on peut reprocher Chalandon pour son negligence de dans ces domaines, mais cette lacune est totalement compréhensible pour son temps.'

 

Trong khi xu hướng các sử gia thời kỳ chúng ta có phần nghiêng về lịch sử xã hội và văn hoa, chúng ta có thể chê trách Chalandon đã xem nhẹ bỏ qua những lĩnh vực này, nhưng những khoảng trống ông để lại là hoàn toàn dễ hiểu vì thời kỳ ông đã sống.

 

Pour la mérite de son oeuvre, Chalandon gagnait le prix Gobert en 1909.

Vì sự xuất sắc của trước tác trên, Chalandon đoạt giải Gobert năm 1909.

 

Chalandon aussi était complété sa thèse et le publié sous le nom "Essai sur le règne d'Alexis Comnène" avant son voyage à l’Italie, et puis le suivait avec deux étude sur Jean et Manuel Comnène. La parution récente de Elizabeth Malamut “Alexis I Comnène” et Maximilian C.G.Lau “Emperor John II Komnenos: Rebuilding New Rome 1118-1143” remise en cause quelques conclusions de Chalandon. Dans cet égard, son travails dans ce domaine faient encore moins impact sur l’academie. Néanmois, il faut remarquer, de son temps, ces trois études sont les seules qui sont consacrées sur les Comnènes.

 

Chaldandon cũng hoàn tất luận văn và cho xuất bản dưới tên "Luận về triều của Alexis Komnenos" trước chuyến đi Ý của mình, và sau đó xuất bản tiếp hai nghiên cứu về Jean và Manuel Komnenos. Sự xuất hiện gần đây của tiểu sử của hoàng đế Alexis Komneos và Maximilian C.G.Lau "Hoàng đế John II Komnenos: Tái thiết Rome mới 1118-1143" đặt câu hỏi trở lại trên các kết luận của Chalandon. Về mặt này, nghiên cứu của ông trong lĩnh vực này ít có tác động hơn lên giới sử học. Tuy vậy, ta vẫn phải nhận xét, trong thời kỳ của ông, ba nghiên cứu trên là ba nghiên cứu duy nhất dành cho các hoàng đế nhà Komnenos.

 

Chalandon avait aussi un intérêt étendu à l’histoire de l’Asie Mineure et l’Orient Latine. Une tome publiée posthume intitulée “Histoire de la première croisade” était la preuve de celui-ci. Sa projet à écrire une histoire générale de Byzance depuis Justinien I reste encore inachevée.

 

Mối quan tâm của Chalandon còn lan sang cả lịch sử Tiểu Á và phương đông Latin. Một tác phẩm được xuất bản sau khi ông mất mang tên "Lịch sử thập tự chinh lần thứ nhất" là minh chứng cho việc đó. Ông cũng có kế hoạch viết một bộ thông sử Byzantine từ thời Justinian I, nhưng chưa hoàn thành.

 

Peut-être, selon la grandeur de son travail sur le Normans, c’est la collaboration avec Gustave Schlumberger en compilant “Collections des Sigillographie de l'Orient latin”, un oeuvre indispansable même pour les historiens modernes.

 

Có lẽ, kèm với sự vĩ đại của công trình của ông về người Norman là sự cộng tác giữa ông và Gustave Schlumberger khi soạn của "Ấn chương ở vùng đông Latin", một tác phẩm không thể thiếu thậm chí đối với các sử gia hiện đại.

 

Ferdinand Chalandon était mort en 1921, après sa lutte contre une maladie contractée pendant les années agonies de la guerre.

 

Ferdinand Chalandon mất năm 1921, sau khi vật lộn với một căn bệnh ông mắc phải trong những năm tang thương của chiến tranh.

Dựa trên:

Nécrologie de Ferdinand Chalandon, Maurice Pernot

Nécrologie de Ferdinand Chalandon, Gustave Schlumberger

 

NAM ĐỘ THẬP TƯỚNG QUYỂN 2 - NHẠC PHI TRUYỆN

TAM TRIỀU BẮC MINH HỘI BIÊN (QUYỂN 207) - NHẠC HẦU TRUYỆN - CHÚ DỊCH (三朝北盟會編 (卷207) - 岳侯傳 - 注譯)

 《岳侯傳》曰：侯名飛，字鵬舉，相州人也，少爲韓魏公家莊客，耕種貛生。於靖康末，聞張所爲河中招討，侯遂投軍，往三次方得見張所，所觀侯才武，特刺效用，令帳前使喚。至建炎初，王彥爲張所前軍統制，用侯爲使臣，王彥行軍往太行山，遇金賊，接戰，侯遂勝，奪馬數十匹，並擒拓跋耶烏，差侯充前軍準備將，至二年，侯爲王彥所疑，夤夜自引一軍千人投京城留守杜充，充用侯出戰，數有竒功，遂遷侯爲中軍統制，至三年春二月，被虜將張用、王善領兵約五十萬眾叩京城，留守杜充遣侯並丁進、桑仲、馬臯等，各統兵迎戰，不終朝潰散，張用、王善兵騎敗走陳州，後金賊兀朮與侯軍連年拒戰，侯兵勢弱，不如虜衆，遂遭所潰，隨杜充棄京城，前往建康。其時在京居民已降金虜，內有劉經、扈成、戚方等諸將，於建康乘勢爲亂，刼掠州郡，惟侯一軍秋毫無犯，屯於宜興縣，官吏民戶皆懼，所在棄家業，走宜興縣，投侯居止，蓋縁侯軍整肅，不令騷擾民庶，有犯者，並依軍法，以此前後一年，收捕扈成、戚方，及斬劉經並留守司散殘官軍千餘人，復取建康，招民安業。四年，常州太守林茂薦侯於朝廷，充通泰鎭撫使，時賊首李成，自呼李天王，並馬進、商元等，共提兵三十萬占據淮西、淮南數州屯駐，往來刼掠，朝廷差張俊充兩淮招討使，統軍十萬，與李成相距，縁李成兵銳，數戰未能獲勝，張俊奏朝廷，乞侯同王𤫉、陳思恭以本軍隸之，李成遣偏將馬進領兵二十萬，對壘於洪州，諸將不敢當其鋒，張招討請侯議曰：「俊與李成數戰不勝，公有何見？願求一計。」侯對曰：「某既䝉下問，不避僭越，用兵者無他，仁、信、智、勇、嚴，五事不可不用也。有功重賞，無功者重罰，行令嚴者是也。某雖不才，乞爲先鋒與敵迎戰，必可破賊。」俊喜而許之，選精兵三萬並本部諸將，拒馬進至玉隆觀，大破進軍，進走筠州，侯領兵追殺之，降賊步軍五萬餘眾，李成、商元北走，侯又統眾招降張用等兵數萬，侯功第一，改差充神武後軍統制、兼權邊鎭撫使。至紹興二年，又統本部軍馬前去湖南，接連廣界，收捕曹成，戰於道州，大破賊數萬，加中衞大夫、武昌軍承宣使，又復統軍往潭州界，收捕劉忠。紹興三年，僞齊劉麟並四太子兀朮約兵三十萬眾，併力大舉，犯滁、和、通、泰，直抵揚州，宣撫使韓世忠困於楚州，侯聞曰：「若得某在通泰，豈懼兀朮、劉麟？」收曹成、劉忠，事方纔畢，再奉敕收復虔州山賊，侯遂先令人探察，其賊首係彭鐵大、廖八姑、王勝、李洞天等，約兵十餘萬，山賊寨百餘座，侯將王萬、㓂成、徐慶，首先破固石洞，又遣王貴、龎榮、張憲等，分頭領兵攻打賊寨，兩月之在手动字词转换规则中检测到错误，捉大小首領五百餘人，彭鐵大、廖八姑、王勝、李洞天等作過賊首，加鎭南軍承宣使、江西湖南置制使、神武後軍統制。僞齊劉豫遣劉麟並大將李成等兵十萬眾，占據均、襄、隨、郢，為久駐之計，侯奉勅回軍，徑往漢上，與李成戰於郢州，遂擒斬荊超，成退走襄陽，侯先復郢州，至襄陽，成整兵再戰，又敗走鄧州，侯進兵，成棄鄧州，走潁昌府，侯三戰復漢上六州，加侯清逺軍節度使。僞齊劉猊、王瓜角、孔彥舟、李師雄、商元等兵二十萬攻廬州，委侯回軍解圍，侯先遣牛臯、徐慶、李山救應，又㑹合劉錡，與僞齊接戰於廬州，孔彥舟認是牛臯、徐慶等兵至，遂不戰，起寨而走回京師，加侯鎭寧、崇信軍節度使、湖北京西路招撫使。鼎州洞庭楊麼、鍾子義等作亂，據鼎、澧、潭等諸縣，朝廷遣王𤫉、劉寳並崔曽、吳全等將兵七萬，收捉湖賊，戰數不利，再委侯同張浚督諸軍出征，時賊勢甚銳，俊懼曰：「此賊非易可圖，欲侯明年與公討之。」侯謂丞相曰：「未可。若論來嵗，賊勢大張。以某所見，不過旬日擒捉賊眾。」浚見侯志勇驍雄，於是從之，浚往湖南安撫司，差任士安、王俊等領兵二萬，與飛同共調發，侯方欲料敵，次第委任士安、王俊、孫義等，不稟前進，爲賊所敗，侯急下令諸將曰：「限三日，不平楊麼等賊，定斬汝輩！立功者重賞！」湖賊楊麼等曰：「吾聞岳宣撫領兵二十萬，已入潭州、鼎州，至今多日不見到來，豈不詐也？想任士安等懼吾，佯言岳軍至。」遂令楊欽、黃佐領兵五萬前赴士安，十里到金橋山，忽遇飛伏兵四合，大破賊眾，楊欽、黃佐等見兵敗走，覩委是岳兵至，楊欽等料不能敵，遂降，楊欽獻計曰：「楊麼可擒，容欽令人報楊麼：『今任士安兵敗困走，又聞後有救兵至，吾兄急將士卒，速來救欽，擒士安等，以除禍根。』楊麼聞之，必自領兵前來。相公多用伏兵，捉楊麼不爲難也。」遣牛臯、傅選、王綱等各領兵伏於道側，楊麼果自領兵前來應援，牛臯、傅選、王綱等伏兵發，楊麼得乘舟走入水寨，侯親臨大湖，當卜山峻處，隔水令人罵之，率衆般運草木於水中，賊營中聞罵聲，爭用瓦石拋撃，上流放草木，爲瓦石填平，人騎往來並無阻隔，侯遂將兵眾長驅深入水寨，擒楊麼、夏成、鍾子義等，並斬之，殺降賊首周倫、周亮、張百遍等，並戰舟百隻，前後八日，平盪盡淨，加侯檢校太保、行營都總管、右䕶聖將軍。紹興六年，加侯爲少師，武定、勝國軍節度使、湖北京西路宣撫使，江夏駐劄，時金賊兀朮與僞齊劉麟，率大將賈潭、商元、崔臯、李成、孔彥舟、王瓜角等，尅鎭、汝、蔡、商、虢、唐、鄧，京西大震，有南下之意，諸帥養寇不進，侯遣王貴、董先、傅選等將兵騎二萬，於唐州北楊牛蹄白石何家寨遇番僞賊眾，李成、王瓜角、王大㨗、李序、商元等共約十萬，迎戰，自辰至申，賊眾敗走，連夜進兵，追至蔡州遂平縣，擒王大㨗、李勤、郭安、李序等，奪馬千餘匹，降士卒三千餘眾，權暫屯北陽歇泊。僞鎭汝軍總管薛亨、馬汝翼等兵五萬，犯方城縣，侯遣牛臯、王綱以步卒八千往方城東北二十里，地名昭福，遇僞總管薛亨，數戰，亨兵敗走，牛臯等追至和尚寨，擒薛亨，斬馬汝翼，奪馬三百餘匹，降士卒千人，屯方城，僞西京竇留守、統制郭徳、魏汝弼、施富、任安中等兵騎五萬犯鄧州界，侯又遣張憲、郝晸、楊再興共兵一萬前去迎敵，至內鄉，相拒二日，憲與郝晸、楊再興議曰：「賊勢甚銳，必欺敵，我以輕兵迎戰，佯退敗走，賊見必來追我，我即伏兵取勝。」眾曰善，遂發兵，於來日早，使輕兵迎戰，佯敗走，僞兵果來追，伏兵發，前後夾擊，擒郭徳、施富，奪馬五百餘匹，降士卒千人，魏汝弼收殘軍，趨歸洛陽，侯自慮雖獲㨗，然金賊兀朮僞兵百萬，糧食千里，緩急難保，又見諸路按兵不舉，遂收軍，復戍鄂州，將擒到僞大總管薛亨並郭徳等一十七人、奪到馬一千餘匹、降卒五千餘人，解押赴行在，上赦薛亨等，賜銀絹，並各人官資，上更賜一官，付侯軍中使喚，時秦檜當國，方主和議，忌侯，侯申奏乞持母服，棄軍權，居江州廬山，檜遂舉張宗元爲宣撫判官兼軍事，詔侯赴行在，加侯河南河北諸路招討使，並湖北京西路宣撫使，侯方欲計議用兵，有深入虜界北伐之意。紹興八年，秋九月，胡虜講和，侯議奏曰：「不可與和，縁虜人犬羊之性，國事隙深，何日可忘，臣乞整兵復三京陵寢，事畢然後謀河朔，復取舊疆，臣之願也。臣受陛下深恩厚祿，無一時敢忘。」因此與秦檜有隙。紹興九年，加開府儀同三司。紹興十年，金賊兀朮侵犯河南，朝廷詔諸路再舉，侯遣李寳、孫彥戰於曹州，又周彥、楊再興、牛臯策應，與李寳、孫彥合兵再戰，大破虜軍二十萬，兀朮領潰兵走往汴京，侯又遣張憲、傅選與韓常戰於潁昌，常軍大敗，退走陳州，求救兀朮，侯遣牛臯、徐慶、崔虎、王瀾，助張憲、傅選，與兀朮、韓常大戰於淮寧，虜軍敗走汴京，張憲屯兵陳州，侯自屯郾城縣，又遣王貴、董先、姚政、馮賽、岳雲等兵三萬，占據潁昌，爲久駐之計，又分兵攻戰諸州，遣郝晸、張應、韓清取鄭州，孟邦傑、劉政攻永安軍，郝晸、張應與孟邦傑併兵攻戰河南府，李成、王勝等兵十餘萬敗走，棄洛陽，歸懷孟，梁興、趙鬼火等軍戰綘州泌水縣,賊退走濟源,斬番將何波那千戸孛堇，兀朮並龍虎大王、威武將軍韓常兵十二萬，屯臨潁，侯自郾城遣楊再興、李璋，將騎軍三百爲一隊，至近臨潁，遇兀朮大軍，戰，楊再興、王瀾戰歿，侯整促軍馬，連夜起發，於次日早拂明至小商橋，離臨潁二十里下寨，有探騎報曰：「夜來三更，兀朮並韓常將軍等人馬，起寨退走，前去汴京。」侯欲乘勢追逐，申奏朝廷曰：「臣聞漢有韓信，項羽授首，蜀有諸葛孔明，先主復興，臣雖不才，竊望比此，乞與陛下深入虜境，復取舊疆，報前日之恥，伏望陛下察臣肝膽，表臣精忠，竭力以報，臣之願也。」表到，秦檜大怒，忌侯功髙，常用在手动字词转换规则中检测到错误譖於上，又與張俊、楊沂中謀，乃遣臺官羅振奏：「兵㣲將少，民困國乏，兵若深入，豈不危也！願陛下降詔，且令班師，將來兵強將眾，糧食得濟，興師北征，一舉可定，雪恥未晚，此萬全之計。」時侯屯軍於潁昌府、陳、蔡、汝州、西京、永安，前不能進，後不能退，忽一日詔書十二道，令班師，赴闕奏事，令諸路軍馬並回師，侯承宣詔，又不敢便行收兵，恐兀朮聞知，斷我軍路，故虛張其聲，科買布帛造戰牌，言進兵北討，兀朮使人探聴，聞知侯有北討之意，引兵夜遁一百餘里，我兵亦退四十五里至襄城，先令牛臯備戰，時有人報兀朮曰：「南家兵奔走，已棄潁昌。」兀朮提兵復進，侯軍屯於蔡州，時梁興在河北絳州，尚未得知，侯謂諸將曰：「梁興見在河北，與金人決戰，退走翼城縣，趙秉淵戰守淮寧，亦不知南歸。」侯遣李山、史貴將兵救梁興、趙秉淵等回蔡州，兀朮不敢進兵，侯將諸軍馬依次調發歸江夏，自將二千騎，取潁昌入淮，赴詔，加侯樞密副使，侯曰：「所得諸郡，一旦都休，社稷江山，難以中興，乾坤世界，無由再復。」有人密報秦檜，檜轉惡之。十一年，大金約和，上令議講和事便與不便，侯奏曰：「金虜無故約和，必探我國之虛實，竊如建炎中，正約和在手动字词转换规则中检测到错误，倂兵盡舉，張浚不能迎遏，其軍大潰，失陷川陜，兀朮、韓常重兵攻淮西，是時韓世忠在楚州，亦無所措，遂求救於朝廷，後無旬日，盡失淮楚，退兵回住鎭江，以拒江爲阻，更無前進之意。大概行軍無方畧，料敵無知識，賞罰不明，信令不行，兵無鬭志，是以戰之不克，攻之不㧞，則敗之由也。如臣提兵深入虜境，潁昌之戰，我兵大㨗，虜眾奔潰，潛入汴京，當時若得戮力齊心，上下相副，倂兵一舉，大事可成。今日兀朮見我班師，有何懼而來約和，豈不偽詐？據臣所見，爲害不見爲利也！」秦檜與張俊、楊沂中共舉劉錡爲江淮招討，都督諸軍，檜密遣王俊同王貴等前去，謀陷侯，王俊、王貴等觀望，奏張憲、岳雲欲謀反等事，俄將張憲、岳雲杻械，送大理寺根勘，上聞驚駭，秦檜乞將張憲與飛同證明其事，是時侯尚不知，良久秦檜密遣左右傳宣：「請相公畧到朝廷，別聴聖旨，侯宣詔。」即時將去，卻引到大理寺，侯駭然曰：「吾何到此？」纔入門，到㕔下轎，不見一人，止見四面垂簾，纔坐少時，忽見官吏數人向前云：「這裏不是相公坐處，後面有中丞請相公，畧來照對數事。」侯㸃頭云：「吾與國家宣力，今日到此何也？」言罷，隨獄吏前行至一處，見張憲、岳雲露頭赤體，各人杻械，渾身盡皆血染，痛苦呻吟，又見羅振等將王俊、王貴首張憲、岳雲並侯反叛罪狀前來，云：「國家有何虧負你三人，都要反背！侯向万俟禼、羅振曰：「對天明誓，吾無所負於國家。汝等既掌正法，且不可損陷忠臣，吾到㝠府與汝等面對不休。」眾人聞其說，羅振並御史中丞万俟禼等曰：相公既不反，記得進天竺日，壁上留題曰：『寒門何日得載富貴』乎？」眾人曰：「既出此題，豈不是要反也？」侯知眾人皆是秦檜門下，既見不容理訴，長吁一聲云：「吾方知已落秦檜國賊之手，使吾爲國忠心，一旦都休！」道罷合眼，任其拷掠，案牘完備，先將張憲、岳雲處斬。紹興十一年，冬十一月二十七日，侯中毒而卒，塟於臨安菜園內，天下聞者，無不垂淚，下至三尺之童，皆怨秦檜云〈【舊校云：劉一清《錢塘遺事》雲秦檜欲殺武穆，於東窻下謀其妻王氏，王曰：「擒虎易，放虎難。」其意遂決。後檜遊西湖，舟中得疾，見一人被髮厲聲曰：「汝誤國害民，我已請於帝矣。」檜遂死，其妻思之，未幾，秦熺亦死。方士伏章見熺荷銕枷，因問檜所在，熺曰：「吾父在酆都。」方士如其言而往，果見檜與万俟卨俱荷銕枷，備受諸苦，檜曰：「可煩傳語，東窻事發矣。」】 〉。後紹興二十三年三月，內有殿前司神勇後軍施全，將一鍘刀，伏於暗處，等檜回朝，向前刺之，爲轎子所隔，不中，施全依法賜死。紹興三十年，北虜犯邉，連年大舉，上思曰：「岳飛若在，虜軍豈容至此！」即時下令修廟宇云。

KIM ĐÀ TÚY BIÊN (QUYỂN 8) HÀNH THỰC BIÊN NIÊN (TẬP 5) (金佗稡編 • 卷8• 行實編年 • 5)

  金佗稡編卷八

Kim Đà Túy Biên - Quyển 8

宋　岳珂　撰

Tống - Nhạc Kha tuyển chọn

行實編年五

Hành Thực Biên Niên 5

紹興十年，庚申歲，年三十八。

金人叛盟。援劉錡。議建儲。加少保、河南府、陝西、河東、河北路招討使。改河南、北諸路招討使。分遣諸將，復西京、曹、陳、鄭、趙州、穎昌府、永安、南城軍等。復垣曲、沁水、翼城縣等。戰曹州宛亭縣、渤海廟、中牟縣、京西、黃河上、西京河南府、臨穎縣、劭原、曲陽、永安軍等。殺鶻旋郎君、王太保、阿波那千戶、李孛堇、萬戶、千戶等，擒劉來孫等。駐郾城，大破兀朮，敗柺子馬。戰五里店，斬阿李朶孛堇。賜金合茶、藥。賜金千兩、銀五萬兩、錢十萬緡。賜錢二十萬緡。戰小商橋，斬撒八孛堇及千戶等。大戰穎昌府城西，斬夏金吾及千戶等，擒王松壽、張來孫、千戶阿黎不、田罐等。賜錢二十萬緡。駐朱仙鎮，以背嵬破兀朮。兀朮奔京師。輯諸陵。兀朮棄京師。班師。乞致仕。入覲。

夏，金人果叛盟，犯拱、亳諸州。上大感先臣言，以爲忠。五月下詔，命先臣竭忠力，圖大計。頒奇功不次之賞，崇戰士捐軀之典。開諭兩河忠義之人，結約招納。賜御札曰：“金人過河，侵犯東京，復來佔據已割舊疆。卿素蘊忠義，想深憤激。凡對境事宜，可以乘機取勝。結約招納等事，可悉從便措置。若事體稍重，合稟議者，即具奏來。”

時先臣亦以得警報，奏乞詣行在所陳機密。會劉錡據順昌抗虜，告急於朝，上亟命允臣馳援。先臣奉詔，即遣張憲、姚敝赴順昌，復奏請覲。上遣李若虛至軍，賜札日：“金人再犯東京，賊方在境，難以召卿還來面議。今遣李若虛前去，就卿商量。”又曰：“施設之方，則委任卿，朕不可以遙度也。”

先臣於是乃命王貴、牛皋、董先、楊再興、孟邦傑、李寶等提兵，自陝以東，西京、汝、鄭、穎昌、陳、曹、光、蔡諸郡分佈經略。又遣梁興渡河，會合忠義社，取河東、北州縣。調兵之日，命各語其家人，期以河北平乃相見。又遣官軍東援劉錡，西援郭浩，控金、商之要，應川、陝之師。而自以其軍長驅，以闞中原。

將發，薰衣盥沐，閉齋合，手書密奏，言儲貳事。其略曰：“今欲恢復，必先正國本，以安人心。然後不常厥居，以示不忘復仇之志。”初，八年秋，先臣因召對，議講和事，得詣資善堂，見孝宗皇帝英明雄偉，退而嘆喜曰：“中興基本，其在是乎！”家人問其所以喜，先臣曰：“獲見聖子，社稷得人矣！”其乞詣行在也，蓋欲面陳大計。及李若虛來，先臣亦以機會不可失，不復敢乞覲，乃上疏言之。上得奏，嘆其忠。御札報曰：“非忱誠忠讜，則言不及此。”

六月，授少保、兼河南府路、陝西、河東、河北路招討使。制詞有曰：“氣吞強虜，壯自比於票姚。志清中原，誓有同於祖逖。”又曰：“舉素定之成謀，攄久懷之宿憤。”嘉先臣之志在戰不在和也。先臣益以無功，辭不受。上詔諭之曰：“卿陳義甚高，朕所嘉嘆。第惟同時並拜二、三大帥，皆以次受命，卿欲終辭，異乎蘧伯玉之用心也。”先臣乃不敢辭，尋改河南、北諸路招討使。未幾，所遣諸將及會合之士皆響應，相繼奏功。李寶捷於曹州，又捷於宛亭縣荊堽，殺其千戶三人並大將鵲旋郎君，又捷於渤海廟。

閏六月，張憲敗虜於穎昌府。二十日，復穎昌府。先臣親帥大軍去蔡而北。上以先臣身先士卒，忠義許國，賜札獎諭。張憲遂遺兵陳州。二十四日，破其三千餘騎。翟將軍益兵以來，覆敗之，獲其將王太保，復陳州。韓常及鎮國大王、邪也孛堇再以六千騎寇穎昌。二十五日，董先、姚政敗之。是日，王貴之將楊成破賊帥漫獨化五千餘人於鄭州，復鄭州。二十九日，劉政復捷之於中牟縣，獲馬三百五十餘匹，驢、騾百頭，漫獨化不知存亡。

秋七月一日，張應、韓清復西京，破其衆數千。牛皋、傅選捷於京西，又捷於黃河上。孟邦傑復永安軍。初二日，其將楊遇復南城軍。又與劉政捷於西京，僞守李成、王勝等以兵十餘萬走，棄洛陽歸懷孟。

時大軍在穎昌，諸將分路出戰。先臣自以輕騎駐於郾城縣，方日進未已。兀朮大懼，會龍虎大王於東京，議以爲諸帥皆易與，獨先臣孤軍深入，將勇而兵精。且有河北忠義響應之援，其鋒不可當。欲誘致其師，併力一戰。朝廷聞之，大以先臣一軍爲慮，賜札報先臣，俾佔穩自固。先臣曰：“虜之技窮矣，使誠如諜言，亦不足畏也。”乃日出一軍挑虜，且罵之。

兀朮怒其敗。初八日，果合龍虎大王、蓋天大王及僞昭武大將軍韓常之兵，逼郾城。先臣遣臣雲領背嵬、遊奕馬軍直貫虜陣，謂之曰：“必勝而後返，如不用命，吾先斬汝矣！”鏖戰數十合，賊屍布野，得馬數百匹。楊再興以單騎入其軍，擒兀朮不獲，手殺數百人而還。初，兀朮有勁軍，皆重鍾貫以韋索。凡三人爲聯，號“柺子馬”。又號“鐵浮圖”。堵牆而進，官軍不能當，所至屢勝。是戰也，以萬五千騎來。諸將懼，先臣笑曰：“易爾！”乃命步人以麻扎刀入陣，勿仰視，第斫馬足。柺子馬既相聯合，一馬僨，二馬皆不能行，坐而待斃。官軍奮擊，殭屍如丘。兀朮大慟曰：“自海上起兵，皆以此勝，今已矣。”柺子馬由是遂廢。

兀朮復益兵，至郾城北五里店。初十日，背嵬部將王剛以五十騎出覘虜。遇之，奮身先入，斬其將阿李朵孛堇，賊大駭。先臣時出踏戰地，望見黃塵蔽天，衆欲少卻，先臣曰：“不可，汝等封侯取賞之機正在此舉。豈可後時！”自以四十騎馳出，都訓練霍堅者扣馬諫曰：“相公爲國重臣，安危所繫，奈何輕敵。”先臣鞭堅手，麾之曰：“非爾所知！”乃突戰賊陣前。左右馳射，士氣增倍，無不一當百。呼聲動地，一鼓敗之。

捷聞，上賜札曰：“覽卿奏，八日之戰，虜以精騎衝堅，自謂奇計。卿遣背嵬、遊奕迎破賊鋒，戕其酋領，實爲雋功。然大敵在近，卿以二軍，獨與決戰。忠義所奮，神明助之。再三嘉嘆，不忘於懷。”時上又遣內侍李世良詣先臣軍，傳宣撫問，賜金合茶、藥，金千兩，銀五萬兩，錢十萬緡。尋又賜錢二十萬緡，半以賞復鄭州兵，半以予宣撫司非時支使。

兀朮又率其衆併力復來，頓兵十二萬於臨穎縣。十三日，楊再興以三百騎至小商橋，與賊遇。再興驟與之戰，殺虜二千餘人，並萬戶撒八孛堇、千戶、百人長、毛毛可百餘人。再興死之。張憲繼至，破其潰兵八千，兀朮夜遁。

郾城方再捷，先臣謂臣雲日：“賊犯郾城屢失利，必回鋒以攻穎昌，汝宜速以背嵬援王貴。”既而兀朮果以兵十萬、騎三萬來。於是，貴將遊奕，雲將背嵬，戰於城西。虜陣自舞陽橋以南橫亙十餘里，金鼓振天，城堞爲搖。臣雲令諸軍勿牽馬執俘，視梆而發，以騎兵八百挺前決戰，步軍張左右翼繼進。自辰至午，戰方酣，董先、胡清繼之。虜大敗，死者五千餘人，殺其統軍、上將軍夏金吾，並千戶五人，擒渤海、漢兒王松壽，女真、漠兒都提點、千戶張來孫，千戶阿黎不，左班祗候承製田罐以下七十八人，小番二千餘人，獲馬三千餘匹及雪護闌馬一匹，金印七枚以獻。兀朮狼狽遁去，副統軍粘汗孛堇重創，輿至京師而死。十八日，張憲之將徐慶、李山等復捷於臨穎之東北，破其衆六千，獲馬百匹，追奔十五里。

先臣上郾城諸捷，上大喜，賜詔稱述其事，曰：“自羯胡入寇，今十五年，我師臨陣，何啻百戰。曾未聞遠以孤軍當茲巨孽，抗犬羊並集之衆，於平原曠野之中。如今日之用命者也。一復詔賜錢二十萬緡以犒軍。

是月，梁興會太行忠義及兩河豪傑趙雲、李進、董榮、牛顯、張峪等，破賊於絳州垣曲縣。虜入城，復拔之，擒其千戶劉來孫等一十四人，獲馬百餘匹及器甲等。又捷於沁水縣，復之，斬賊將阿波那千戶、李孛堇，死者無數。又追至於孟州王屋縣之邵原，漢兒軍張太保、成太保等以所部六十餘人降。又追至東陽，賊棄營而去，追殺三十人，獲其所遺馬八匹，衣、甲、刀、槍、旗幟無數。又至濟源縣之曲陽，破高太尉之兵五千餘騎，屍布十里，獲器械、槍、刀、旗、鼓甚衆，擒者八十餘人。高太尉引懷、孟、衛等州之兵萬餘人再戰，又破之，賊死者十之八，擒者百餘人，得馬、驢、騾二百餘頭。高太尉以餘卒逃，又敗之於翼城縣，復翼城縣。又會喬握堅等復趙州。李興捷於河南府，又捷於永安軍。中原大震。

先臣上奏，謂“趙俊、喬握堅、梁興、董榮等過河之後，河北人心往往自亂，願歸朝廷。臣契勘金賊近累敗衄，虜酋四太子等皆令老小渡河，惟是賊聚尚徘徊於京城南壁，近卻遣八千人過河北。此正是陛下中興之機，金賊必亡之日。苟不乘時，必貽後患。”檜沮之，第報楊沂中、劉錡新除，而不言所遣。先臣獨以其軍進至朱仙鎮，距京師才四十五里。

兀朮復聚兵，且悉京師兵十萬來敵。對壘而陳，先臣按兵不動，遣驍將以背嵬騎五百奮擊，大破之。兀朮奔還京師。先臣遂令李興檄陵臺令朱正甫行視諸陵，輯永安、永昌、永熙等陵神臺，枳、橘、栢株之廢伐者，補而全之。

先是，先臣自紹興五年遣義士梁興敗金人於太行，殺其僞馬五太師及萬戶耿光祿，破平陽府神山縣。遣張橫敗金人於憲州，擒嵐、憲兩州同知及岢嵐軍事判官。遣高岫、魏浩等破懷州萬善鎮。又密遣梁興等宣佈朝廷德意，招結兩河忠義豪傑之人，相與掎角破賊。又遣邊俊、李喜等渡河撫諭，申固其約。河東山寨韋詮等皆斂兵固堡，以待王師。鳥陵思謀，虜之黠酋也，亦不能制其下，但諭百姓曰：“毋輕動，侯岳家軍來。當迎降。”

或率其部伍，舉兵來歸。李通之衆五百餘人，胡清之衆一千一百八人，李寶之衆八千，李興之衆二千，懷、衛州張恩等九人相繼而至。白馬山寨首領孫淇等，僞統制王鎮、統領崔慶、將官李覲、秉義郎李清及崔虎、劉永壽、孟皋、華旺等，皆全率所部至麾下。以至虜酋之腹心禁衛，如龍虎大王下乞查千戶高勇之屬及張仔、楊進等亦密受先臣旗、榜，率其衆自北方來降。韓常又以穎昌之敗，失夏金吾。金吾，兀朮子婿也。畏罪不敢還，屯於長葛，密遣使，願以其衆五萬降。先臣遣賈興報，許之。

是時，虜酋動息及其山川險隘，先臣盡得其實。自磁、相、開德、澤、潞、晉、絳、汾、隰，豪傑期日興兵，衆所揭旗，皆以“嶽”爲號，聞風響應。及是朱仙鎮之捷，先臣欲乘勝深入。兩河忠義百萬，聞先臣不日渡河，奔命如恐不及，各齊兵仗、糧食，團結以徯先臣。父老百姓爭挽車牽牛，載糗糧，以饋義軍。頂盆焚香，迎拜而候之者充滿道路。虜所置守、令熟視，莫敢誰何，自燕以南，號令不復行。兀朮以敗，故復籤軍，以抗先臣，河北諸郡無一人從者，乃自嘆日：“自我起北方以來，未有如今日之挫衄。”先臣亦喜，語其下曰：“這回殺番人，直到黃龍府，當與諸君痛飲！”

時方畫受降之策，指日渡河。秦檜私於金人，力主和議，欲畫淮以北棄之。聞先臣將成功，大懼，遂力請於上，下詔班師。先臣上疏曰：“虜人巢穴盡聚東京，屢戰屢奔，銳氣沮喪。得間探報，虜欲棄其輜重，疾走渡河。況今豪傑向風，士卒用命，天時人事，強弱已見。時不再來，機難輕失。臣日夜料之熟矣，惟陛下圖之。”疏累千百言，上亦銳意恢復，欲觀成效，以御札報之曰：“得卿十八日奏，言措置班師，機會誠爲可惜。卿忠義許國，言詞激切，朕心不忘。卿且少駐近便得地利處，報楊沂中、劉錡同共相度，如有機會可乘，即約期並進。”檜聞之益懼，知先臣之志銳不可返，乃先詔韓世忠、張俊、楊沂中、劉錡各以本軍歸，而後言於上。以先臣孤軍不可留，乞姑令班師。一日而奉金書字牌者十有二，先臣不勝憤，嗟惋至泣，東向再拜曰：“臣十年之力，廢於一旦！非臣不稱職，權臣秦檜實誤陛下也。”諸軍既先退，先臣孤軍深在敵境，懼兀朮知之斷其歸路，乃聲言將翌日舉兵渡河。兀朮疑京城之民應先臣，夜棄而出，北遁百里。先臣始班師。

父老人民大失望，遮先臣馬首，慟哭而訴曰：“我等頂香盆，運糧草以迎官軍，虜人悉知之。今日相公去此，某等不遺噍類矣！”先臣亦立馬悲咽，命左右取詔書以示，曰：“朝廷有詔，吾不得擅留。”勞苦再四而遣之，哭聲震野。及至蔡，有進士數百輩及僧道、父老、百姓坌集於庭，進士一人相帥叩頭曰：“某等淪陷腥羶，將逾一紀。伏聞宣相整軍北來，志在恢復，某等肢望車馬之音，以日爲歲。今先聲所至，故疆漸復，醜虜獸奔，民方室家胥慶，以謂幸脫左袵。忽聞宣相班師，誠所未諭，宣相縱不以中原赤子爲心，其亦忍棄垂成之功耶？”先臣謝之曰：“今日主事，豈予所欲哉。命出詔書置几上，進士等相帥歷堦視之，皆大哭，相顧曰：“然則將奈何？”先臣不得已，乃曰：“吾今爲汝圖矣。”乃以漢上六郡之閒田處之。且留軍五日，待其徒從而遷者，道路不絕，今襄漢間多是焉。

方兀朮夜棄京師，將遂渡河，有太學生叩馬諫曰：“太子毋走，京城可守也。嶽少保兵且退矣。”兀朮曰：“嶽少保以五百騎破吾精兵十萬，京師中外日夜望其來，何謂可守？”生曰：“不然。自古未有權臣在內，而大將能立功於外者。以愚觀之，嶽少保禍且不免，況欲成功乎？”生蓋陰知檜與兀朮事，故以爲言。兀朮亦悟其說，乃卒留居。翌日，果聞班師。議者謂使先臣得乘是機也以往，北虜雖強，不足平也。故土雖失，不足復也。一簣虧成，萬古遣恨。

先臣既還，虜人得伺其實，無所忌憚，兵勢漸振。向之已復州縣，又稍稍侵寇。先臣抑鬱不自得，自知爲檜所忌，終不得行其所志。用兵動衆，恢拓土宇，今日得之，明日棄之，餐寇殘民，無補國事。乃上章，力請解兵柄致仕。上賜詔，謂其方資長算，助予遠圈，未行息戈之期，而有告老之請，不許。奉詔自廬入覲，上問之，先臣第再拜謝。虜人大擾河南，分兵趨川、陝。上命先臣應之，以王貴行。

八月，以趙秉淵知淮寧府，虜犯淮寧，爲秉淵所敗。又悉其衆圍秉淵，先臣覆命李山、史貴解其圍。虜再攻穎昌，上命津發人民，於新復州軍據險保聚。韓世忠捷於千秋湖，命以蔡州軍牽制。

九月，虜犯宿、亳，命控扼九江。又付空名告身，自正任承宣使以下，凡四百八十一道，以激戰功。

冬十月，川、陝告急，復請益兵，以董先行。又命廣設間諜，誘契丹諸國之不附兀朮者。

十一月，命益光州兵，援田邦直。虜聚糧順昌，將寇唐、鄧，入比陽、舞陽、伊陽諸縣。命捍禦堤備。是冬，梁興在河北不肯還，取懷、衛二州，大破兀朮之軍，斷山東、河北金、帛、馬綱之路，金人大擾。

紹興十一年，辛酉歲，年三十九。

援淮西。召赴行在。除樞密副使。賜金帶、魚袋、銀、絹、鞍馬等。帶本職按閱御前軍。還兵柄。還兩鎮節，充萬壽觀使，奉朝請。證張憲事，歿。

春正月，諜報虜分路渡淮。先臣得警報即上疏，請合諸帥之兵破敵。未報。十五日，兀朮、韓常果以重兵陷壽春府。二十日，韓常與僞龍虎大王先驅渡淮。二十五日，駐廬州界。邊報至行在，上賜御札曰：“虜人已在廬州界上，卿可星夜前來江州，乘機照應，出其賊後。”詔未至，先臣竊念虜既舉國來寇，巢穴必虛，若長驅京、洛，虜必奔命，可以坐制其弊。

二月四日，既遣奏。復恐上急於退虜，又上奏曰：“今虜在淮西，臣若搗虛，勢必得利。萬一以爲寇方在近，未暇遠圖。欲乞親至蘄、黃，相度形勢利害，以議攻卻。且虜知荊、鄂宿師必自九江進援。今若出此，貴得不拘，使敵罔測。”至是上得乞會兵奏，大喜。及得搗虛奏，果令緩行。是日又得出蘄、黃之請，益喜。手札報諭，以爲中興基業，在此一舉。

初九日，先臣始奉初詔，時方苦寒嗽，力疾戒行，以十一日引道。先臣猶謂大軍行緩，親以背冕先驅信。十九日，上闢先臣力疾出師，賜札曰：“聞卿見苦寒嗽，乃能勉爲朕行。國爾忘身，誰如卿者。”師至廬州，兀朮聞先臣之師將至，與韓常等俱懲穎昌之敗，望風遽遁。遂還兵於舒以俟命。上賜札，以先臣“小心慎，不敢專輒追退，爲得體。”兀朮用酈瓊計，復窺濠州。

三月初四日，先臣不侯詔，麾兵救之。次定遠縣。兀朮先以初八日破濠州，張俊以全軍八萬駐於黃連鎮，去濠六十里，不能救。楊沂中趨城遇伏，僅以身免。殿前之兵殲焉。虜方據濠自雄，聞先臣至，又遁。夜逾淮，不能軍。

夏四月，遣兵捕郴賊駱科。又遣兵援光州。自朱仙鎮之機一失，虜勢浸橫，暫卻遽追，不可復圖。堤防攻討，皆無預於恢復之計。柘皋之戰，第能拒敵人之鋒而已。中原之事未可議也。十年冬，司農少卿高穎慷慨自陳，欲裨贊岳飛十年連結河朔之謀，措置兩河、京東忠義軍馬，爲攻取計。梁興不肯南還，復懷、衡二州，絕山陳、河北金、帛、馬綱之路，然競亦無所就，虜人之強自若。既而秦檜竟欲就和議，患諸將不同己，用範同策，召三大將論功行賞。先臣至行在，二十四日，授樞密副使，加食邑七百戶、食實封三百戶，特旨位在參知政事上，賜金帶、魚袋、銀、絹等，視宰臣初除禮。先臣奏請還兵。二十七日，罷宣撫司，諸軍皆冠以御前字。

五月十一日，詔韓世忠留院供職。俊與先臣並以本職按閱軍馬，措置戰守。同以樞密行府爲名，撫定韓世忠軍於楚州。

先是，先臣少俊等十餘歲，事俊甚勤。紹興改元，有李成之役，俊既叨先臣之功。得逭其資，甚德先臣。且服其忠略，屢稱薦於上。其後二、三年間，蕩湖、廣、江西之勍寇，復襄陽六郡之故疆，不淹時而大功立。時論許予，置諸將右。上亦自謂得人傑，行賞不計其等，擢之不次之位。俊頗不平。四年，虜犯淮西，乃俊分地也，怯敵不肯行。宰臣趙鼎責而遣之，至平江府，又辭以墜馬傷臂。鼎怒，命一急足領之出關，且奏請誅俊以警不用命者，既又以無功還。先臣渡江，一戰大捷，解廬州圍。上奇其功，畀以鎮寧、崇信兩鎮之節，俊益恥之。及先臣位二府，正專征，天下稱三大帥，與俊體敵。俊忿疾，見於辭色。先臣益屈己下之，數以卑辭致書於俊，俊皆不答。楊幺平，先臣又致書，獻俊樓船一，兵械畢備。俊受船，復不答書。先臣事之愈恭，俊橫逆自若。至七年，恢復之請大合上意，札書面命，皆以中興之事專畀先臣。又所賜褒詞每有表異之語，如曰“非我忠臣，莫雪大恥”、“卿爲一時智謀之將，非他人比”、“膚非卿到，終不安心”，甚者謂“聽飛號令，如朕親行”。俊見之，常憾其軋己，有意傾之。

是歲淮西之役，先臣聞命即行。途中得俊諮目，甚言前途糧乏，不可行師。先臣不復問，鼓行而進，故賜札曰：“卿聞命郎往廬州，遵陸勤勞，轉餉艱阻，卿不復顧問，必遄其行。非一意許國，誰肯如此。”俊聞之，疑先臣漏其書之言於上。歸則倡言於朝，謂先臣逗遛不進，以乏餉爲辭。或勸先臣與俊廷辨，先臣曰：“吾所無愧者，此心耳，何必辨。”及是視世忠軍，俊知世忠嘗以謀劫虜使，敗和議，忤檜。承檜風旨，欲分其背嵬，謂先臣曰：“上留世忠，而使吾曹分其軍，朝廷意可知也。”先臣曰：“不然。國家所賴以圖恢復者，唯自家三、四輩。萬一主上覆令韓太保典軍，吾儕將何顏以見之？”俊大不樂。比至楚州，乘城行視，俊顧先臣曰：“當修城以爲守備計。”先臣曰：“吾曹所當戮力，以圖尅復，豈可爲退保計耶？”俊艴然變色，遷怒於二候兵，以微罪斬之。韓世忠軍吏耿着與總領胡紡言：“二樞密來楚州，必分世忠之軍。”且曰：“本要無事，卻是生事。”紡上之朝，檜捕着下大理，擇酷吏治獄，將以扇搖誣世忠。先臣嘆曰：“吾與世忠同王事，而使之以不辜被罪，吾爲負世忠。”乃馳書告以檜意。世忠大懼，亟奏乞見，投地自明。上驚，諭之曰：“安有是。”明日，宰執奏事，上以詰檜，且促具着獄。於是，着止坐妄言，追官，杖脊，黥流吉陽軍，而分軍之事不復究矣。俊於是大憾先臣。及歸，倡言於朝，謂先臣議棄山陽，專欲保江。且密以先臣報世忠事告檜。

檜聞之益怒，使諫臣羅汝楫彈其事。

初，檜不欲宗強，先臣乃建資善之請，檜擠趟鼎而黜之，先臣獨對察嘆惜。與檜意俱不合，已深惡之。及檜私金虜，主和議。先臣慷慨屢上平戎之策，以恢復爲己任。入覲論和議，則斥相臣謀國不臧。表謝新復河南赦，則有“唾手燕雲”等語，旨意大異。上賜以手書諸葛亮、曹操、羊祜三事，先臣恭書其後，鄙曹操之爲人“酷虐變詐”。且曰：“若夫鞭撻四夷，尊中國，安宗社，輔明天子。以享萬世無疆之休，臣竊有區區之志，不知得伸歟否也？”至虜人渝盟，上剳付檜奏於先臣，先臣讓之，見“德無常師，主善爲師”之說，惡其言飾奸罔上，則又恚罵曰：“君臣大倫，比之天性。大臣秉國政，忍面謾其主耶！檜自是既憾先臣之非己。又懼其終梗和議，忤金人意。謂先臣不死，己必及禍，遂有必殺先臣之念，日夜求所以誣陷之者。先臣亦自知不爲檜、俊所容，屢請解兵避之，不許。

始，檜議和，諸將皆以爲不便，檜知張俊貪，可以利動，乃許以罷諸將兵，專以付俊。俾贊其議。俊果利其言，背同列，而自歸於檜，檜深感之。至是得俊語，復投其所甚欲，乃日召俊，與謀共危先臣。以万俟禼在湖北，嘗與先臣有怨，故風離彈之。禼尤喜附檜，願效鷹犬。章再上，不報。又風羅汝揖章六上，又不報。會先臣亦累抗章，請罷樞柄。上惜其去，以詔慰之曰：“曾居位之日幾何，而丐閒之章踵至，無亦過矣，爲之憮然。”先臣力辭。八月，還兩鎮節，充萬壽觀使，奉朝請，恩禮如舊。制詞有“奮身許國，彰趙士之曼纓，殿志圖功，撫臧宮之嗚劍。”表先臣之志始終不替也。

於是檜、俊之忿未已，密誘先臣之部曲，以能告先臣事者，寵以優賞，卒無應命。又遣人伺其下與先臣有微怨者，輒引致之，使附其黨，否者脅之以禍。聞王貴嘗以穎昌怯戰之故爲臣雲所折責。比其凱旋，先臣猶怒不止，欲斬之。以諸將懇請，獲免。又因民居火，貴帳下卒盜取民蘆筏，以蔽其家，先臣偶見之，即斬以徇，杖貴一百。檜、俊意貴必憾先臣父子，使人誘之。貴不欲，曰：“相公爲大將，寧免以賞罰用人，苟以爲怨，將不勝其怨矣。”檜、俊不能屈，乃求得貴傢俬事以劫之，貴懼而從。

時又得王俊者，嘗以從戰無功，歲久不遷，頗怨先臣。且位副張憲，屢以奸貪爲憲所裁，與憲有隙。俊本一黠卒，始在東平府，告其徒呼千等罪，得爲都頭。自是以告訐爲利，不問是否。自出身以來，無非以告訐得者。軍中號曰“王雕兒”，雕兒者，擊搏無義之稱也。檜、俊使人諭之，輒從。

於是檜、俊相與謀，以爲張憲、貴、俊等皆先臣之部將，使其徒自相攻發，而因及其父子，庶主上不疑。張俊乃自爲文狀付王俊，妄言張憲謀還先臣兵，使告之王貴，乃使貴執憲以歸於己。是時，俊附檜黨，檜方專國，擅權威，動人主，風旨所向，無故違忤。是非黑白，在檜呼吸間。自非守道不屈之士，未有不折而從之者。故貴等唯其所使。憲未至，張俊預爲獄待之。屬吏王應求請於俊，以爲密院無推勘法，恐壞亂祖宗之制。俊不從，親行鞫煉，使憲自誣，謂得臣雲手書，命憲營還兵計。憲被血無全膚，竟不伏。俊手自具獄，以獄之成告於檜。

十月，械憲至行在，下之棘寺。十三日，檜奏，乞召先臣父子證張憲事，上曰：“刑所以止亂，若妄有追證，動搖人心。”不許。檜不復請，十三日矯詔召先臣入，臣雲亦逮至。前一夕，有以檜謀語先臣，使自辨。先臣曰：“使天有目，必不使忠臣陷不義。萬一不幸，亦何所逃。”明日，使者至，笑曰：“皇天后土，可表飛心耳。”

初命何鑄典獄，鑄明其無辜，改命万俟禼。禼不知所問，第諱言先臣父子與憲有異謀。又誣先臣使於鵬、孫革致書於憲、貴，令之虛申探報以動朝廷。臣雲以書與憲、貴，令之擘畫措置。而其書皆無之，乃妄稱憲、貴已焚其書，無可證者。自十三日以後，坐系兩月，無一問及先臣。禼等皆憂，懼無辭以竟其獄。或告禼曰：“淮西之事，使如臺評，則固可罪也。”禼喜，遽以白檜。十二月十八日，始剳下寺，命以此詰先臣。禼先令簿錄先臣家，取當時御札，束之左藏南庫，欲以滅跡。逼孫革等使證先臣逗遛，而往來月日甚明，竟不能紊。乃命大理評事元龜年雜定之，以傅會其獄。

會歲暮，竟不成，檜一日自都堂出，徑入小合，危坐終日。已而食柑，以爪畫其皮幾盡。良久，手書小紙，令老吏付獄中，遂報先臣死矣。蓋十二月二十九日也。年三十有九。其具獄但稱以衆證結案，而先臣竟無服辭雲。憲與臣雲俱坐死，原幕屬、賓客於鵬等坐者六人。獨參謀薛弼，嘗有德於禼爲憲湖北時。檜在永嘉日，又嘗從檜遊，且恭奴事，得其歡心。及在幕中，知檜惡先臣，動息輒報，得不坐。遷先臣家族於嶺南，與張憲並籍沒貲產。檜使親黨王會蒐括，家無儋石之儲，器用惟存尚方所賜，之外無有也。

初，先臣之獄，檜以忌怨成隙，待先臣以必死。何鑄既明先臣無辜，失膾意，遷鑄執政而俾使虜，實奪其位。禼自請任其責，乃擢之爲中丞，專主鍛鍊。獄之未成也，大理丞陣若樸、何彥猷以爲無罪，固與禼爭。禼即日彈若樸，謂其黨庇先臣，與彥猷俱罷。大理卿薛仁輔亦言其寃狀，卒以最去。知宗士褭請以百口保先臣，禼劾之。竄死於建州。布衣劉允升上疏訟其寃，下棘寺以死。王俊以告誣，自左武大夫、果州防禦使超轉正。任觀察使。姚政、龐榮、傅選等以傅會，遷轉有差。后王俊離軍，檜猶不忘之，授以副總管。從者賞，違者刑，苟知避禍，無不箝結奉承。時董先亦逮至，檜恐其有異辭，引先面諭，且甘言撫勞之，曰：“毋恐，第證一句語言，今日便出。”先唯唯。檜使大程官二人，護先至獄中。先對吏，果即伏，遂釋之，不逾半刻。唯樞密使韓世忠不平。獄成，詣檜詰其實，檜曰：“飛子云與張憲書不明，其事體莫須有。”世忠曰：“相公言莫須有，何以服天下？”因力爭，檜竟不納。

先臣死，洪皓時在虜中，馳蠟書還奏，以爲虜所大畏服，不敢以名呼者唯先臣，號之爲嶽爺爺。諸酋聞其死，皆酌酒相賀曰“和議自此堅矣”。他日，皓還朝，論及先臣死，不覺爲慟。上亦素愛先臣之忠，聞皓奏，益痛悔焉，死之日天下知與不知皆為流涕下，至三尺童子亦怨秦檜，云查籥嘗謂人曰：“敵自叛河南之盟，岳飛深入不已，檜私于金人勸上班師”，金人謂檜曰：“爾朝夕以和請而岳飛方為河北圖，且殺吾壻不可以不報，必殺岳飛而後和可成也。檜於是殺先臣以為信沈，尚書亦謂先臣霖曰先臣之忤，張俊也以亷忤，秦檜也以忠，俊方厚貲，而先臣獨清檜，方私敵，而先臣獨力戰，此所以不免也。時以為名言

KIM ĐÀ TÚY BIÊN (QUYỂN 7) HÀNH THỰC BIÊN NIÊN (TẬP 4) (金佗稡編 • 卷7• 行實編年 • 4)

 金佗稡編巻七

Kim Đà Túy Biên - Quyển 7

宋　岳珂　撰

Tống - Nhạc Kha tuyển chọn

行實編年四

Hành Thực Biên Niên 4

紹興六年，丙辰歲，年三十四。

梁興來。兼營田使。入覲。賜金器。移屯襄陽。易武勝、定國軍節度使，除宣撫副使。周國夫人姚氏薨，起復。攻虢州寄治盧氏縣。復商州。復長水縣。戰業陽，斬孫都統，擒滿在。戰孫洪澗。焚蔡州。援淮西。戰何家寨，擒薛亨、郭德等。戰白塔。戰牛蹄。賜銀合茶、藥。賜鞍、簡、香、茶。

春正月，太行山忠義保社梁興等百餘人，奪河徑渡至先臣軍前。先臣以聞，上曰：“果爾，當優與官，以勸來者。若此等人來歸，方見敵情。”遂詔先臣接納。

二月。兼營田使。以都督行府議事，至平江府，自陳去行在所不遠，願一見天顏。九日，得旨引見。面奏：“襄陽、唐、鄧、隨、郢、金、房、均州、信陽軍舊隸京西南路，乞改正如舊制。”又奏：“襄陽自收復後，未置監司，州縣無以按察。”上皆納之，以李若虛爲京西南路提舉兼轉運、提刑公事。又令湖北、襄陽府路如有闕官，自知、通以下，許先臣自擇強明清幹者任之，及得薦舉改官，升擢差遣，其有蠹政害民、贓污不法者，得自對移放罷。十九日，陛辭，上賜酒器金二百兩，士卒犒賞有差。

都督張浚至江上，會諸大帥，浚於座中獨稱先臣可倚以大事。乃命韓世忠屯承、楚以圖淮陽。劉光世屯廬州以招北軍。張俊屯盱眙，楊沂中爲俊後翼。特命先臣屯襄陽，以窺中原，謂先臣曰：“此事，君之素志也，惟君勉之！”先臣奉命，遂移屯京西。

三月，易武勝、定國兩鎮之節，除宣撫副使，置司襄陽，加食邑五百戶、食實封二百戶。制詞有曰：“洛都甫邇，王氣猶在於伊塵。陵寢具存，廟貌未移於鍾虛。”所以寓責望之意深矣。先臣以宣撫重名，自非廊廟近臣及勳伐高世者不可委授，上章力辭。上賜詔曰：“漢高帝一日得韓信，齋戒築壇，拜爲大將，授數萬之衆。雖舉軍盡驚，而高帝不以爲過，與待絳、灌、樊、酈輩計級受賞者，蓋有間矣。豈非用人傑之才，固自有體耶？卿智勇兼資，忠義尤篤，計無遺策，動必有成，勳伐之盛，焜耀一時，豈止與淮陰侯初遇高帝比哉！”

夏四月，上命至武昌調軍。丁周國夫人姚氏憂。上遣使撫問，即日降制起復，敕本司官屬、將佐，本路監司、守臣躬請視事，賻贈常典外，加賜銀、絹千匹、兩，襄奉之事，鄂守主之。先臣扶櫬至廬山，連表懇辭，乞守終喪之志。上悉封還，親札慰諭，又累詔促起，乃勉奉命，復屯襄漢。

秋七月，上命先臣，凡移文僞境，於宣撫職位中增“河東”二字及“節制河北路”五字。

八月，遣王貴、郝政、董先攻虢州寄治盧氏縣，下之，殲其守兵，獲糧十五萬石，降其衆數萬。上聞之，以語張浚等，浚日：“飛措畫甚大，今已至伊、洛，則太行山一帶山寨，必有通謀者。自梁興之來，飛意甚堅。”

十三日，遣楊再興進兵至西京長水縣之業陽，僞順州安撫張宣贊命孫都統及其後軍統制滿在，以兵數千拒官軍。再興出戰，斬縣都統，擒滿在，殺五百餘人，俘將吏百餘人，餘黨奔潰。明日，再戰於孫洪澗，破其衆二千。復長水縣，得糧二萬餘石，以給百★種★姓、官兵。於是，西京險要之地盡復，又得僞齊所留馬萬匹，芻粟數十萬，中原響應。先臣又遣人至蔡州，焚賊糗糧。上賜詔褒之，有曰，“進貔虎以馮陵”，“戮鯨鯢於頃刻”。又曰：“長驅將入於三川，震響傍驚於五路。”

九月，劉豫遣子麟、侄猊、許清臣、李鄗、馮長寧，以叛將李成、孔彥舟、關師古合兵七十萬，分道犯淮西。諸將皆大恐，劉光世欲舍廬州，張俊欲棄盱眙，同奏乞召先臣以兵東下，欲令先臣獨攖其鋒，而己得退保，中外大震。都督張浚聞之，以書戒俊曰：“賊豫之兵，以逆犯順，若不剿除，何以立國，平日亦安用養兵爲？今日之事，有進擊無退保！”遂言於上曰：“岳飛一動，則襄漢有警，復何所制。”力沮其議。光世竟舍廬州，退保採石。上憂之，乃以親札付浚曰：“不用命者，以軍法從事！”俊、光世始聽命，還戰。上猶慮其不足任，復召先臣。

初，先臣自收曹成至平楊幺，凡六年，皆以盛夏行師，爲炎瘴所侵，遂戍目疾。重以母喪，哭泣太過，及是疾逾甚。所居用重帟蔽明，不勝楚痛，然聞詔，即日啓行。上聞之，遣醫官皇甫知常及僧中印，以駟騎相繼至軍療治。會麟敗，先臣至江州，不違元詔。

冬十一月十九日、奏至，上語趙鼎，喜其尊朝廷，誦司馬光公《通鑑》名分之說以稱之，賜札日：“聞卿目疾小愈，即提兵東下，委身徇國，竭節事君，於卿見之，良用嘉嘆。今淮西賊遁，未有他警，已諭張浚從長措置，卿更不須進發。其或襄、鄧、陳、蔡有機可乘，既依張浚已行事理，從長措置，亦卿平日之志也。”先臣奉詔，遂還軍。

時僞齊於唐州北何家寨置鎮汝軍，屯兵聚糧，爲窺唐計。先臣遣王貴、董先等攻毀之，有僞五大王劉復擁兵出城迎敵。初十日、貴等遇之於大標木，依山而陣，衆幾十倍，一戰俱北，橫屍蔽野。直抵鎮汝軍，焚其營而有其糧。僞都統薛亨以衆十萬，掠唐、鄧來援。貴、先嚴兵待之，既戰，陽北，命馮賽以奇兵繞出其後。亨果來追，先回兵夾擊，賊大敗，生擒薛亨及僞河南府中軍統制郭德等，凡七人，殺獲萬計，俘獻行在所。五大王以匹馬逃。

先臣即奏雲，已至蔡境，欲遂圖蔡，以規取中原。上恐僞齊有重兵繼援，未可與戰，不許。然貴等已至蔡城，閉拒未下，先臣使人返之。貴等回至白塔，李成率劉復、李序、商元、孔彥舟、王爪角、王大節、賈關索等並兵來，絕貴歸路。貴以馬軍迎擊，賊兵盡敗，追殺五里餘。還至牛蹄，賊復益兵追及之，有數千騎，方渡澗，爲董先所擊，盡擁入澗中，積屍填谷。得馬二千餘匹及衣甲、器仗等，降騎兵三千餘人。賊兵之繼來者，望見官軍，皆引遁。

上聞捷，大悅，賜札獎諭曰：“卿學深籌略，動中事機，加兵宛、葉之間，奪險松栢之塞。仍俘甲馬，就食糗糧，登聞三捷之功，實冠萬人之勇。”蓋申述商、虢等戰效也。又遣內侍傳宣撫問，賜銀合茶、藥。

十二月，大雪苦寒，上以先臣方按邊暴露，手詔撫勞，有曰：“非我忠臣，莫雪大恥。”又遣賜馬鞍四、鐵簡二、香、茶、藥等，傳宣撫問，召赴行在所。

紹興七年，丁巳歲，年三十五。

入覲。論馬。扈從至建康。除太尉，升宣撫使，升營田大使。論恢復大計。論劉光世軍。解兵柄。覆軍。乞以本軍討劉豫。論建都，乞進屯淮甸。計廢劉豫。賜燕及茶、藥等。

春正月，入見，上從容與談用兵之要，因問先臣曰：“卿在軍中得良馬否？先臣曰：“驥不稱其力，稱其德也。臣有二馬，故常奇之。日瞰芻豆至數鬥，飲泉一斛，然非精潔則寧餓死不受。介冑而馳，其初若不甚疾，比行百餘里，始振鬣長嗚，奮迅示駿，自午至酉，猶可二百里。褫鞍甲而不息不汗，若無事然。此其爲馬，受大而不苟取，力裕而不求逞，致遠之材也。值復襄陽，平楊幺，不幸相繼以死。今所乘者不然，日所受不過數升，而秣不擇粟，飲不擇泉。攬轡未安，踊躍疾驅，甫百里，力竭汗喘，殆欲斃然。此其爲馬，寡取易盈,好逞易窮，駑鈍之材也。”上稱善久之，曰：“卿今議論極進。”

二月，除起復太尉，加食邑五百戶、食實封二百戶。制詞有“積獲齊山，俘累載道”，“令行塞外”，“響震關中”等語，賞商、虢等功也。繼除宣撫使、兼營田大使。

三月，扈從至建康。十四日，以劉光世所統王德、酈瓊等兵五萬二千三百一十二人、馬三千一十九匹隸先臣。且詔王德等曰：“聽飛號令，如朕親行。”

先臣乃數見上，論恢復之略，以爲劉豫者，金人之屏蔽，必先去之，然後可圖。因慷慨手疏言：“臣伏自國家變故以來，起於白屋，從陛下於戎伍，實有致身報國、復仇雪恥之心，幸憑社稷威靈，前後粗立薄效。陛下錄臣微勞，擢自布衣，曾未十年，官至太尉。品秩比三公，恩數視二府，又增重使名、宣撫諸路。臣一介賤微，寵榮超躐，有逾涯分。今者又蒙益臣軍馬，使濟恢圖。臣實何人，誤蒙神聖之知如此，敢不晝度夜思，以圖報稱。臣竊揣敵情，所以立劉豫於河南，而付之齊、秦之地，蓋欲荼毒中原，以中國而攻中國。粘罕因得休兵養馬，觀釁乘隙，包藏不淺。臣謂不以此時稟陛下睿算妙略，以伐其謀，使劉豫父子隔絕，五路叛將還歸，兩河故地漸復，則金人之詭計日生，浸益難圖。然臣愚慾望陛下假臣日月，勿拘其淹速，使敵莫測臣之舉措。萬一得便可入，則提兵直趨京、洛，據河陽、陝府、潼關，以號召五路之叛將。叛將既還，王師前進，彼必棄汴都而走河北，京畿、陝右可以盡復。至於京東諸郡，陛下付之韓世忠、張俊，亦可便下。臣然後分兵浚、滑，經略兩河，如此則劉豫父子斷必成擒。大遼有可立之形，金人有破滅之理，爲陛下社稷長久無窮之計，實在此舉。假令汝、潁、陳、蔡堅壁清野，商於、虢略分屯要害，進或無糧可因，攻或難於饋運，臣須斂兵，退保上流。賊必追襲而南，臣候其來，當率諸將或挫其銳，或待其疲。賊利速戰，不得所欲，勢必復還。臣當設伏，邀其歸路，小入則小勝，大入則大勝，然後徐圖再舉。設若賊見上流進兵，併力來侵淮上，或分兵攻犯四川，臣即長驅，搗其巢穴。賊困於奔命，勢窮力殫，縱今年未終平殄，來歲必得所欲。陛下還歸舊京，或進都襄陽、關中，唯陛下所擇也。臣聞興師十萬，日費千金，邦內騷動七十萬家，此豈細事。然古者命將出師，民不再役，糧不再籍，蓋慮周而用足也。今臣部曲遠在上流，去朝廷數千裏，平時每有糧食不足之憂。是以去秋臣兵深入陝、洛，而在寨卒伍有飢餓而死者，臣故亟還，前功不遂。致使賊地陷僞，忠義之人旋被屠殺，皆臣之罪。今日唯賴陛下戒敕有司，廣爲儲備，俾臣得一意靜慮，不以兵食亂其方寸，則謀定計審，必能濟此大事。異時迎還太上皇帝、寧德皇后梓宮，奉邀天眷，以歸故國，使宗廟再安，萬姓同歡，陛下高枕萬年，無北顧之憂，臣之志願畢矣。然後乞身歸田裏，此臣夙夜所自許者。”

疏奏，上以親札答之曰：“有臣如此，顧復何憂。進止之機，朕不中制。”復召至寢閣，命之曰：“中興之事，朕一以委卿。”又賜親札曰，“前議已決”，“進止之機，委卿自專，先發制人，正在今日，不可失也”。先臣復奏，申述前志，賜札報曰：“覽卿近奏，毅然以恢復爲請，豈天實啓之，將以輔成朕志，行遂中興耶！”又令節制光州。

方率厲將士，將合師大舉，進圖中原。會秦檜主和議，忌其成功，沮之，其議遂寢，王德、酈瓊之兵亦不復畀之矣。

夏，奉詔詣都督府，與張浚議軍事。時王德、酈瓊之兵猶未有所付，浚意屬呂祉，乃謂先臣曰：“王德之爲將，淮西軍之所服也。浚欲以爲都統制，而命呂祉以都督府參謀領之，如何？”先臣曰：“淮西一軍多叛亡盜賊，變亂反掌間耳。王德與酈瓊故等夷，素不相下，一旦揠之在上,則必爭。呂尚書雖通才，然書生不習軍旅，不足以服其衆。飛謂必擇諸大將之可任者付之，然後可定，不然，此曹未可測也。”浚曰：“張宣撫如何？”先臣曰：“張宣撫宿將，飛之舊帥也。然其爲人暴而寡謀，且酈瓊之素所不服，或未能安反側。”浚又曰：“然則楊沂中耳。”先臣曰：“沂中之視德等爾，豈能御此軍哉。”浚艴然曰：“浚固知非太尉不可也！”先臣曰：“都督以正問，飛不敢不盡其愚，然豈以得兵爲計耶！”即日上章，乞解兵柄。步歸廬山，廬於周國夫人姚氏墓側。

浚怒，以兵部侍郎張宗元爲湖北、京西宣撫判官，監其軍。宗元日閱部伍，乃心服先臣之能。上時連詔促先臣還軍，先臣力辭。詔屬吏造廬，以死請，不得已，乃趨朝。既見，猶請待罪，上知其故，優詔答之，俾復其位，而還宗元。宗元歸，復於上曰：“將帥輯和，軍旅精銳。上則稟承朝廷命令，人懷忠孝。下則訓習武技，衆和而勇，此皆宣撫岳飛訓養之所致。”上大悅，賜褒詔曰：“想鉅鹿李齊之賢，未嘗忘也。聞細柳亞夫之令，稱善久之。”

先臣遂上疏曰：“逆豫逋誅，尚穴中土，陵寢乏祀，皇圖偏安，陛下六飛時巡，越在海際。天下之愚夫愚婦莫不疾首痛心，鹹願伸鋤奮梃，以致死於敵。而陛下審重此舉，累年於茲，雖嘗分命將臣，鼎峙江、漢，僅令自守以待敵，不敢遠攻而求勝。是以天下忠憤之氣，日以沮喪。中原來蘇之望，日以衰息。歲月益久，污染漸深，趨向一背，不復可以轉移。此其利害，誠爲易見。臣待罪閫外，不能宣國威靈，克殄小丑，致神州隔於王化，虜、僞穴於宮闕，死有餘罪，敢逃司敗之誅!陛下比者寢閣之命，聖斷已堅。鹹謂恢復之功，指日可冀。何至今日，尚未決策北向。臣願因此時，上稟陛下睿算，不煩濟師，只以本軍進討，庶少塞瘝官之責，以成陛下寐寤中興之志。順天之道，因人之情，以曲直爲壯老，以逆順爲強弱，萬全之效，茲焉可必，惟陛下力斷而行之!”

疏奏，御札報日：“覽卿來奏，備見忠誠，深用嘉嘆。恢復之事，朕未嘗一日敢忘於心，正賴卿等乘機料敵，力圖大功。如卿一軍士馬精銳，紀律修明，鼓而用之，可保全勝，卿其勉之，副朕注意。”

先臣奉詔將行，乃復奏，以爲“錢塘僻在海隅，非用武之地。臣願陛下建都上游，用漢光武故事，親帥六軍，往來督戰。庶將士知聖意之所向，人人用命。臣當仗國威靈,鼓行北向。”未報，而酈瓊叛。

初，先臣既還軍，張浚竟用呂祉爲宣撫判官，王德爲都統制，護其軍。瓊果大噪不服，訟德於浚。浚懼，乃更以張俊爲宣撫使，楊沂中爲制置使，呂祉爲安撫使，而召德以本軍還，爲都督府都統制。瓊益不服，擁兵詣祉，執而斬之，盡其衆七萬走僞齊。報至，中外大震，浚始悔不用先臣言。

於是，上詔報先臣，以兵叛之後，事既異前，遷都之舉，宜俟機會。先臣覆上奏雲：“叛將負國，臣竊憤之，願進屯淮甸，伺番、僞機便奮擊，期於破滅。”降詔獎諭，而不之許。先臣奉詔，以舟師駐於江州，爲淮、浙聲援。得報，虜已廢僞齊。

先是，六年，先臣在襄漢，豫兵連衄，其爪牙心腹之將或擒或叛，屢不自振，然依金人之勢，尚稽靈誅。先臣知粘罕主豫，而兀朮常不快於粘罕，可以間而動。是年十月，諜報兀朮欲與豫分兵自清河來，上令先臣激厲將士以備。俄兀朮遣諜者，至先臣軍，爲邏卒所獲，縛至前，吏請斬之。先臣愕視日：“汝非張斌耶？本吾軍中人也。”引至私室，責之曰：“吾鄉者遣汝以蠟書至齊，約誘致四太子，而共殺之。汝往，不復來。吾繼遣人問，齊帝已許我，今年冬以會合寇江爲名，致四太子於清河矣。然汝所持書竟不至，何揹我耶？”諜冀緩死，即詭服。乃作蠟書，言與僞齊同謀誅兀朮事，曰：“八月交鋒，我窮力相擊，彼已不疑，江上之約其遂矣。事濟，宋與齊爲兄弟國。”因謂諜者曰：“汝罪萬死，吾今貸汝，復遣至齊，問舉兵期，宜以死報。”刲股納書，厚幣丁寧，戒勿泄，諜唯唯，拜謝而出。復召之還，益以幣，重諭之，乃遣，至於再三。諜徑抵兀朮所，出書示之。兀朮大驚，馳白其主，於是清河之警不復聞。豫以故得罪，遂見廢奪。

先臣於是上奏，謂宜乘廢立之際，搗其不備，長驅以取中原，不報。上又遣江諮至江州，就賜茶、藥、酒、果，及錫燕宣勞，且賜御札嘉獎。

紹興八年，戊午歲，年三十六。

還軍鄂州，備金人。入覲。論和議非計。

春二月，還軍鄂州。復累請於朝，秦檜難之，令條具曲折，先臣歷述利害以聞，不報。

五月，諜報金人駐兵京師、順昌、淮陽、陳、蔡、徐、宿等郡，期以秋冬大舉南寇。又分三路兵，聲言欲迎敵嶽太尉。朝廷第令提備，命先臣明遠斥堠，習水戰、練閱軍實，爲待敵計，不發兵深入。先臣亦日夜訓閱，更迭調軍屯襄漢，備守而已。

秋，召赴行在。金人遣使議和，將歸我河南地。先臣入對，上諭之，先臣曰：“夷狄不可信，和好不可恃，相臣謀國不臧，恐貽後世譏議。”上默然，宰相秦檜聞而街之。已而金使至，和議決，上覆親札，歸功於先臣“戮力練兵”，“扶顛持危”之效。先臣不樂、謂幕中人日：“犬羊安得有盟信耶！”

紹興九年，己未歲，年三十七。

講和。授開府儀同三司。論虜情。

春正月，以復河南，赦天下。先臣表謝，寓和議未便之意，有曰：“婁敬獻言於漢帝，魏絳發策於晉公，皆盟墨未乾。顧口血猶在，俄驅南牧之馬，旋興北伐之師。蓋夷虜不情，而犬羊無信，莫守金石之約，難充溪壑之求。圖暫安而解倒垂，猶之可也。顧長慮而尊中國，豈其然乎！”末曰：“臣幸遇明時，獲觀盛事。身居將閫，功無補於涓埃。口誦詔書，面有慚于軍旅。尚作聰明而過慮，徒懷猶豫以致疑。謂無事而請和者謀，恐卑辭而益幣者進。願定謀於全勝，期收地於兩河。唾手燕雲，終欲復仇而報國。誓心天地，當令稽首以稱藩！”

十一日，授開府儀同三司，加食邑五百戶、食實封三百戶。時三大帥皆以和議成，進秩一等。先臣獨力辭，且於貼黃陳情曰：“臣待罪二府，理有當言，不敢緘默。夫虜情奸詐，臣於面對，已嘗奏陳。竊惟今日之事，可危而不可安，可憂而不可賀。可以訓兵飭士，謹備不虞。不可以行賞論功，取笑夷狄。事關國政，不容不陳，初非立異於衆人，實欲盡忠於王室。慾望遠行追寢，示四夷以不可測之意。萬一臣冒昧而受，將來虜寇叛盟，似傷朝廷之體。”上三詔猶不受，復溫言獎激，至以“合毅守學”，“祭遵克己”爲稱，不得已，乃拜。

先臣益率士卒，訓兵嚴備，以虞旦夕之警，分遣質信材辯者，往伺虜情。上方遣齊安郡王士褭等謁諸陵，先臣自請以輕騎從士褭灑掃，其實欲觀敵人之釁，以誅其謀。且上奏言：“虜人以和款我者十餘年矣，不悟其奸，受禍至此。今復無事請和，此殆必有肘腋之虞，未能攻犯邊境。又劉豫初廢，藩籬空虛，故詭爲此耳。名以地歸我，然實寄之也。”秦檜知其旨，即奏新復故地之初，正賴大將撫存軍旅，賜詔褒諭而止之。又敕先臣軍：“凡新界軍、民，毋得接納，其自北而來者，皆送還之，所遣渡河之士，悉令收隸，毋得往來。”

KIM ĐÀ TÚY BIÊN (QUYỂN 6) HÀNH THỰC BIÊN NIÊN (TẬP 3) (金佗稡編 • 卷6 • 行實編年 • 3)

  金佗稡編卷六

Kim Đà Túy Biên - Quyển 6

宋　岳珂　撰

Tống - Nhạc Kha tuyển chọn

行實編年三

Hành Thực Biên Niên 3

紹興四年，甲寅歲，年三十二。

兼荊南、鄂、嶽州。復郢州，斬京超、劉楫。復隨州，斬王嵩。戰襄江。復襄陽府。戰新野市。起營田。敗劉合孛堇，降楊得勝。復鄧州，擒高仲。賜銀合茶、藥。復唐州。覆信陽軍。屯鄂州。除清遠軍節度使。戰廬州。

春三月，除兼荊南、鄂、嶽州制置使。先臣乃奏，乞復襄陽六郡，以爲今欲規恢，不可不爭此土，宜及時攻取，以除心膂之病。

上以諭輔臣，趙鼎奏曰：“知上流利害，無如飛者。”於是即以親札報之曰：“今從卿所請，已降畫一。令卿收復襄陽六郡。惟是服者舍之，拒者伐之，追奔之際，無出李橫舊界。”畫一之目：以湖北帥司統制官顏孝恭、崔邦弼兩軍，並荊南鎮撫使司軍馬，並隸節制。及諸州既復，並許隨宜措置，差官防守，如城壁不堪守禦，則移治山寨。或用土豪，或用舊將牛皋等主之。

夏四月，令神武右軍、中軍各選堪披帶馬百匹，遣使臣、兵級部付先臣。二十五日，上以金束帶三賜先臣將佐。

五月，除黃、復州、漢陽軍、德安府制置使。提兵至郢州。僞將京超驍勇武悍，號萬人敵，雜蕃、漢萬餘人，軍勢大張。先臣渡江，至中流，顧幕屬曰：“飛不擒賊帥，復舊境，不涉此江。初五日，抵城下，先臣躍馬環城，以策指東北敵樓，顧謂衆曰：“可賀我也！”超乘城拒敵，先臣使張憲就問之，曰：“爾曹本受聖朝厚恩，何得叛從劉豫？”超謀主劉揖出，應之曰：“今日各事其主，毋多言也！”先臣怒甚，時軍正告糧乏，先臣問：“糧所餘幾何？”曰：“可再飯。”先臣曰：“可矣，吾以翌日巳時破賊！”黎明，鼓衆薄城，一麾並進，衆皆累肩而升。超迫於亂兵，投崖而死。殺虜卒七千人，積屍與天王樓俱高。劉楫就縛至前，先臣責以大義。南鄉斬之。遂復郢州。於是，遣張憲、徐慶復隨州。僞將王嵩聞憲、慶至，不戰而遁，退保隨城，未下。先臣遣午皋裹三日糧往，糧未盡而城已拔。執嵩，斬之，得士卒五千人，遂復隨州。

先臣領軍趨襄陽。李成聞先臣至，引軍出城四十里迎戰，左臨襄江。王貴、牛皋等欲即赴賊，先臣笑謂貴等曰：“且止，此賊屢敗吾手，吾意其更事頗多，必差練習，今其束暗如故。夫步卒之利在阻險，騎兵之利在平曠。成乃左列騎兵於江岸，右列步卒於平地，雖言有衆十萬，何能爲！”於是舉鞭指貴曰：“爾以長槍步卒，由成之右擊騎兵。”指皐曰：“爾以騎兵，由成之左擊步卒。”遂合戰，馬應槍而斃，後騎皆不能支，退擁入江，人馬俱墜，激水高丈餘。步卒之僨死者無數。成軍夜遁，復襄陽府，駐軍城中。

僞齊益李戍兵，屯襄江北新野市，號三十萬，欲復求戰。先臣先遣王萬提兵駐清水河，以餌之，先臣繼往。六月五日，賊悉其聚，衝突官軍，萬與先臣兵夾擊，敗之。六日，復戰，又敗之，使萬追擊。橫屍二十餘里。

上賜札曰：“李戊益兵而來，我師大獲勝捷，乃卿無輕敵之心，有勇戰之氣之所致也。因以見賊志之小小耳！朕甚慰焉。嘗降親札，令卿條具守禦全盡之策。若少留將兵，恐復爲賊有。若師徒衆多，則饋餉疲勞，乃自困之道。卿必有以處焉。”

先臣奏日：“臣竊觀金賊、劉豫皆有可取之理。金賊累年之間，貪婪橫逆，無所不至，今所愛惟金帛、子女，志已驕惰。劉豫僭臣賊子，雖以儉約結民，而人心終不忘宋德。攻討之謀，正不宜緩。苟歲月遷延，使得修治城壁，添兵聚糧，而後取之，必倍費力。陛下淵謀遠略，非臣所知，以臣自料，如及此時，以精兵二十萬直搗中原，恢復故疆，民心效順，誠易爲力。此則國家長久之策也，在陛下睿斷耳。若姑以目前論之，襄陽、隨、郢地皆膏腴，民力不支，若行營田之法，其利爲厚。即今將已七月，未能耕墾，來春即可措畫。陛下欲駐大兵於鄂州，則襄 陽、隨、郢量留軍馬，又於安、復、漢陽亦量駐兵。兵勢相援，漕運相繼，荊門、荊南聲援亦已相接，江、淮、荊湖皆可奠安。六州之屯，宜且以正兵六萬，爲固守之計。就撥江西、湖南糧斛，朝廷支降券錢，爲一年支遣。候營田就緒，軍儲既成，則朝廷無饋餉之憂，進攻退守，皆兼利也。惟是葺治之初，未免艱難，必仰朝廷微有以資之。基本既立，後之利源無有窮已。又此地秋夏則江水漲隔，外可以禦寇，內足以運糧。至冬後春初，江水淺澀，吾資糧已備，可以坐待矣。於今所先，在乎速備糧食，斟量屯守之兵，可善其後。臣今只候糧食稍足，即過江北，雖番、僞賊勢衆多，臣誓當竭力剿戮，不敢少負陛下。”時方重深入之舉，而王燮以大兵討楊幺，六萬之兵亦未及抽摘。然營田之議自是興矣。

秋七月，遂進兵鄧州。聞李成與金賊劉合孛堇、陝西番、僞賊兵會聚於州西北，置寨三十餘所以拒官軍。先臣遣王貴等由光化路，張憲等由橫林路，會合掩擊。貴、憲至鄧城外三十里，遇賊兵數萬迎戰，王萬、董先各以兵出奇突擊，賊聚大潰。降執番官楊德勝等二百餘人，得兵仗、甲、馬以萬計，劉合孛堇僅以身免。賊將高仲以餘卒走，退保鄧城，閉門堅守。十七日，先臣引兵攻城，將士皆不顧矢石，蟻附而上，一鼓拔之，生擒高仲，遂復鄧州。

上聞之喜，謂胡松年曰：“朕雖素聞岳飛行軍極有紀律，未知能破敵如此。”松年對曰：“惟其有紀律，所以能破賊。”及捷奏至後殿進呈，上曰：“岳飛籌略，頗如人意。”令學士院降詔獎諭，仍遣中使傳宣撫問，賜銀合茶、藥，並問勞將佐，犒賞有差。

二十三日，復唐州。尋又覆信陽軍。擒僞知、通凡五十人，襄漢悉平。川、陝貢賦、網馬道路，至是始通行無阻焉。

襄漢既平，先臣辭制置使，乞委任重臣，經畫荊、襄。上賜詔不許。趟鼎奏：“湖北鄂、嶽，最爲沿江上流控扼要害之所，乞令飛鄂、嶽州屯駐。不惟淮西藉其聲援，可保無虞，而湖南、二廣、江、浙亦獲安妥。”上乃以襄陽、隨、郢、唐、鄧、信陽並作襄陽府路。隸之先臣，尋移屯鄂州。

二十五日，除清遠軍節度使、湖北路、荊、襄、潭州制置使，依前神武后軍統制，特封武昌縣開國子、食邑五百戶、食實封二百戶。 制詞略雲“身先百戰之鋒，氣蓋萬夫之敵。機權果達，謀成而動則有功。威信着明，師行而耕者不變。振王旅如飛之怒，月三捷以奏功。率寧人有指之疆，日百里而闢土。慰我後雲霓之望，拯斯民塗炭之中。” 辭意甚寵，又賜金束帶一。

九月，兀朮、劉豫稱兵七十餘萬，聚糧入寇，諜報警急。二十一日，令備軍馬、舟船於衝要控扼之地，分佈防託，時具諜探動息及備禦次第聞奏。二十五日，令照應荊、襄，控扼武昌一帶，仍措置楊幺。二十七日，令體探的實，嚴切堤備。二十九日，令凡控扼處，分遣官兵，嚴密把截。如有警急，則鼓率將士，極力捍禦掩殺，毋令透漏。

冬十月五日，令疾速措置，更遣諜探，日一具奏。

虜入侵淮，急圍廬州。上賜札曰：“近來淮上探報緊急，朕甚憂之，已降指揮，督卿全軍東下。卿夙有憂國愛君之心，可即日引道，兼程前來。膚非卿到，終不安心，卿宜悉之。”先臣奉詔，出師池州，先遣牛皋渡江。

十二月，自提其軍趨廬州，與皋會。上遣李庭幹賜先臣香、藥，且賜札撫問。時僞齊已驅甲騎五千被城，皋以所從騎，遙謂虜衆曰：“牛皐在此，爾輩胡爲見犯！”虜衆已愕然相視。及展“嶽”字幟與“精忠”旗示之，虜衆不戰而潰。先臣謂皋曰：“必追之，去而復來，無益也。”皋追擊三十餘里，虜聚相踐及殺死者相半，殺其都統之副，及僞千戶長五人，百戶長數十人，擒番、僞兵八十餘人，得馬八十餘匹，旗鼓、兵仗無數。軍聲大振，廬州遂平。

紹興五年，乙卯歲，年三十三。

入覲。賜銀、絹等。除鎮寧、崇信軍節度使，充湖北、荊、襄、潭州制置使。除荊湖南、北、襄陽府路制置使，升都統制。大破楊幺。降黃佐、楊欽。擒陳貴等。斬楊幺、鍾儀。擒黃誠、劉衡。賜銀合茶、藥。加檢校少保。除湖南、北、襄陽府路招討使。賜銀合茶、藥。

春二月，先臣入覲。上賜銀、絹二千匹、兩，承信郎恩命一，母封國夫人，孺人封號二，冠帔三，眷禮甚厚。賜諸將金束帶，及牛皋以下二十九人，並立功官兵五百四十六人各轉資、受賞有差。授鎮寧、崇信軍節度使，依前神武后軍統制，充荊湖北路、荊、襄、潭州制置使，加食邑五百戶、食實封二百戶，追封武昌郡開國侯。制詞有曰：“閱禮樂而厲廉隅，德遜有君子之操。援袍鼓而先士卒，忠蹇匪王臣之躬。”又曰：“於疆於理，威行襄漢之山川，如飛如翰，名動江淮之草木。”又曰：“萬騎鼓行，震天聲於不測。千里轉戰，奪勇氣於方張。力捍孤城，系俘羣醜。”又以明堂恩加食邑五百戶、食實封二百戶。

十二日，除荊湖南、北、襄陽府路制置使、神武后軍都統制，招捕楊幺。

楊幺者，鼎州鍾相之餘黨。楚人謂幼爲“幺”，故稱幺雲。自建炎末，相敗死，幺率其餘部居湖湘間，其徒有楊欽、劉衡、周倫、黃佐、黃誠、夏誠、高老虎等。數年間，聚兵至數萬，立相之子儀，謂之鍾太子，與幺俱僭稱王，官屬名號、車服儀衛，並擬王者居。有三衙大軍。所居之室稱曰“內”，文書行移，不奉正朔。蹂踐鼎、澧，窺覦上流。程昌禹以車船拒之，盡爲所獲。水軍吳全、崔增一戰不返。兵力益強，根據龍陽、武陵、沅江、湘陰、安鄉、華容諸縣，水陸千里，操舫出沒。東犯岳陽，至臨湘縣。西犯江陵之石首，至枝江縣。北犯江陵，至荊門。南犯潭州，至巴溪。爲患不一。官軍，陸襲則入湖，水攻則登岸。大將王燮出師兩年，屢戰不効，賊氣愈驕。一時將帥皆謂不可以歲月成功。爲宵旰憂，又甚於邊寇。時先臣所部皆西北人，不習水戰。先臣獨曰：“兵亦何常，惟用之如何耳。今國勢如此，而心腹之憂未除，豈臣子辭難時耶！”

三月，奉詔自池進兵於潭。遇天久雨，泥淖沒膝，士徒艱涉。先臣躬自塗足，霑漬衣體以示勸，皆奮躍忘勞。所過肅然，民不知軍旅之往來。上聞之，曰：“岳飛移軍潭州，經過無毫髮搔擾，村民私遺士卒酒食，即時還價，所至懼悅。”賜詔獎諭，有曰：“連萬騎之衆，而桴鼓不驚。涉千里之塗，而樵蘇無犯。至發行齋之泉貨，用酬迎道之壺漿。所至得其歡心，斯以寬予憂顧。”

將至潭，先遣使持檄，至賊中招之。先是，鼎州太守程昌禹遣劉醇，荊湖南、北宣撫使孟庾遣朱窪，湖、廣宣撫使李綱遣朱詢，荊南鎮撫使解潛遣史安，湖南及諸軍遣晁遇十七人，邵州太守和璟亦累遣人招安，皆爲賊所殺。至是所遣之使叩頭伏地，曰：“節使遣某，猶以肉餒飢虎也。寧受節使劍，不忍受逆賊辱。”先臣叱之起，曰：“吾遣汝，汝決不死。”使者起，受命以行。至其境，望見賊巢，即厲聲呼曰：“嶽節使遣我來！”諸寨開門延之，使者以檄授賊，賊捧檄欽誦，或問：“嶽節使安否？”雖叛服之志未齊，然皆不敢萌異意。於是，幺之部將黃佐謂其屬曰：“吾聞嶽節使號令如山，不可玩也。若與之敵，我曹萬無生全理，不若速往就降。嶽節使，誠人也，必善遇我。”率其所部，詣潭城降。皆再拜，先臣釋其罪，慰勞之。即日聞於朝，擢佐武義大夫、合門宣贊舍人，賞予特厚。佐出，復單騎按其部，撫問甚至。

明日，召佐，使坐，命具酒與飲。酒酣，撫佐背，謂曰：“子真丈夫，知逆順禍福者

無如子。子姿力雄鷙，不在時輩下，果能爲朝廷立功名，一封侯豈足道哉！吾欲遣子復至湖中，視有便利可乘者，擒之。可以言語勸者，招之。子能卒任吾事否？”佐感激至泣，再拜謝先臣曰：“佐受節使厚恩，雖以死報，佐不辭，惟節使命。”乃遣佐歸湖中。又有戰士三百餘人來降，先臣皆委曲慰勞，命其首領以官，優給銀絹。縱之，聽其所往，有復入湖者，亦弗問。居數日，又有二千餘人來降，先臣待之如初。

時張浚以都督軍事至潭州。參政席益與浚備語先臣所爲，謂浚曰：“嶽侯得無有他意，故玩此寇。益欲預以奏聞，如何？”浚笑曰：“嶽侯，忠孝人也。足下何獨不知？用兵有深機，胡可易測！”益慚而止。

夏四月，黃佐襲周倫寨，擊之，倫大敗走，殺死及掩入湖者甚衆。擒其統制陳貴等九人，奪衣甲、器仗無數，寨柵、糧、船焚燬無遺者。佐遣人馳報先臣，先臣即上佐功。轉武經大夫，仍撫勞所遣將士，第功以聞。

統制任士安慢王燮令，不戰。先臣鞭士安一百，使餌賊，曰：“三日不平賊，斬之！”士安乃揚言：“嶽太尉兵二十萬至矣！”及所見，止士安等軍耳。賊乃並兵永安寨攻之。先臣遣兵設伏，士安等戰垂困，伏兵乃起，四合擊之，賊衆敗走，獲戰馬、器甲無數。又追襲過苟陂山，所殺獲不可勝計。士安復移軍，與牛皋屯龍陽舊縣之南，逼近賊巢。賊出攻之，官軍迎擊，賊又敗走。上賜札諭之曰：“朕以湖湘之寇，逋誅累年，故特委卿，爲且招且捕之計，欲使恩威並濟，綏靖一方。聞卿措畫得宜，朕甚嘉之。”

五月，有旨召張浚還。俊得詔，謂先臣曰：“浚將還矣，節使經營湖寇，已有定畫否？”先臣袖出小圖，以示浚曰：“有定畫矣。”浚按圖熟視，移時，謂先臣曰：“浚視此寇，阻險窮絕，殆未有可投之隙。朝廷方召浚歸，議防秋。盍且罷兵，規畫上流，俟來歲徐議之。”先臣曰：“何待來年，都督第能爲飛少留。不八日，可破賊。都督還朝，在旬日後耳。”浚正色曰：“君何言之易耶？王四廂兩年尚不能成功，乃欲以八日破賊，君何言之易耶？”先臣曰：“王四廂以王師攻水寇，則難。飛以水寇攻水寇，則易。”浚曰：“何謂以水寇攻水寇？”先臣曰：“湖寇之巢，艱險莫測。舟師水戰，我短彼長。入其巢而無鄉導，以所短而犯所長，此成功所以難也。若因敵人之將，用敵人之兵，奪其手足之助，離其腹心之援，一使桀黠孤立，而後以王師乘之，覆亡猶反手耳。飛請除來往三程，以八日之內，俘諸囚于都督之庭。”浚亦未信，乃奏曰：“臣只候六月上旬，若見得水賊未下，即召飛前來潭州，分屯潭、鼎人馬夕規畫上流軍事訖，赴行。”先臣遂如鼎州。

六月二日，楊欽受黃佐之招，率三千餘人，乘船四百餘艘，詣先臣降。先臣喜，私謂左右曰：“黃佐可任也。楊欽，驍悍之尤者，欽今乃降，賊之腹心潰矣。”欽自束縛，至庭。先臣命解其縛，以所賜金束帶、戰袍予之，即日聞奏，授武義大夫。又命具酒，使王貴主之，禮遇甚厚，及所部犒賞有差。欽感激不自勝，所部皆喜躍，恨降晚。先臣乃復遣欽歸湖中，諸將皆力諫，先臣不答。越兩日，欽盡說全琮、劉說等降。未降者尚數萬，先臣詭罵曰：“賊不盡降。何來也！”杖之，復令人湖。是夜，以舟師掩其營，並俘欽等，其餘黨殺獲略盡。

惟楊幺負固不服，方浮游湖上，誇逞神速，其舟有所謂望三州、和州載、五樓、九樓、大德山、小德山、大海鰍頭、小海鰍頭，以數百計。舟以輪激水，疾駚如羽，左右前後俱置撞竿，官舟犯之，輒破。又官舟淺小，而賊舟高大，賊矢石自上而下，而官軍仰面攻之，見其舟而不見其人。先臣取君山之木，多爲巨筏，塞湖中諸港。又以腐爛草木，自上流浮而下。擇視水淺之地，遣伐者二千人挑之，且行且詈。賊聞詈，不勝憤，爭揮瓦石，追而投之。俄而草木坌積舟輪下，膠滯不行。先臣亟遣軍攻之，賊奔港中，爲筏所拒。官軍乘筏，張牛革以拒矢石，羣舉巨木撞賊舟，舟爲之碎。楊幺舉鍾儀投於水，繼乃自僕。牛皋投水，擒幺至先臣前，斬首，函送都督行府。僞統制陳韜等亦劫鍾儀之舟，獲金交牀、金鞍、龍鳳簟以獻，率所部降。先臣亟領黃佐、楊欽等軍入賊營，餘酋大驚，曰：“是何神也！”夏誠、劉衡俱就擒。黃誠大懼，不知所爲，亟與周倫等首領三百人俱降。

牛皋請曰：“此寇逋誅，罪不容數，勞民動聚，亦且累年。若不略行剿殺，牛皋不知何以示軍威？”先臣曰：“彼皆田裏匹夫耳，先惑於鍾相妖巫之術，故相聚以爲奸。其後乃沮於程吏部欲盡誅雪恥之意，故恐懼而不降。日往月來，養成元惡，其實但欲求全性命而已。今楊幺已被顯誅，鍾儀且死，其餘皆國家赤子，苟徒殺之，非主上好生之意也。”連聲呼，謂官軍曰：“勿殺！勿殺！”牛皋敬服其言而退。先臣親行諸寨，慰撫之。命少壯強有力者籍爲軍，老弱不堪役者各給米糧，令歸田。有自請歸業者二萬七千餘戶，先臣皆給據而遣之。又命悉賊寨之物，盡散之諸軍，而縱火焚寨，凡焚三十餘所。揭膀於青草、洞庭湖上，不數日，行旅之往來，居民之耕種，頓若無事之時然。湖湘悉平。是役也，獲賊舟凡千餘，鄂渚水軍之盛，遂爲沿江之冠。

自其與浚言，至賊平，果八日。浚嘆曰：“嶽侯殆神算也，即日上之朝。上遣內侍一員至先臣軍前傳宣撫問，仍賜銀合茶、藥，及撫勞將士。賜詔褒諭，有曰：“湖湘阻深，姦凶嘯聚。曩命往伐，用非其人。輕敵寡謀，傷威損重。遂令孽寇，久稽靈誅。卿勇略冠軍，忠義絕俗。肅將王命，險集長沙。威稜所加，已聞聲而震疊。恩信既着，宜傳檄而屈降。消時內侮之虞，宣予不殺之武。”又賜札曰：“非卿威名冠世，忠義濟時，先聲所臨，人自信服，則何以平積年嘯聚之黨，於旬朝指顧之間。不煩誅夷，坐獲嘉靖，使膚恩威兼暢，厥功茂焉！”

初，有唐生居鼎州，嘗與程昌禹論湖寇之險，曰：“他人寨柵，猶或可入，如楊幺寨，則雖虎豹不可入也。昌禹曰：“然則奈何？”唐生作俚語應之曰：“除是飛，便會入去。”昌禹大笑。曰：“世間豈有生肉翅人可使耶？”顧謂僚屬曰：“茲事當且止也。”又夏誠、劉衡等嘗自詫曰：“吾城池樓櫓如此，欲犯我，除是飛來。”至是始驗。時有盧奎者，作《鼎澧聞見錄》述其事，其末日：“半月之間，談笑以平羣賊，使有船者不能遠去，有寨者不能堅守，幾於不戰屈人。”紀其實也。

有旨，兼蘄、黃州制置使，以目疾乞解軍事，上不許。既而疾稍瘳，先臣不復請，強起視事，又有旨，令先臣軍以三十將爲額。

八月二十二日，有旨，令先臣於襄陽府路、復州、漢陽軍鄉村民社置山城水寨處，疾速措置備禦事務，具已施行狀聞奏。

秋九月，加檢校少保、食邑五百戶、食實封二百戶，進封開國公。制詞有曰：“得好生於朕志，新舊染於吾民。支黨內攜，爭掀狡窟。渠魁面縛，自至和門。服矢韜弓，盡散潢池之嘯聚。帶牛佩犢，悉歸田裏之流逋。清湖湘累歲蕩泊之菑，增秦蜀千里貫通之勢。”還軍鄂州，益自奮厲。日率將士，閱習師徒，軍容甚整。張俊按視，還朝以聞。

冬十月，上賜詔褒諭。

十二月，除荊湖南、北、襄陽府路招討使。十五日，遣賜臘藥。二十一日，遣使傳宣撫問，賜銀合茶、藥。

KIM ĐÀ TÚY BIÊN (QUYỂN 4) HÀNH THỰC BIÊN NIÊN (TẬP 1) (金佗稡編 • 卷4 • 行實編年 • 1)

  金佗稡編卷四

Kim Đà Túy Biên quyển 4

宋　岳珂　撰

Tống - Nhạc Kha tuyển chọn

行實編年一

Hành Thực Biên Niên 1

本貫相州湯陰縣永和鄉孝悌裏。

Nguyên quán ở Tương Châu, huyện Thang Âm, hương Vĩnh Hòa, lý Hiếu Đễ.

曾祖成，故贈太師、魏國公。妣楊氏，故贈慶國夫人。

祖立，故贈太師、唐國公。妣許氏，故贈越國夫人。

父和，故贈太師、隋國公。妣姚氏，故封魏國夫人，贈周國夫人。

Cha là Nhạc Hòa, tặng chức Thái Sư, Tùy Quốc Công. Vợ là họ Diêu, phong Ngụy Quốc Phu Nhân, tặng Châu Quốc Phu Nhân

崇寧二年，癸未歲。

Sùng Ninh năm thứ hai, tuổi đinh mùi.

先臣和遺事。初歲遺事。

Di sự của tiên thần Hoà. Di sự những năm đầu.

1. 二月十五日，先臣生，名飛，字鵬舉。按鄧名世《古今姓氏書辨證》及《姓源類譜》曰：“唐堯時，有四嶽者，佐堯理天下，因官以命氏，實嶽姓所自始。”其後支胄莫考，凡數千載，皆韜跡不耀。望雖出山陽郡，先臣實家於湯陰，亦莫知其所以徙。

Tháng hai, ngày mười lăm, tiên thần ra đời, tên Phi, tự Bằng Cử. Xét sách "Cổ Kim Tính Thị Thư Biện Chứng" của Đặng Thế Danh và "Tính Nguyên Loại Phổ" thì: "Thời Đường Nghiêu, có tứ Nhạc phò tá Nghiêu trị lý thiên hạ, do vậy nên phong quan ban tính (họ). Thực ra đó chính là khởi thủy của họ Nhạc. Các chi thứ của dòng tộc đời sau chưa khảo, phàm vài nghìn năm, đều ẩn tích không hiển hách. Danh tiếng tuy tới từ quận Sơn Dương, nhưng tiên thần thực ra ở Thang Âm, cũng không biết vì sao lại dời nhà.

2. 自先臣成而下，皆以力田焉業。及先臣和時，有瘠田數百畝，僅足廩食。河北屢歉，飢者多。先臣和常日以脫粟數升，雜蔬爲糜，興家人旦暮食，取半飽。盡以其餘呼道路之飢者，均而飼之。家人有不堪者，先臣和謂之曰：“彼飢者亦人爾，而能一、二日不食。吾與若日再食，而猶欲求飽耶？吾欲裁吾之僅有，濟人之絕無耳。”人有侵其地以耕者，割而予之，無爭意。有貸其財而弗償者，折券棄之，無慍色。雖甚窶乏，未嘗悔，鄉人重敬之。

Tự đời tiên thần Nhạc Thành trở đi, đều lấy ruộng điền làm nghiệp. Đến thời tiên thần [Nhạc] Hoà, có vài trăm mẫu ruộng bạc màu, chỉ đủ ăn mà thôi. Hà Bắc mấy lần mất mùa, người chịu đói nhiều, tiên thần Hoà thường ngày lấy vài thăng thóc, trộn lẫn với rau làm cháo, cùng gia nhân sớm tối ăn, chỉ no lưng chừng, lấy hết phần còn lại tri hô người bị đói bên đường chia đều cứu đói. Gia nhân có người không kham nổi, tiên thần Hoà nói với người ấy rằng: "Người bị đói cũng là người mà thôi, mà còn có thể không ăn trong một hai ngày. Ta với ngươi một ngày ăn hai bữa, còn muốn cầu no sao? Ta muốn đem phần ít ỏi mà ta có, cứu kẻ bần cùng không có gì." Có người canh tác xâm phạm vào đất của gia đình, tiên thần Hoà cắt đất mà đưa họ, không có ý tranh giành. Có người mượn tiền mà không trả, [tiên thần Hoà] xé giấy chứng nợ bỏ đi, sắc mặt không chút giận. Tuy rất nghèo túng thiếu thốn, nhưng chưa từng hối hận. Người trong hương hết mực kính trọng tiên thần.

焉: Bản Vương Tăng Du ghi 為, nay sửa.

3.先臣方在孕，有老父遇門，聞姚氏之聲，曰：“所生男也，他日當以功名顯世，位至公孤。”父因忽不見。及生先臣之夕，有大禽若鵠，自東南來，飛鳴於寢室之上。先臣和異之，因名焉。未彌月，黃河決內黃西，水暴至。姚氏倉皇襁抱，坐巨甕中，衝濤而下，乘流滅沒，俄及岸，得免。

Tiên thần vừa ra đời, có một ông lão gặp ngoài cửa, nghe tiếng bà họ Diêu, bèn nói: "Đứa con trai bà sinh, sau này sẽ lập công danh hiển thế, vị trí đến công cô (trọng thần）." Nói rồi thoắt nhiên không thấy đâu nữa. Đến đêm tiên thần ra đời, có chim lớn tựa như chim hộc, từ phía đông nam bay đến, vừa bay vừa kêu bên trên phòng ngủ. Tiên thần lấy làm lạ, bèn đặt tên là Phi. Chưa đầy một tháng, Hoàng Hà lụt Quảng Tây, nước chảy xiết tới. Bà họ Diêu vội vàng điệu ôm em bé, ngồi vào trong cái lu lớn, sóng cả ập đến, thuận dòng chảy nhanh, không lâu vào bờ, hai mẹ con thoát nạn.

4.先臣少負氣節，沉厚寡言，性剛直，意所欲言，不避禍福。天資敏悟強記，書傳無所不讀，尤好《左氏春秋》及《孫吳兵法》，或達旦不寐。家貧，不常得燭，畫拾枯薪以自給。然於書不泥章句，一見得要領，輒棄之。爲言語文字，初不經意，人取而誦之，則辨是非，析義理，若精思而得者。

Tiên thần lúc nhỏ trọng khí tiết, thâm trầm đôn hậu ít nói, tính cương trực, nói thẳng điều mình muốn nói, không né tránh hoạ phúc do lời mình gây ra. Thiên tư thông minh trí nhớ tốt, không sách truyện nào không đọc, đặc biệt thích "Tả thị xuân thu" và "Tôn Ngô binh pháp", có khi đến sáng sớm đọc không ngủ. Nhà nghèo, thường thường không có đuốc, nghĩ cách nhặt rơm khô để tự mình soi sách, thế nhưng không câu nệ chương cú trong sách, chỉ nhìn đã nắm cương lĩnh trọng yếu, xong bỏ đi. Đối với ngữ ngôn văn tự, tiên thần ban đầu không chú ý, người khác lấy sách mà đọc to lên, thì tiên thần bàn chuyện đúng sai, phân tích nghĩa lý, hệt như người đã tinh thông mà đọc được vậy.

5. 生而有神力，未冠，能引弓三百斤，腰弩八石。嘗學射於鄉豪周同。一日，同集衆射，自眩其能，連中的者三矢，指以示先臣，曰：“如此而後可以言射矣。”先臣謝曰：“請試之。”引弓一發，破其筈，再發又中。同大驚，遂以其所愛弓二贈先臣。後先臣益自練習，能左右射，隨發輒中。及焉將，亦以教士卒，由是軍中皆善左右射，屢以是破賊鋒。

Tiên thần sinh ra đã có thần lực, lúc chưa ra làm quan, có thể kéo cung ba trăm cân, đạp nỏ tám thạch. Tiên thần thường học bắn cung với hào kiệt xã Chu Đồng. Một ngày, Chu Đồng tụ họp quần chúng bắn tên, tự tin vào khả năng mình, bắn ba phát đều trúng, chỉ cho tiên thần thấy. rồi nói: "Như thế mà sau mới có thể nói là bắn!." Tiên thần tạ mà rằng: "Xin cho thử." Kéo cung bắn một phát, tên chẻ đuôi tên của thầy. Chu Đồng kinh ngạc, bèn đem hai cây cung mình thích tặng tiên thần. Sau tiên thần tự tập luyện thêm, có thể bắn bằng trái phải hai tay, tuỳ ý bắn đều trúng. Đến khi làm tướng, cũng đem xạ pháp của Đồng dạy sỹ tốt, do vậy trong quân đều thiện xạ trái phải, nhiều lần vì thế phá mũi tiên phong của địch.

6. 同與先臣別，未幾而死。先臣往吊其墓，悲慟不已。每朔望則鬻一衣，設卮酒鼎肉於同冢上，奠之而泣。引所遺弓，發三矢，又泣，然後酹酒瘞肉於冢之側，徘悽愴，移時乃還。衣就盡，先臣和覺而索之，默不言，撻之亦不怨。後伺其出而竊從，往視之，盡見其所爲，乃問之曰：“爾所從射者多矣，獨奠泣於周同墓，何也？”曰：“飛向者學射於周君，而特與飛厚，不數日，盡其道以歸。念其死，無以報，聊於朔望致禮耳。”又同其故，曰：“射三矢者，識是藝之所由精也。酹酒瘞肉者，周君所享，飛不忍食也。”先臣和始甚義之，撫其背曰：“使汝異日得爲時用，其徇國死義之臣乎？先臣應之曰：“惟大人許飛以遺體報國家，何事不敢爲！”先臣和乃嘆曰：“有子如此，吾無憂矣！”

Chu Đồng từ biệt tiên thần, không lâu sau thì mất. Tiên thần đến điếu tang trước mộ, đau buồn không dứt. Mỗi lúc sóc vọng (ngày 1 và ngày 15 hàng tháng) mua một chiếc áo, đặt vò rượu đỉnh thịt ở trên mộ Đồng, vừa cúng vừa khóc. Tiên thần kéo cây cung Đồng để lại cho mình, bắn ba phát, lại khóc, rồi sau rưới rượu chôn thịt bên cạnh mộ, trong lòng bài hoài, xót thương, chốc sau mới về. Y áo hết, phụ thân Hoà phát giác hỏi tiên thần, tiên thần im lặng không nói, đánh cũng không giận. Sau đợi tiên thần ra khỏi nhà mới lén theo, đến mới thấy hết cảnh tiên thần tế trước mộ Đồng, bèn hỏi: "Người con theo học bắn cung nhiều lắm, sao chỉ khóc tế trước mỗi mộ Chu Đồng?" Tiên thần bèn đáp: "Phi xưa học ở Chu Đồng, mà ông ấy đặc biệt tốt với Phi con, chẳng mấy ngày sau, ông ấy hết mệnh mà quy tiên, Phi con nghĩ ông ấy mất mà không có gì báo đền, nên con muốn vào ngày sóc vọng hành lễ." Cũng cùng nguyên cớ ấy, nói: "Sở dĩ con bắn ba mũi tên, là vì thế mới biết tài nghệ này do đâu mà tinh, còn rượu tế thịt chôn, là để Chu Đồng thưởng thức, Phi con không muốn ăn." Tiên thần Hoà tự lúc ấy thấy con mình rất thủ nghĩa, vỗ lưng con mà nói: "Giả như ngày khác con được trọng dụng, con có là bậc thần tử  tuẫn quốc tử nghĩa không?" Tiên thần đáp cha: "Mong có bậc đại nhân cho Phi lấy di lễ báo quốc gia, không việc gì con không dám làm." Tiên thần Hoà bèn cảm thán rằng: "Có đứa con thế này, ta vô lo rồi!"

宣和四年，壬寅歲，年二十。

Tuyên Hoà năm thứ tư, tuổi nhâm dần, tuổi hai mươi.

從敢戟。擒陶俊、賈遣。先臣和卒。

Tòng quân, bắt Đào Tuấn, Giả Di. Tiên thần hoà qua đời.

真定府路安撫使劉韐募敢戰士備胡，先臣首應募。韐一見，大奇之，使爲小隊長。

Chân Định Phủ Lộ An Võ Sứ Lưu Các mộ chiến sỹ cảm tử phòng bị quân Hồ, tiên thần đầu tiên ứng mộ. Lưu Các mới lần đầu thấy đã cảm thấy tiên thần kỳ lạ, sai làm tiểu đội trưởng

7. 相州巨賊陶俊、賈進攻剽縣鎮，殺略吏民，官軍屢戰，失利。先臣請以百騎滅之，韐與步、騎二百。先臣預遣三十人易衣焉商，入賊境，賊掠之以歸，置於部伍。先臣乃夜伏百人于山下，自領數十騎逼賊壘。賊易其兵少，出戰。俊箕踞坐馬上，謾罵交鋒。先臣陽北，賊乘勝追逐。伏兵起擊，所遣三十人自賊中擒俊、進於馬上。賊衆亂，莫知所爲，遂俘獲其衆，餘黨盡散。

Tương Châu có giặc lớn Đào Tuấn, Giả Tiến đánh cướp huyện trấn, giết cướp quan dân, quan quân mấy lần đánh bất lợi. Tiên thần xin lấy một trăm kỵ diệt chúng. Lưu Các đưa cho tiên thần bộ kỵ hai trăm người. Tiên thần sai ba mươi người đổi áo thành thương nhân đi trước, vào nơi địch, tặc cướp họ rồi quay về, để họ trong bộ ngũ. Tiên thần bèn đang đêm đặt trăm người mai phục dưới núi, tự lĩnh vài chục kỵ tiến sát luỹ địch. Tặc thấy quân tiên thần ít đâm ra khinh khi, bèn xuất chiến. Tuấn duỗi chân trên ngựa, chửi mắng giao chiến. Tiên thần giả vờ rút chạy, tặc thừa thắng truy bức. Phục binh nổi lên đánh, ba mươi người giả làm thương nhân tự bên trong địch bắt lấy Tuấn và Tiến trên lưng ngựa. Tặc chúng loạn, không biết làm thế nào, bèn bắt giải bọn chúng, dư đảng đều bỏ chạy tứ tán hết.

8. 知相州王靖奏其功，補承信郎。命未下，得先臣和訃，跣奔還湯陰，執喪盡禮，毀瘠若不勝。會朝廷罷敢戰士，前命竟不下，先臣亦棄不復問。

Tri Tương Châu Vương Tĩnh tấu công trạng của tiên thần, bổ làm Thừa tín lang. Mệnh chưa truyền xuống thì được tin báo tang của tiên thần Hoà, vội chạy về Hoài Âm, chịu tang cử hành hết lễ, thân gầy gò gần như chịu không được. Bấy giờ triều đình bãi chiến sỹ cảm chiến. Mệnh lệnh trước lại không truyền, tiên thần cũng bỏ không hỏi lại nữa.

宣和六年，甲辰歲，年二十二。

Tuyên Hoà năm thứ sáu, năm giáp thìn. Tuổi hai mươi hai

殺張超。從平定軍。

Giết Trương Siêu, theo Bình Định quân

9. 春三月，賊首張超率衆數百，圍魏王韓琦故墅。先臣適在墅告糴，怒曰：“賊敢犯吾保耶！”起而視之，超方恃勇直前，先臣乘垣，引弓一發，貫吭而踣。賊衆奔潰，墅賴以全。

Xuân tháng ba, đầu đảng tặc Trương Siêu sai bộ Ching vài trăm vây dinh thự cũ của Nguỵ Vương Hàn Kỳ. Tiên thần vừa khéo ở trong dinh mua lương thực, nổi giận nói: "Tặc dám xâm phạm nơi ta bảo vệ sao!" Bèn đứng dậy nhìn chúng, Siêu vừa ỷ mình dũng cảm tiến thẳng lên trước, tiên thần leo tường kéo cung bắn một phát, xuyên cổ họng khiến Siêu ngã nhào. Tặc chúng bỏ chạy tan vỡ, dinh thự do vậy được bảo toàn.

是歲，投平定軍，爲效用士，稍擢爲偏校。

Năm ấy, đầu quân Bình Định Quân, làm Hiệu Dũng Sỹ, sau được cất nhắc làm Biên Hiệu

靖康元年，丙午歲，年二十四。

Tĩnh Khang nguyên niêm, tuổi bính ngọ, tuổi hai mươi bốn.

榆次覘虜。千大元帥府。招吉倩。補承信郎。戰侍御林。轉寄理保義郎。戰滑州河上。轉秉義郎。隸宗澤。

Thăm dò địch ở Du Thứ. Tiên thần thuộc Thiên đại nguyên soái phủ. Chiêu hàng Cát Thiến. Bổ làm Thừa tín lang. Giao chiến với Thị Ngự Lâm. Tiên thần được chuyển làm Ký lý bảo nghĩa L]lang. Giao chiến trên sông ở Hoạt Châu. Chuyển làm Bỉnh nghĩa lang. Tiên thần thuộc quân Tông Trạch.

夏六月，路分季團練知其勇，以百餘騎檄往壽陽、榆次縣覘賊，謂之“硬探”。猝遇虜聚，騎士畏卻，先臣單騎突虜陣，出入數四，殺其騎將數人。虜衆披靡，不敢逼。至夜，以虜服潛入其營。遇擊刁斗者，謬爲胡語答之，遂周行管柵，盡得其要領以歸。補進義副尉。會夜渡，亡其告身，先臣又案不復問，間行歸相州。

Mùa hạ tháng sáu, lộ phân Quý (Vương Tăng Du chú thiếu tên chỗ này) Đoàn luyện biết tiên thần dũng cảm, lấy một trăm kỵ sai đến Thọ Dương, huyện Du Thứ dò xét địch, nói rằng "ngạnh tham" (dò xét cứng (?)). Đột nhiên gặp địch, kỵ sỹ sợ hơi lui, tiên thần đơn kỵ đột kích trận địch, ra vào khoảng bốn lần, giết mấy kỵ tướng của địch. Địch thua tan bỏ chạy, không dám tiến gần quân tiên thần. Đến đêm, lấy quân phục của địch lẻn vào doanh trại chúng, gặp đánh mấy kẻ chống cự, nói vài câu tiếng Hồ trả lời chúng, bèn đi quanh doanh trại chúng, nắm hết các điểm yếu lược rồi về. Tiên thần được bổ làm Tín nghĩa phó uý. Bấy giờ đang đêm vượt sông, quên báo thân mình, tiên thần lại bỏ không hỏi tới, giữa đường quay về Tương Châu.

冬，高宗皇帝以天下兵馬大元帥開府河朔，至相州，先臣因劉浩得見。命招羣賊吉倩等，予以百騎。先臣受命出，日薄莫，頓所部宿食，自領四騎徑入賊營。羣賊駭愕，先臣呼倩等慰諭之，曰：“胡虜犯順，汝曹不輔義以立功名，反於草間苟活。今我以大元帥命，招納汝曹，此轉禍爲福之秋也。倩等素知先臣名，且感其至誠，置酒延之，先臣亦豪飲不疑。酒酣，倩謂先臣曰：“倩等既搔動州縣，今既受招，恐未免誅戮。”先臣開諭再三，衆已聽命，忽一賊起，搏先臣。先臣批其頰，應手仆地，拔劍向之。倩等羅拜請免，相率解甲受降，凡三百八十人。由是受知於大元帥，補承信郎，分鐵騎三百，使先臣往李固渡當虜軍。戰於侍御林，敗之，殺其梟將。轉成忠郎，以曾大父諱，寄理保義郎。

Mùa đông, Cao Tông hoàng đế làm thiện hạ Binh mã đại nguyên soái Khai Phong Hà Sóc, đến Tương Châu, tiên thần nhờ Lưu Hạo nên được diện kiến. Mệnh chiêu dụ quần tặc bọn Cát Thanh đến, giao cho tiên thần trăm kỵ. Tiên thần thụ mệnh ra quân, trời ngã chiều, bỗng nhiên lúc chúng đang ăn tối, tự lĩnh bốn viên kỵ binh đi vào trong trại địch. Quần tặc kinh ngạc, tiên thần hô to uỷ dụ bọn Cát Thanh, nói rằng: "Hồ tặc ngang ngược, các ngươi không phò tá trung nghĩa để lập công danh, lại ở chốn thảo dã sống tạm bợ. Nay ta phụng mệnh Đại nguyên soái, chiêu nạp các người, đây là giờ phút chuyển hoạ thành phúc." Bọn Cát Thanh vốn biết danh tiên thần, cũng cảm sự chí thành ấy, đặt rượu mời tiên thần, tiên thần cũng hào sảng uống không nghi ngờ gì. uống say rồi, Cát Thanh nói với tiên thần: "Bọn Thanh chúng tôi làm loạn châu huyện, nay đã thuận sự chiêu dụ, sợ không lâu sau bị xử chết." Tiên thần lại tái tam khai dụ, bộ chúng nghe mệnh, bỗng có một tên tặc đứng dậy, đánh tiên thần. Tiên thần tát vào má hắn, dùng tay vật hắn xuống đất, rút gươm chìa vào hắn. bọn Cát Thanh vây quanh lạy xin tha cho, rồi lục tục cùng nhau giải giáp chịu hàng, cả thảy ba trăm tám mươi người. Do vậy tiên thần được Đại nguyên soái biết đến, bổ làm Thừa tín lang, phân chia giao cho ba trăm thiết kỵ, sai tiên thần đương địch ở bến Lý Cố, chiến ở Thị Ngự Lâm, đánh bại chúng, giết dũng tướng chúng. Chuyển làm Thành trung lang, vì kỵ huý tên ông cố, đổi tên thành Ký lý bảo nghĩa lang.

未幾，以檄從劉浩解東京圍，與虜相持於滑州南。先臣乘浩馬，從百騎，習兵河上，河凍冰合，虜忽至，先臣麾其下曰：“虜雖衆，未知吾虛實，及其未定，擊之可以得志。”乃獨馳迎敵，有梟將舞刀而前，先臣以刀承之，刃入寸餘，復拔刀擊之，斬其首，屍僕冰上。騎兵乘之，虜衆大敗，斬首千級，得馬數百匹，以功遷秉義郎。大元帥次北京，以先臣軍隸留守宗澤。

Không lâu sau, Theo hịch tòng quân Lưu Hạo giải vây Đông Kinh, cùng tặc ghìm nhau ở phía nam Hoạt Châu. Tiên thần cưỡi ngựa của Lưu Hạo, cùng dẫn theo trăm kỵ, luyện binh trên sông Hoàng hà, sông đóng băng, giặc hốt nhiên tới, tiên thần giương cờ nói: "Tặc tuy đông, nhưng chưa biết hư thực của ta ra sao, thừa lúc chúng chưa ổn định, đánh chúng ắt đắc chí." Bèn một mình ruổi ngựa đón địch, có viên dũng tướng múa đao tiến lên, tiên thần lấy đao tiếp hắn, lưỡi cắt vào hơn một thốn, lại rút đao đánh hắn, chém đầu hắn, thây xác ngã xuống trên băng, kỵ binh thừa dịp tiến lên, tặc chúng đại bại, chém một nghìn thủ cấp, được vài trăm ngựa. Vì công ấy nên tiên thần dời làm Bỉnh Nghĩa Lang. Đại Nguyên Soái đến Bắc Kinh, cho tiên thần tòng quân Lưu Thủ Tông Trạch.

靖康二年，丁未歲，年二十五。

Tĩnh Khang năm thứ hai, tuổi đinh mùi, hai mươi lăm tuổi

戰開德。修武郎。曹州。轉武翼郎。宗澤授陣圖。從大元帥移南京。上書奪官。詣張所。借修武郎、閣門祗候、中軍統領。論兩河、燕雲利害。借武經郎。從王彥。戰新鄉，敗王索。戰侯兆川。戰太行山，擒拓跋耶烏，殺黑風大王。歸宗澤。充留守司統制。隸杜充。

Chiến ở Khai Đức. Nhậm chức  Tu võ lang, Tào Châu. Chuyển làm Võ dực lang. Tông Trạch đưa trận đồ cho tiên thần. Tiên thần theo Đại Nguyên Soái dời về nam kinh. Quan Thượng thư bãi chức tiên thần. Tiên thần yết kiến Trương Sở, làm Tá tư võ lang, Các môn chi hầu, Trung quân thống lĩnh. Luận về việc hai sông (Trường Giang và Dương Tử) cùng lợi hại đoạt Yên Vân. Làm Tá Võ Kinh Lang. Tiên thần Theo Vương Ngạc. Chiến ở Tân Hương, đánh bại Vương Sách. Chiến ở Hầu Triệu Xuyên. Chiến ở Thái Hành Sơn, bắt Thác Bạt Da Ngô, giết Hắc Phong Đại Vương. Tiên thần về với quân Tông Trạch. Được bổ làm Lưu Thủ Tư Thống Chế, thuộc quân của Đỗ Sung.

春正月，戰於開德，以兩矢殪金人孰旗者二人，縱騎突擎，敗之，奪甲、馬、弓、刀以獻。轉修武郎。

Mùa xuân, tháng giêng, chiến ở Khai Đức, bắn hai mũi tên giết hai người cầm cờ quân Kim, tung kỵ đột kích, đánh bại chúng, đoạt lấy giáp trụ, cung, đao dâng lên. Chuyển làm Tu võ lang.

二月，戰於曹州，先臣被髮，揮四刃鐵簡，直犯虜陣。士皆賈勇，無不一當百，大破之，追奔數十里。轉武翼郎。

Tháng hai, chiến ở Tào Châu, tiên thần bện tóc, múa thiết giãn () dài bốn nhận, xông thẳng vào trận địch. Sỹ tốt quả cảm đầy dũng khi, không ai không một đương trăm, đại phá chúng, truy đuổi hơn mười lí. Chuyển làm Võ Dực Lang.

Thiết giản (鐵簡),  là vũ khí cùng họ với thiết tiên (鐵鞭), dịch là roi sắt, là một loại vũ khí Trung Quốc cổ, làm bắt sắt hay thép, bên trong đặc, rất nặng, dùng để nện, gây chấn thương bằng lực đập (blunt damage), chủ yếu dùng để phá giáp trụ. 

澤大奇先臣，謂之曰：“爾勇智材藝，雖古良將不能過。然好野戰，非古法，今爲偏裨尚可，他日爲大將，此非萬全計。”因授以陣圖。先臣一見，即置之。後復以問先臣，先臣曰：“留守所賜陣圖，飛熟觀之，乃定局耳。古今異宜，夷險異地，豈可按一定之圖。兵家之要，在於出奇，不可測識，始能取勝。若平原曠野，猝與虜遇，何暇整陣哉！況飛今日以裨將聽命麾下，掌兵不多，使陣一定，虜人得窺虛實，鐵騎四蹂，無遺類矣。”澤曰：“如爾所言，障法不足用耶？”先臣日：“陣而後戰，兵之常法，然勢有不可拘者’且運用之妙，存於一心。留守第思之。”澤默然，良久，曰：“爾言是也。”

Tông Trạch thấy tiên thần kỳ lạ, nói với tiên thần rằng: "Ngươi dũng trí tài nghệ, tuy lương tướng đời cổ cũng không hơn được. Nhưng ngươi thích dã chiến, không phải cách đánh trận thời cổ. Nay ngươi còn làm tì tướng thì được, mai sau thành đại tướng, thì đấy không phải kế vạn toàn." Do vậy đem trận đồ giao cho tiên thần. Tiên thần xem xong, liền để qua một bên. Tông Trạch sau đó lại hỏi tiên thần, tiên thần đáp: "Tông Lưu thủ đưa tặng trận đồ, Phi tôi đã xem kỹ, là định cục mà thôi. Cổ kim khác nhau, địa hình bằng phẳng hiểm trở khác nhau, há có thể dựa vào trận đồ nhất định. Điểm cốt yếu của binh gia, nằm ở chỗ bất ngờ, không thể đoán định được, mới có thể giành thắng lợi. Nay bình nguyên đồng dã rộng rãi, bỗng gặp phải địch, sao có thể thư thả chỉnh đốn trận ngũ! Huống chi Phi tôi nay làm tì tướng nghe mệnh dưới cờ, cầm quân không nhiều, giả sử dựa vào thế trận nhất định, kẻ địch trộm biết được thực hư, thì thiết kỵ tứ bề giẫm đạp quân ta, không chừa ai cả." Tông Trạch nói: "Như lời ngươi nói, trận pháp không đủ dùng chăng?" Tiên thần nói: "Bày trận rồi mới đánh, đây là phép thường của binh gia, nhưng không thể câu nệ thế trận, vả lại cái vi diệu lúc vận dụng, nằm nhất nhất trong tâm. Lưu thủ hãy suy nghĩ đi." Tông Trạch yên lặng không nói, hồi lâu mới đáp: "Người nói đúng."

大元帥移南京，復令先臣以所部從。五月，大元帥即皇帝帥即皇帝位，改元建炎。先臣上書數千言，大概謂：“陛下已登大寶，黎元有歸，社稷有主，已足以伐虜人之謀。而勤王御管之師日集，兵勢漸盛。彼方謂吾素弱，未必能敵，正宜乘其怠而擊之。而李綱、黃潛善、汪伯彥輩不能承陛下之意，恢復故疆，迎遺二塑，奉車駕日益南，又令長安、維揚、襄陽準備巡幸。有苟安之漸，燕遠大之略，恐心不足以系中原之望，雖使將帥之臣戮力於外，終亡成功。爲今日之計，莫若請車駕還京，罷三州巡幸之詔，乘二聖蒙塵未久，虜穴未固之際，親帥六軍，迤邐北渡。則天威所臨，將帥一心，士卒作氣，中原之地指期可後。”書奏，大忤用事之臣，以爲小臣越職，非所宜言，奪官歸田裏。

Đại Nguyên Soái dời đến nam kinh , lại mệnh tiên thần đem bộ khúc đi theo. Tháng năm, Đại Nguyên Soái lên ngôi hoàng đế, cải nguyên Kiến Viêm. Tiên thần dâng thư vài nghìn chữ, đại lược nói: "Bệ hạ đã lên ngôi báu, lê dân có chỗ quy phục, xã tắc có chủ, đã đủ thảo phạt lại mưu kế kẻ địch. Mà nay quân cần vương ngự quản ngày một tề hội, binh thế dần lên. Địch kia vôn coi ta yếu nhược, chưa thể đối địch chúng, thật nên thừa cơ chúng tự mã mà đánh chúng. Thế mà bọn Lý Cương, Hoàng Tiềm Thiện, Uông Bá Ngạn không thể thuận theo ý bệ hạ, khôi phục cố địa, đón nhị thánh về, chỉ lo phụng xa giá ngày ngày vào nam, lại lệnh Trường An, Duy Dương, Tương Dương chuẩn bị cho hoàng thượng vi hành có ý dần dần cầu an, hài lòng về mưu lược viễn đại, sợ tâm không đủ đáp lại hi vọng ở Trung Nguyên, tuy khiến thần tử tướng sư dốc lồng ngoài biên ải, nhưng rốt cục đánh mất thành công. Như nay tính kế, không gì bằng xin xa giá hồi kinh, bãi chiếu đi tuần du ba châu, thừa lúc nhị thánh gặp nạn chưa lầu, sào huyện tặc chưa đủ kiên cố, thân lĩnh sáu quân, liên tục ra bắc, thì nơi nào thiên uý tới, tướng sỹ đều một lòng mà sỹ tốt phấn khích, đất Trung Nguyên chẳng mấy chốc khôi phục lại." Thư tấu lên, đi ngược với đại thần nắm quyền, cho rằng bậc tiểu thần vượt chức, không nên nói như thế, liền bãi quan quy điền.

秋八月，詣河北招撫使張所，所一見，待以國士，借補修武郎、閣門祗候，差充中軍統領。所嘗從容問之曰：“聞汝從宗留守，勇冠軍，汝自料能敵人幾何？”先臣曰：“勇不足恃也，用兵在先定謀。謀者，勝負之機也，故爲將之道，不患其無勇，而患其無謀。今之用兵者皆曰：‘吾力足以冠三軍。’然未戰無一定之畫，已戰無可成之功。是以‘上兵伐謀，次兵伐交’。欒枝曳柴以敗荊，莫敖採樵以致絞，皆用此也。”所本儒者，聞先臣語矍然，起曰：“公殆非行伍中人也，因命先臣坐，促席與論時事。先臣慷慨流涕曰：“今日之事，惟有滅賊虜，迎二聖，復舊疆，以報君父耳！”所日：“主上以我招撫河北，我惟職是思，而莫得其要，公嘗計之否？”先臣曰：“昔有人言：‘河北視天下猶珠璣，天下視河北猶四肢。’言人之一身，珠璣可無，而四肢不可暫失也。本朝之都汴，非有秦關百二之險也。平川曠野，長河千里，首尾綿亙，不相應援，獨恃河北以爲固。苟以精甲健馬，馮據要衝，深溝高壘，峙列重鎮，使敵入吾境，一城之後，復困一城，一城受圍，諸城或撓或救，卒不可犯。如此則虜人不敢窺河南，而京師根本之地固矣。大率河南之有河北，猶燕雲之有金坡諸關。河北不歸，則河南未可守。諸關不獲，則燕雲未可有。間嘗思及童宣撫取燕雲事，每發一笑。何則？國家用兵爭境土，有其尺寸之地，則得其尺寸之用。因糧以養其兵，因民以實其地，因共練習之人，以爲嚮導，然後擇其要害而守之。今童宣撫不務以兵勝，而以賄求。虜人既得重賄，陽諾其請，收其糧食，徒其人民與其素習之士，席捲而東，付之以空虛無用之州。國家以爲燕雲真我有矣，則竭天下之財力以實之。不知要害之地，實彼所據，彼俟吾安養之後，一呼而入，復陷腥羶。故取燕雲而不志諸關，是以虛名受實禍，以中國資夷狄也。河南、河北，正亦類此。今朝廷命河北之使而以招撫名，越河以往，半爲胡虜之區，將何以爲招撫之地。爲招撫職事計，直有盡取河北之地，以爲京師援耳。不然，天下之四肢絕，根本危矣。異時醜虜既得河北，又侵河南|險要既失，莫可保守，駸駸未已，幸江幸淮，皆未可知也。招撫誠能許國以忠，稟命天子，提兵壓境，使飛以偏師從麾下，所向惟招撫命耳，一死無足道哉！”所大喜，借補武經郎。

Thu tháng tám, đến Hà Bắc yết kiến Chiêu võ phủ sứ Trương Sở, Sở vừa gặp tiên thần đã đối đãi tiên thần như quốc sỹ, cho làm Tá bổ tu võ lang, Các môn chi hậu, sai làm Sung trung quốc thống lĩnh. Sở từng thủng thẳng hỏi tiên thần rằng: "Nghe nói ngươi theo Tông Lưu thủ (Tông Trạch), dũng cảm đứng đầu quan quân, ngươi tự liệu có thể cự bao nhiêu kẻ địch?" Tiên thần đáp: "Dũng không đủ để cậy nhờ, dụng binh trước tiên định mưu. Mưu, là thời cơ thắng bại, cho nên đó là đạo làm tướng, không sợ tướng không dũng, mà sợ hắn vô mưu. Những kẻ dụng binh ngày nay đều nói: "Ta lực đủ đứng đầu tam quân." Nhưng chưa chiến không có kế hoạch nhất định, chiến rồi không lập nên công tích gì, đó là "Thượng binh phạt mưu, thứ binh phạt giao." Loan Chi kéo củi đánh bại Kinh (tức nước Sở) (), Mạc Ngao nhặt củi đánh bại Giảo, đều dùng cách này." Trương Sở vốn là nhà nho, nghe tiên thần nói, vội vàng đứng lến mà nói: "Ngài không phải người thường trong quân ngũ." Do vậy nên lệnh cho tiên thần ngồi trên chiếu cùng bàn thời sự. Tiên thần khẳng khái rơi lệ, nói: "Sự như hôm nay, duy chỉ có diệt tặc, đón nhị Thánh, khôi phục cựu thổ, để báo ân quân phụ." Sở nói: "Chúa thượng sai tôi chiêu dụ Hà Bắc, tôi tuy có suy nghĩ về việc này, nhưng vẫn không thấy điểm mấu chốt, ngài từng suy tính qua chăng?" Tiên thần đáp: "Người xưa có câu: Hà Bắc xem thiên hạ như bảo ngọc, thiên hạ xem hà bắc như tứ chi. Thân thể người nói, châu ngọc có thể không có, nhưng tứ chi không thể mất dù là tạm." Thành Biện Kinh của bổn triều,, không có cái hiểm của bách nhị Tần quan (). Bình xuyên đồng rộng, sông dài nghìn lý, đầu đuôi liền mạch không đứt, không thể tương cứu, chỉ cậy Hà Bắc kiên cố. Nếu lấy giáp tinh ngựa khoẻ, chiếm cứ yếu địa, hào sâu luỹ cao, trọng trấn sừng sững san sát, giả sử địch tiến vào cảnh giới nước ta, đi qua mỗi một thành, lại khốn đốn với một thành khác, một thành bị vây, thì các thành khác hoặc quấy nhiễu địch hoặc cứu viện, rốt cục tặc không thể phạm. Như thế thì bọn tặc không dám dòm ngó Hà Nam, mà đất căn bản của kinh sư được vững chắc. Đại khái Hà Nam có Hà Bắc, như Yên Vân có các cửa Kim Pha. Hà Bắc không về tay ta, thì Hà Nam chưa thể thủ. Các cửa quan chưa lấy được, thì Yên Vân chưa thể đoạt lấy. Tôi từng nghe đến việc Đồng Tuyên Phủ (tức Đồng Quan) lấy đất Yên Vân, mỗi khi nghe bật cười, vì sao vậy? Vì quốc gia dụng binh tranh giành đất đai, có được ít đất đai chừng nào, thì lấy lợi từ số đất đai ít ỏi chừng đấy. Nên lấy lương thực dùng dưỡng binh, nên lấy dân làm đầy đất đai (di dân đến ở nhiều), nên cùng thao luyện quân binh, lấy làm hướng đạo, rồi sau đó chọn những nơi yếu hiểm mà phòng thủ. Nay Đồng Tuyên Phủ không lo giành thắng lợi việc binh, mà lo hối lộ. Kẻ tặc đã nhận hối lộ hậu hĩnh, lại giả vờ ưng thuận, thu gom lương thực, dời dân của chúng cùng sỹ tốt vốn được thao luyện từ trước, lùa họ đi hết về phía đông, lấy các châu trống rỗng vô dụng đưa cho ta. Quốc gia đinh ninh Yên Vân quả đã thuộc về ta, mà dốc hết tài lực trong thiên hạ làm đầy các châu ấy, không biết các nơi yếu hại thực đã bị địch chiếm cứ, có biết đâu chúng chỉ đợi ta yên tâm an ổn, hô một tiếng mà xâm nhập, thì ta lại bị hãm bởi bọn tanh hôi. Cho nên lấy Yên Vân mà không quan tâm đến các cửa quan, đấy là đem hư danh chuốc lấy hoạ thật, đem vốn liếng Trung Quốc giao cho di địch. Hà Nam, Hà Bắc, chính là như thế này. Nay triều đình mệnh sai sứ đi Hà Bắc, đó là để mượn danh nghĩa đi chiêu dụ, vượt sông đến nơi, thì một nửa đã là đất của tặc, sao có thể chiêu dụ đất đó được. Nay tôi vì chức quan của Chiêu phủ mà mưu tính việc, chỉ có lấy hết đất Hà Bắc, để cứu viện kinh sư mà thôi. Nếu không, tứ chi thiên hạ đều đứt,  phần căn bản gặp nguy thay. Sau này nếu bọn tặc xấu xa đã có được Hà Bắc, lại xâm chiếm Hà Nam, những nơi hiểm yếu đã mất, không thể giữ lấy, thế tặc nhanh không dứt, vừa mất Trường Giang vừa mất sông Hoài, hậu quả đều chưa lường được hết. Chiêu phủ nếu thực có thể trung nghĩa báo quốc, bẩm mệnh thiên tử, đề binh sát cảnh giới, để Phi lấy quân phụ trợ trợ giúp , thì những người hướng về triều đình sẽ nghe lệnh của Chiêu phủ, có chết cũng không đáng nói." Trương Sở rất mừng, cho tiên thần làm Tá bổ võ kinh lang.

命先臣從都統王彥渡河，至衛州新鄉縣。虜勢盛，彥軍石門山下。先臣約彥出戰，不進。先臣疑彥有他志，抗聲謂之曰：“二帝蒙塵，賊據河朔，臣子當開道以迎乘輿。今不速戰，而更觀望，豈真欲附賊耶！”彥默然，強與置酒，幕下有姓劉者，數於掌上畫“靳”字，示彥，彥不聽。先臣怒，起，獨引所部鏖戰，奪虜纛而舞之，諸軍鼓譟爭奮，遂拔新鄉，擒千戶阿里孛。又與萬戶王索戟，敗之。明日，將戰侯兆川，先臣預戒士卒日：“吾已兩捷，彼必併力來。吾屬雖寡，當焉必勝計，不用命者斬！”及戰，士卒多重傷，先臣亦被十餘創，與軍中士皆死戰，卒破之，獲士馬不可勝計。夜屯石門山下，或傳虜騎復至，一軍皆驚，唯先臣堅臥不動，虜卒不來。糧盡累日，殺所乘馬以餐士。間走彥壁乞粳，彥不許，乃引所部益北擊虜。又戰於太行山，獲馬數十匹，擒拓跋耶烏。居數日，復與虜遇，先臣單騎持丈八鐵槍，刺殺虜帥黑風大王，走其衆三萬，虜軍破膽。先臣自知爲彥所疑，乃自爲一軍，歸宗澤，澤命爲留守司統制。末幾，澤死，杜充代之。

Mệnh tiên thần theo Đô Thống Vương Ngạn vượt sông, đến Hằng Châu huyện Tân Hương. Thế tặc rất đông, quân Ngạn dưới núi Thạch Môn, tiên thần hẹn ước với Ngạn cùng xuất chiến, nhưng Ngạn không tiến quân. Tiên thần nahi Ngạn có ý khác, liền cao giọng nói với hắn: "Nhị đế gặp nạn, tặc chiếm Hà Sóc, bậc thần tử nên mở đường nghênh đón xa giá. Nay không tức tốc chiến, mà ngồi đó bàng quan, há thật muốn theo địch sao!" Ngạn im lặng, miễn cưỡng đặt rượu, thủ hạ có người họ Lưu, mấy lần vẽ lên tay chữ "cận" (靳 - ý chỉ xa giá nhà vua), đưa cho Ngạn coi, Ngạn không nghe. Tiên thần nổi giận, đứng dậy, một mình dẫn bộ khúc quyết chiến, đoạt lấy cờ mao mà múa, chư quân đánh trống ầm ỷ tranh đoạt, đánh hạ Tân Hương, bắt Thiên Hộ A Lý Bột. Lại cùng Vạn Hộ Vương Tố chiến, đánh bại hắn. Ngày hôm sau, sắp chiến ở Hầu Triệu Xuyên, tin thần căn dặn trước sỹ tốt: "Ta đã hai lần thắng, chúng ắt hợp lực mà lại.. Ta một mình tuy thế cô, nên theo kế tất thắng! Kẻ nào không nghe lệnh chém!" Đến khi chiến, sỹ tốt nhiều người bị trọng thương, tiên thần cũng bị thương hơn mười chỗ, cùng sỹ tốt trong quân tử chiến, rốt cục phá được địch, lấy được chiến mã nhiều không kể xiết. Tỉên thần đồn binh dưới núi Thạch Môn, có người truyền tin kỵ tặc lại đến, cả quân đều kinh hãi, chỉ riêng tiên thần ngồi vững bất động, tặc rốt cục không đến. Lương hết liền mấy ngày, tiên thần giết chiến mã mình đang cưỡi cho sý tốt ăn. Giữa đường xin Vương Ngạn gạo, Ngạn không cho, bèn dẫn bộ thuộc lên phía bắc đánh địch. Lại chiến ở Thái Hành Sơn, đoạt được mười mấy con ngựa, bắt sống Thác Bạt Da Ô. Đóng quân ở đấy mấy ngày, lại gặp địch, tiên thần độc mã cầm thương sắt dài tám trượng, đâm giết tướng địch là Hắc Phong Đại Vương, đánh lui ba vạn quân của chúng, quân tặc sợ vỡ mật. Tiên thần tự biết mình bị Vương Ngạn nghi ngờ, bèn tự tách làm một cánh quân, quay về vói Tông Trạch. Trạch mệnh tiên thần làm Lưu Thủ Tư Đô Thống. Không lâu sau, Trạch mất, Đổ Sung thay thế ông.

建炎二年，戊申歲，年二十六。

Kiến Viêm năm thứ hai, tuổi mậu thân, hai mươi sáu tuổi

戰胙城縣。戰黑龍潭。戰官橋，擒李千戶。從閭勍保護陵寢。戰汜水關。戰竹蘆渡。轉武功郎。

Chiến ở huyện Tạc Thành. Chiến ở đầm Hắc Long. Chiến ở Quan Kiều, bắt Thiên Hộ họ Lý. Theo Lưu Kình bảo vệ lăng tẩm vua Tống. Chiến ở cửa Tỉ Thuỷ. Chiến ở bến Trúc Lư, chuyển làm Võ Công Lang.

春正月，合鞏宣贊軍，與金人戰於胙城縣，大敗之。又戰於黑龍潭、龍女廟側官橋，皆大捷。擒女真李千戶、渤海、漢兒軍等，送留守司。

Xuân, tháng giêng, hợp quân với Tuyên Tán họ Củng, cùng người Kim chiến ở huyện Tạc Thành, đại phá chúng. Lại chiến ở đầm Hắc Long, ở Quan Kiều cạnh Long Nữ miều, đều đại thắng. Bắt Lý Thiên Hộ người Nữ Chân cùng quân Bột Hải và Hán nhi, giải về Lưu Thủ Tư.

秋七月，從閭勍保護陵寢。八月初三日，與金人大戰於汜水關。虜有騎將往來馳突，先臣躍焉左射，應弦而斃。虜衆亂，官軍奮擊，大破之。又檄先臣留軍竹蘆渡，與虜相持。糧垂盡，先臣密選精銳三百，伏前山下，令人各以薪屬交縛雨束，四端蓺火，夜半皆舉。虜疑援兵至，驚潰。先臣追襲，大破之，以奇功轉武功郎。

Thu tháng bảy, Theo Lư Kình bảo vệ xâm lăng. Tháng tám đầu ngày ba, cùng người Kim đại chiến ở cửa Tỉ Thuỷ. Tặc có kỵ tướng đến xông vào, tiên thần cho nhảy ngựa mà bắn tay trái, hắn trúng tên mà chết. Quan quân phấn khích đánh, đại phá chúng. Lại hịch tiên thần lưu quân ở bến Trúc Lư, ghìm nhau với tặc. Lương gần hết, tiên thần bí mật chọn quân tinh nhuệ ba trăm, phục trước dưới núi, lệnh mỗi người lấy đuốc gỗ buộc lại làm hai, bốn đầu đều đốt lửa, nửa đêm đều giơ lên. Tặc nghi có viện binh đến, cả kinh tan chạy. Tiên thần truy kích đánh úp, đại phá chúng vì lập kỳ công chuyển làm Võ Công Lang. 

建炎三年，己酉歲，年二十七。

Kiến Viêm năm thứ ba, tuổi kỷ dậu, hai mươ bảy tuổi.

大戰京師，破王善等五十萬。轉武經大夫。擒杜叔五、孫海。轉武略大夫，借英州刺史。解陳州圍，擒孫勝、孫清。轉武德大夫，授真刺史。說杜充勿棄京師。戰鐵路步。戰盤城。擒馮進。諫杜充。戰馬家渡。戰鍾山。戰廣德，擒王權等。戰溧陽，擒渤海太師李撒八。

Đại chiến ở kinh sư, phá năm mươi vạn quân Vương Thiện. Chuyển làm Võ kinh đại phụ. Bắt Đỗ Thúc, Tôn Hải. Chuyển làm Võ lược đại phu, trợ giúp Anh Châu Thứ sử. Giải vây Trần Châu, bắt Tôn Thắng, Tôn Thanh. Chuyển làm Võ đức đại phụ, thụ chức Chân thứ sử. Nói Đỗ Sung không bỏ kinh sư, chiến ở Thiết Lộ Bộ. Chiến Bàn Thành, bắt Phùng Tiến. Khuyên can Đỗ Sung. Chiến ở bến Mã Gia. Chiến ở Chung sơn. Chiến ở Hoàng Đức, bắt bọn Vương Quyền, chiến ở Lật Dươmg, bắt Bột Hải Thái sư Lý Tản Bát. 

春正月，賊首王善、曹成、張用、董彥政、孔彥舟率衆五十萬，薄南薰門外，鼓聲震地。充拊先臣曰：“京師存亡，在此舉也！”時先臣所部才八百人，衆皆懼不敵，先臣謂曰：“賊雖多，不整也，吾爲諸君破之！”左挾弓矢，右運鐵矛，領數騎橫衝其軍，賊軍果亂。後騎皆死戰，自午及申，賊衆大敗。轉武經大夫。杜叔五、孫海等圍柬明縣，先臣與戰，擒之。轉武略大夫，借英州刺史。

Xuân, tháng giêng, đầu đảng tặc là Vương Thiện, Tào Thành, Trương Dụng, Đổng Ngạn Chính, Không Ngạn Chu soái lĩnh năm mươi vạn, tiến sát ngoài cửa Nam Huân, tiếng trộng động địa. Đỗ Sung vỗ về tiên thần nói: "Kinh sư còn mất, định đoạt tại đây!" Bấy giờ bộ thuộc của tiên thần chỉ có tám trăm người, quân chúng đều kinh sợ không dám đối địch. Tiên thần nói: "Tặc tuy nhiều, nhưng không hàng ngũ chỉnh tề, ta vì các ông đánh phá chúng." Tay trái kẹp cung tiễn, tay phải cầm mao sắt, lĩnh vài kỵ xung kích quân địch, tặc quả nhiên loạn. Kỵ binh Theo sau đều tử chiến, từ giờ ngọ tới giò thân, tặc chúng đại bại. Chuyển làm Võ kinh đại phu. Đỗ Thúc Ngũ, Tôn Hải vây huyện Gián Minh, tiên thần cùng chúng chiến, bắt chúng. Chuyển làm Võ lược đại phu, giúp Anh Châu Thứ sử.

二月，王善圍陳州，恣兵出掠。充檄先臣，從都統制陳淬合擊之。先臣先命偏將嶽亨，以遊騎絕其剽掠之路，獲其餉卒、牛、驢。善兵不敢復出，勢益沮。二十一日，戰於清河，大敗之，擒其將孫勝、孫清等以歸，所降將卒甚衆。轉武德大夫，授真刺史。

Tháng hai, Vương Thiện vây Trần Châu, thả quân ra đánh cướp. Sung hịch tiên thần, cùng Đô thống chế Trần Thối hợp quân đánh chúng. Tiên thần trước tiên lệnh tỳ tướng Nhạc Hanh lấy du kỵ cắt đứt đường cướp phá của chúng, bắt được lính tải lương, bò, lừa. Quân của Thiện không dám ra nữa, thế ngày càng chán nản. Ngày hai mươi mốt, chiến ở Thanh Hà, đại bại chúng, bắt tướng địch là Tôn Thắng và Tôn Thanh mang về, tướng sỹ địch theo hàng rất nhiều, chuyển làm Võ đức đại phu, thụ chức Chân thứ sử.

夏四月，又檄從淬合擊善衆。六月二十日，先臣次崔橋鎮西，又遇善軍迎敵，敗之。單騎與嶽亨深入，執馘乃還。

Mùa hạ tháng tư, lại hịch t heo Trần Thối hợp quân đánh Vương Thiện. Tháng tám ngày hai mươi, tiên thần đến Thôi Kiều, Trấn Tây, lại gặp quân Thiện đón đánh, bại chúng. Tiên thần một mình đơn kỵ cùng Nhạc Hanh đột kích sâu vào trận địch, bắt tù binh mang về.

杜充棄京師，之建康。先臣說之曰：“中原之地尺寸不可棄，況社稷、宗廟在京師，陵寢在河南，尤非他地比。留守以重兵碩望，且不守此，他人奈何？今留守一舉足，此地皆非我有矣。他日欲復取之，非捐數十萬之衆，不可得也。留守盍重圖之。”充不聽，遂從之建康。

Đỗ Sung bỏ kinh sư, đến Kiến Khang. Tiên Thần nói với Sung: 'Đất trung nguyên từng xích thốn không thể bỏ, hơn nữa xã tắc cùng tông miếu đều ở tại kinh sư, lăng tẩm ở Hà Nam, càng không thể so với đất khác. Đỗ Lưu thủ cầm trọng binh được trọng vọng, thế mà lại không thủ kinh sư, người khác sẽ ra làm sao? Nay Lưu thủ chỉ một cử chỉ là đủ, đất này đều không phải của ta nữa. Mai này muốn khôi phục lại, không tổn hao mấy mươi vạn quân, thì không thể lấy được. Lưu Thủ nên suy nghĩ lại đi." Sung không nghe Theo, bèn cùng hắn đến Kiến Khang. 

師次鐵路步，與賊首張用戰，敗之。至六合，檄討李成，破之於盤城，成又退保滁州。充命王燮討之，燮提兵瓦梁路，徘徊不進。其輜重在長蘆，成遣輕騎五百襲奪之，不獲。掠寺僧、獲掠寺僧百姓百餘人，劫取憲臣裴凜犒軍銀、絹。先臣方渡宣化縝，聞之，急進兵掩擊。賤兵盡殪，得其梟將馮進，還所掠人於長蘆。成奔江西，躞竟不至滁而返。

Quân đến Thiết Lộ Bộ, cùng đầu đảng tặc là Trương Dụng chiến, đánh bại hắn. Đến Lục Hợp, hịch tiên thần thảo phạt Lý Thành, phá chung ở Bàn Thành, Lý Thành lui giữ Trừ Châu. Sung mệnh Vương Tiệp thảo phạt hắn, Tiệp đề binh ở lộ Oa Lương, bàng hoàng không tiến. Xe truy trọng của hắn nằm ở Trường Lư, Lý Thành sai năm trăm khih kỵ đánh úp đoạt lấy, nhưng không lấy được. Bèn vào chùa cướp tăng Phật, cướp tăng đạo trong chùa cùng bách tính hơn trăm người, cướp lấy Hiến thần là Bối Lẫm ngân lượng cùng lụa khao quân. Tiên thần vừa đến trấn Tuyên Hoá, nghe thấy thế, liền vội tiến binh đánh up. thứ tiện binh chết hết, bắt được dũng tướng của chúng là Phùng Tiến, trả lại người chúng cướp ở Trường Lư, Lý Thành bỏ chạy về Giang Tây, Vương Tiệp lại không đến Trừ Châu mà quay về.

冬十一月，金人大舉兵，與李成共寇烏江縣。充閉門不出，諸將屢請，不答。先臣叩寢閣，諫之曰：“勍虜大敵，近在淮南，睥睨長江，包藏不淺。臥薪之勢，莫甚於此時，而相公乃終日宴居，不省兵事。萬一敵人窺吾之怠，而舉兵乘之，相公既不躬共事，能保諸將之用命乎？諸將既不用命，金陵失守，相公能復高枕於此乎？雖飛以孤軍效命，亦無補於國家矣！”因流涕被面，固請出視師。充漫應曰：“來日當至江滸。”竟不出。

Mùa đông tháng mười một, người Kim cất đại quân cùng Lý Thành cướp huyện Ô Giang. Sung đóng cửa không ra, chư tướng mấy lần xin, Sung đều không đáp. Tiên thần dập đầu lạy ở khuê tẩm (phòng ngủ), khuyên can Sung rằng: "Tặc cướp còn gần Hoài Nam, dòm ngó Trường Giang, lòng tham không đáy, thế như nằm trên củi lửa, không gì nguy hiểm hơn lúc này, thế mà tướng công lại hết ngày nhàn cư, không màn việc binh, vạn nhất kẻ địch dò trộm thấy ta lơi lỏng, bèn cất binh thừa cơ, tướng công đã không cúc cung tận tuỵ, liệu có thể khiến chư tướng nghe mệnh được không? Chư tướng đã không nghe mệnh, Kim Lăng thất thủ, tướng công liệu có thể lại yên ổn kê gối như thế này được không? Tuy Phi tôi đem cô quân nghe mệnh, cũng chẳng ích gì cho quốc gia!" Liền khóc mà ôm mặt, cố nài Đỗ Sung ra xem quân. Sung đáp đại rằng: "Hôm sau đến bến sông" Rồi không chịu xuất quân. 

十八日，虜由馬家渡渡江，充始遣先臣等十七人，領兵二萬，從都統制陳淬與虜敵。戰方酣，大將王燮以數萬衆先遁，諸將皆潰去。獨先臣力戰，會暮，後援不至，輜重悉爲潰將引還，士卒乏食，乃全軍夜屯鍾山。遲明，復出戰，斬首以數千百計。

Ngày mười tám, tặc từ bến Mã Gia vượt sông, Sung mới sai bọn tiên thần mười bảy người, lĩnh hai vạn quân, theo Đô thống Trần Thối cùng địch cự chiến. Cuộc chiến vừa vào hồi kịch liệt thì đại tướng Vương Tiệp lấy vài vạn binh bỏ chạy trước, chư tướng đều tan chạy, chỉ mình tiên thần hết sức đánh. Đến xế chiều, hậu viện không tới, xe truy trọng bị đám bại tướng kéo về, sỹ tốt thiếu ăn, bèn cùng toàn quân đồn ở Chung Sơn. Đến sáng sớm, lại xuất chiến, chém vài nghìn thủ cấp.

諸將洶洶欲叛，戚方首亡爲盜，先臣麾下亦有從之者。先臣灑血厲衆曰：“我輩荷國厚恩，當以忠義報國，立功名，書竹帛，死且不朽。若降而爲虜，潰而爲盜，偷生苟活，身死名滅，豈計之得耶！建康，江左形勝之地，使胡虜盜據，何以立國！今日之事，有死無二，輒出此門者斬！”音容慷慨，士爲感泣，不敢有異志。又招餘將曰：“凡不爲紅頭巾者，隨我！”於是傅慶、劉經以軍從。充竟以金陵府庫與其家渡江降虜。餘兵皆西北人，素慕先臣恩信，有密白先臣，願請爲主帥而俱叛北者，先臣陽許之。有頃，其部曲首領各以行伍之籍來。先臣按籍呼之曰：“以爾等之衆且強，為朝廷立奇功，取中原，身受上賞，乃還故鄉，豈非榮耶！必能湔滌舊念，乃可相附，其或不聽，寧先殺我，我決不能從汝曹叛！”衆皆幡然，歡呼曰：“惟統制命！”遂盡納之。

Chư tướng nhao nhao muốn phản, Thích Phương đào tẩu làm giặc trước tiên, thuộc hạ của tiên thần cũng có kẻ theo y. Tiên thần tâm huyết khích lệ quân chúng rằng: "Chúng ta chịu hậu ân quốc gia, nên lấy trung nghĩa báo quốc, lập công danh, tên viết trên trúc lụa, chết không mai một. Nhược như đầu hàng làm giặc, tan vỡ làm cướp, chỉ cầu được sống, thân chết danh diệt, há là kế vẹn toàn! Kiến Khang, Giang Tả hình thế đất khiến giặc Hồ cướp phá chiếm cứ, sao có thể lập quốc! Như sự việc ngày nay, chỉ có chết chứ không có gì khác, kẻ nào ra khỏi cửa này chém!" Tiếng đầy cảm khái, sỹ tốt cảm động rơi lệ, không dám có chí khác. Lại cho vi các tướng khác: "Phàm ai không làm giặc hồng cân (tức giặc cướp), theo ta! Do vậy Phó Khánh và Lưu Kinh đem quân theo tiên thần. Sung lại đem kho bạc của phủ Kim Lăng cùng gia quyến vượt Hoàng Hà hàng giặc. Dư binh đều là người tây bắc, vốn ngưỡng mộ ân tín của tiên thần, liền bí mật bạch cho tiên thần biết, nguyện xin tiên thần làm chủ soái mà làm phản lên bắc, tiên thần giả vờ đồng ý. Không lâu sau, bộ khúc thủ lĩnh mỗi người đều đem binh tịch trong hàng ngũ đến, tiên thần dựa theo binh tịch hô lớn rằng: "Vì binh sỹ các ngươi còn mạnh, vì triều đình lập kỵ công, lấy Trung Nguyên, thận nhận thưởng của chúa thượng, lại quay về cố hương, há chẳng có gì vinh hiển sao! Các ngươi tất có thể rửa nhục cũ, lại có thể dựa vào nhau, kẻ nào không nghe, thì thà giết ta, chứ ta quyết không thể theo các ngươi tạo phản!"Quân chúng đều bổng nhiên hân hoan hô to: "Duy mệnh Thống chế!" Liền thâu nạp hết chúng.

兀朮趨臨安府，先臣領所部邀擊之，至廣德境中，六戰皆捷，斬首一千二百一十六級，擒女真、漠兒王權等二十四人。俘諸路剃頭簽軍首領四十八人，察其可用者，結以恩信，遣還虜中。令夜斫營，燒燬七梢、九梢炮車，及隨軍輜重、器仗。乘其亂，縱兵交擊，大敗之，俘殺甚衆。

Ngột Truật đến phủ Lâm An, tiên thần lĩnh bổ chúng đón đánh y, đến địa giới Quảng Đức, sáu lần giao chiến đều thắng, chém một nghìn hai trăm mười sáu thủ cấp, bắt bọn tướng Nữ Chân và Hán nhi hai mươi bốn người. Bắt thủ lĩnh Thiêm quân chư lộ có cạo tóc cả thảy bốn mươi tám người, xét những kẻ khả dụng mà lấy ân tình kết nghĩa, còn lại trả về cho địch. Lệnh đang đêm vào đánh úp trại địch, thiêu huỷ xa pháo bảy tiêu, chín tiêu cùng xe truy trọng và khí cụ trong quân. Thừa lúc địch loạn, tung quân giao chiến, đại bại chúng, bắt bắt giết được rất nhiều.

駐於廣德之鍾村，是時糧食罄匱，先臣資糧於敵，且發家貲以助之，與士卒最下者同食。將士常有飢色，獨畏先臣紀律，不敢擾民，市井鬻販如常時。虜之籤軍涉其地者，皆相謂曰：“嶽爺爺軍也！”爭來降附，前後計萬餘人。

Đóng ở thôn Chung tại Quảng Đức, bấy giờ lương thực thiếu thốn, tiên thần lấy lương từ địch, lại phát tiền trong nhà mình đem giúp quân, cùng sỹ tốt thấp nhất ăn. Tướng sỹ thường đói ra mặt, nhưng sợ tiên thần kỷ luật, không dám quấy nhiễu dân, chợ búa bán cơm như bình thường. Thiêm quân tặc chạy vào đất ấy, đều nói với nhau rằng: "Quân Nhạc tổ phụ đấy!" Bèn tranh nhau xin hàng phục, trước sau cỡ hơn một vạn người.

虜侵溧陽縣。先臣遣劉經將千人，夜半馳至縣，擊之。殺獲五百餘人，生擒女真、漢兒軍，僞同知溧陽縣事、渤海太師李撒八等，一十二人，及千戶留哥。

Giặc xâm phạm huyện Lật Dương. Tiên thần sai Lưu Kinh chỉ huy một nghìn người, giữa đêm tới huyện, đánh địch, bắt giết được hơn năm trăm người, bắt sống quân Nữ Chân và Hán cùng bọn nguỵ Đồng tri Lật Dương huyện sự, Bột Hải Thái sư Lý Tát Bách, cả thảy mười hai người, cùng thiên hộ Lưu Ca.

五月，兀朮復趨建康。先臣設伏於牛頭山上，待之夜，令百人衣黑衣，混虜中，擾其營。虜人驚，自相攻擊。徐覺有異，益邏卒於營外伺望。先臣復潛令壯士街枚於其側，伺其往來，盡擒之。初十日，兀朮次於龍灣，要索城中金、銀、縑帛、騾、馬及北方人。先臣以騎卒三百、步卒二千人，自牛頭山馳下，至南門新城設寨。遂戰，大破兀朮。凡其所要獲負而登舟者，盡以戈殪其人於水，物填委於岸者山積。斬禿鬟垂環者三千餘級，殭屍十餘里，降其卒千餘人，萬戶、千戶二十餘人，得馬三百匹，鎧、仗、旗、鼓以數萬計，牛、驢、輜重甚聚。兀朮遂奔淮西。先臣乃入城，撫定居民，俾各安業，虜無一騎留者。

Tháng năm, Ngột Truật lại đưa quân đến Kiến Khang, tiên thần đặt mai phục ở trên núi Ngư Đầu, đợi chúng đến đêm, lệnh trăm người mặc áo đen, trà trộn vào trong giặc, quấy rối doanh trại chúng. Giặc cả kinh, tự đánh lẫn nhau. Chúng từ từ phát giác có điều kỵ lạ, bèn tăng thêm quân tuần la ngoài trại chờ đợi. Tiên thần bèn lén lệnh tráng sỹ ngầm hàm thiếc phục bên cạnh trại, chờ chúng đi đến, bắt hết đi. Đầu ngày mười, Ngột Truật đến Long Loan, đòi trong thành đưa hắn vàng, bạc, lụa, la, ngựa cùng người phương bắc. Tiên thần lấy ba trăm kỵ binh, hai nghìn bộ binh, từ núi Ngưu Đầu đi xuống, đến Nam Môn, Tân Thành hạ trại. Sau đó giao chiến với địch, đại phá Ngột Truật. Phàm bọn yêu sách đòi tài vật rồi cõng đi lên thuyền, đều lấy kích đâm chết trên sông, tài vật chất trên bờ như núi. Chém bọn cạo trọc đầu để buí vòng quan rủ xuống ba nghìn thủ cấp, thây xác rải khắp hơn mười lý, bắt hàng hơn một nghìn địch, vạn hộ thiên hộ bị bắt hơn hai mươi người, đoạt ngựa ba trăm con. Giáp, khí trượng, cờ, trống đếm phải vài vạn. Bò, la, xe truy trọng lấy được rất nhiều. Ngột Truật bèn chạy sang Hoài Tây. Tiên thần vào thành, vỗ về an định cư dân, khiến họ an cư lập nghiệp. Tặc không còn một kỵ nào lưu lại trong thành.

六月，獻俘行在所，上詢所俘，得二聖音問，感慟久之。先臣奏曰：“建康爲國家形勢要害之地，宜選兵固守。比張俊欲使臣守鄱陽，備虜人之擾江東、西者。臣以爲賊若渡江，必先二浙，江東、西地僻，亦恐重兵斷其歸路，非所向也。臣乞益兵守淮，拱護腹心。”上嘉納之，賜鐵鎧五十副、金帶、鞍、馬、鍍金槍、百花袍，褒嘉數四。

Tháng sáu, hiến tù binh nơi hành tại sở (nơi hoàng thượng ở), hoàng thưởng hỏi han tù binh, biết được tin tức nhị thánh, cảm động hồi lâu. Tiên thần tấu: "Kiến Khang là đất yếu hại giữa hình thế quốc gia, nên tuyển binh cố thủ. Gần đây Trương Tuấn muốn sai thần thủ Bà Dương, phòng bị quân tặc quấy rối Giang Đông, Giang Tây. Thần cho rằng địch nếu vượt sông, tất trước tiên quấy phá lưỡng Triết, Giang Đông, Giang Tây đất hẹp, cũng sợ trọng binh cắt đường rút lui của chúng, không phải nơi chúng hướng đến. Thần xin tăng binh phòng thủ vùng Hoài, cùng bảo vệ phúc tâm" Hoàng thượng vui vẻ tiếp nhận, tặng năm mươi chiếc giáp sắt, đai ngọc, yên, ngựa, thương sắt mạ vàng, áo bào trăm hoa, bốn thứ phần thưởng.

初，叛將戚方掠扈成軍老稚以歸。成責之，方陽謝，約成盟，還所掠。成不悟而往，方伏壯士殺之，並屠其家。成死，其部曲相率歸於先臣。廣德守臣亦奉書，以方之難來告。會有詔，命先臣討之。先臣以三千人行，寨於苦嶺。方時發兵斷官橋以自固，先臣射矢橋柱，方得矢，大驚，遂遁。先臣命傅慶等追之，不獲。俄益兵來，先臣自領千人出，凡十數合，皆勝，方復遁。

Ban đầu, phản tướng Thích Phương cướp già trẻ ở Hổ Thành quân đem về. Thành trách hắn. Phương ra vẻ biết lỗi, hẹn thề cùng Thành, trả lại những thứ đã cướp. Thành không ngộ ra mà đi, Phương mai phục tráng sỹ giết đi, rồi giết sạch cả nhà Thành. Thành chết, bộ khúc hắn dắt nhau quy tiên thần. Quảng Đức thủ thần cũng dâng thư, lấy cái nạn do Phương gây ra mà cáo Bấy giờ có chiếu, mệnh tiên thần thảo phạt hắn Tiên thần lấy ba nghìn người, đồn trại ở Khổ Lĩnh Phương bấy giờ phát binh chặt đứt cầu Quan để có thủ, tiên thần bắn tên vào cột cầu, Phương trúng tên, kĩnh hãi, bỏ chạy. Tiên thần mệnh bọn Phó Khánh truy chúng, không bắt được. Lúc ấy viện binh đến, tiên thần tự lĩnh một nghìn người đi ra, phàm cả thảy đánh nhau mười hiệp, đều thắng. Phương lại bỏ trốn.

先臣窮迫不已，方生路垂絕，知必爲先臣所誅，會張俊來會師，方乃間道降俊。俊爲先臣置酒，令方出拜，方號泣請命，俊力爲懇免。先臣謂俊曰：“招討有命，飛固當稟從。然飛與方同在建康，方遽叛去，固當遣人以逆順喻之，不聽。屠掠生靈，騷動郡縣，又誘殺扈成而屠其家，且拒命不降，比諸兇爲甚，此安可貰。”俊再三請，先臣呼方，謂之曰：“招討既赦汝一死，宜思有以報圓家。”方再拜謝，立於左。當廣德之戰也，先臣身先士卒，方以手弩射先臣，中鞍。先臣納矢於箙，曰：“他日擒此賊，必令折之以就戮。”至是取矢畀方，方寸折惟謹。先臣與俊皆大笑，方流汗股慄，不敢仰視。於是胡虜、盜賊之在近境者，或殺或降。

Tiên thần truy khốn không thôi, đường sống của Phương gần như hết, biết mình ắt bị tiên thần giết, bấy giờ Trương Tuấn đến hội quân, Phương bèn hỏi đường đến hàng Tuấn. Tuấn đem rượu thết tiên thần, lệnh Phương bước ra bái kiến, Phương kêu khóc nghe mệnh, Tuấn hết sức xin tha, tiên thần nói với Tuấn rằng: "Chiêu thảo có mệnh, Phi cố nhiên phải nghe theo. Nhưng Phi cùng Phương đều ở Kiến Khang, Phương đã phản bỏ đi, cố nhiên nên sai người vì chuyện nghịch thuận dụ hắn, hắn lại không nghe. Phương cướp giết sinh linh, làm loạn quận huyện, lại sát hại Bả Thành mà đồ sát gia đình người ta, lại chống mệnh không hàng, so với hung thú còn hơn rất nhiều, việc này sao có thể tha." Tuấn mấy lần xin tha, tiên thần hô Phương đến, nói với hắn rằng: "Chiêu thảo đã tha ngươi một lần không chết, nên suy nghĩ có gì báo đáp ân gia." Phương lại bái tạ, đứng bên trái. Trước, đương lúc đánh nhau ở Quảng Đức, tiên thần thân đi trước sỹ tốt, Phương lấy nỏ cầm tay bắn tiên thần, trúng yên ngựa. Tiên thần rút tên bỏ vào bao tên, nói: "Sau mà bắt được thằng tặc này, tất lệnh chém nó để cho chết thảm." Đến lúc này lấy tên đưa cho Phương, Phương bẻ gãy đi mà kính cẩn. Tiên thần cùng Trương Tuấn đều cười to, Phương toát mồ hôi lạnh, không dám ngước nhìn. Vì vậy nên bọn giặc Hồ hay phường cướp đảng ở gần đấy, hoặc bị giết hoặc ra hàng.

時有刪定官邵緯者，上書廟堂，言先臣“驍武沈毅，而恂恂如諸生。頃起義河北，嘗以數十騎乘險據要，御胡虜萬人之軍。又嘗於京城南薰門外，以八、九百人破王善、張用五十萬之衆，威震夷夏。而身與下卒同食，民間秋毫無擾。且慮金人留軍江南，牽制官軍，大爲東南之患，則奮不顧身，克復建康，焉國家奪取形勢咽喉之地，使逆虜掃地而去，無一騎留者。江、浙平定，其誰之力？”歷數功效，無慮數千言。廟堂以其書奏，上於是有意超擢。

Bấy giờ có Sách định quan tên Thiệu Vỹ dâng thư nơi triều đường, nói Nhạc Phi kiêu dũng thâm trầm cương nghị, nhưng nhún nhường như các thư sinh. Lúc Hà Bắc khởi nghĩa, thường lấy vài mươi kỵ phòng hiểm cự yếu, ngự quân Hồ tặc vạn người, lại từng ở ngoài Đảng Môn phía nam kinh sư, lấy tám chín trăm người phá năm mươi vạn quân Vương Thiện và Trương Dụng, uý chấn Di Hạ. Mà thân cùng sỹ tốt ăn uống, giữa dân gian thu hào vô phạm. Hơn nữa lo người Kim lưu quân Giang Nam, khống chế quan quân, là một hoạn lớn đông nam, liền phấn khích không tiếcc thân, lấy lại Kiến Khang, đoạt lấy yếu hầu của hình thế quốc gia, khiến nghịch tặc quét đất mà chạy, không một quân kỵ lưu lại. Giang, Triết bình định rồi, công ấy của ai?" Trải qua mấy lần lập công, chẳng cần nghìn lời. Triều đường biết đến tấu thư ấy, hoàng thượng do vậy có ý cất nhắc.

秋七月，宰臣範宗尹奏事，因言：“張俊自浙西來，盛稱岳飛可用。”上曰：“飛乃杜充愛將。充於事君，失臣子之節。而能用飛，有知人之明，猶可喜也。”遷武功大夫、昌州防禦使、通、泰州鎮撫使、兼知泰州。先臣以公牘申省，辭通、泰之命，願以母、妻並二子爲質，乞淮南東路一重難任使。招集兵馬，掩殺金賊，收後本路州郡。乘伺機會，迤邐漸進，使山東、河北、河東、京畿等路次第而復。庶幾得快平生之志，盡臣子之飾。報聞。

Thu tháng bảy, tể thần Phạm Hoa Y tấu sự, nhân nói: "Trương Tuấn từ Triết Tây đến, hết mực khen Nhạc Phi có thể dùng được" Hoàng thượng nói: "Phi là ái tướng của Đỗ Sung. Sung với việc phụng sự quốc quân, thất tiết thần tử. Nếu như có thể dùng Phi, quả là cao kiến biết người, đáng mừng vậy." Dời tiên thần làm Võ công đại phu, Xương Châu Phòng ngự sứ, Thông và Thái Châu Trấn phủ sứ, kiêm Tri Thái Châu. Tiên thần xin phép bằng công văn, được miễn chức Thông Thái Trấn phủ sứ, nguyện đem mẹ và thê tử cùng hai con làm con tin, xin nhậm chức Hoài Nam đông lộ sứ khó khăn, chiêu mộ binh mã, giết Kim tặc, thu phục châu huyện bổn lộ, chờ thời cơ, liên tục tiến bước, khiến các lộ Sơn Đông, Hà Bắc, Hà Đông, Kinh ký tiếp Theo được khôi phục, mong rằng thảo chí bình sinh, tận tròn lễ tiết quân thần. Tấu báo được chuẩn

八月，金人攻楚州急。籤書樞密院趙鼎遣張俊援之，命先臣隸俊節制。俊辭曰：“虜之兵不可當也。趙立孤壘，危在旦夕。若以兵委之，譬徒手搏虎，並亡無益。”鼎再三辨，俊亦再三辭。鼎奏上曰：“俊憚行，臣願與之偕。”俊復力辭。乃詔先臣率兵腹背掩擊，令劉光世遣兵，而以先臣改隸光世節制。上數令人促光世親率兵渡江，光世將行，幕下或止之，遂已。上聞之，乃顧鼎曰：“移文不足以盡意，卿可作書與光世，詳言之。”鼎遂移書光世，又不行。

Tháng tám, người Kim công gấp Sở Châu. Sấm thư Khu mật viện Triệu Đỉnh sai Trương Tuấn cứu viện, mệnh tiên thần chịu sự tiết chết của Tuấn. Tuấn từ chối mà nói: "Quân của giặc không thể đối đầu. Triệu lập luỹ trại cô lập, thế nguy trong sớm tối, nếu đem quân giao cho ông ấy, giống như tay không trói hổ, cùng chết vô ích." Triệu Đĩnh mấy lần tranh biện, Tuấn cũng mấy lần từ chối. Triệu Đĩnh dâng tấu nói: "Tuấn sợ đi, thần nguyện cùng đi với Tuấn." Tuấn lại hết sức thoái thác, bèn chiếu tiên thần soái binh đánh úp mặt trước sau địch, lệnh Lưu Quang Thế soái binh, rồi đổi tiên thần chịu sự tiết chết của Quang Thế. Hoàng thượng mấy lần lệnh người giục Quang Thế soái binh vượt sông, lúc Quang Thế sắp đi, bộ hạ có kẻ cản Thế, bèn dừng không đi nữa. Hoàng thượng biết được, bèn quay sang hỏi Triệu Đỉnh: "Đưa công văn không đủ nói hết ý, khanh có thể thảo thư đưa Quang Thế, nói tượng tận đi." Triệu Đĩnh chuyển công văn cho Quang Thế, vẫn không đi.

是時，朝廷雖已詔先臣，而先臣方自行在歸宜興，盡提所部赴鎮，元未之知也。十九日，先臣發宜興。二十三日，軍至江陰，俟舟未濟。先臣聞警，輕騎而先，二十六日入泰州。未視篆，籍郡中敢死士及部押使臣效用，責其從軍願否狀。盡收其馬，置之教場，集射於其中，中的多者，得自擇一馬。訖射，得百人，以賜甲五十副並作院甲五十副予之，分爲四隊，常置左右。

Bấy giờ, triều đình tuy đã xuống chiếu lệnh tiên thần, nhưng tiên thần vừa tự mình quay về Nghi Hưng, lĩnh hết bộ thuộc đi đến thành trấn, vốn không biết đã có chiếu. Ngày mười chín, tiên thần xuất phát từ Nghi Hưng. Ngày hai mươi ba, quân đến Giang Âm, lúc chờ thuyền chưa qua, tiên thần nghe có cấp báo, liền lĩnh khinh kỵ đi trước. Ngày hai mươi sáu vào Thái Châu, còn chưa thấy chiếu văn, tập họp cảm tử sỹ trong quân cùng bộ chúng áp bắt giữ Sứ thần và Hiệu dụng, trách hỏi chúng có muốn tòng quân hay không, thu hết ngựa chúng, bố trí cho chúng ở giáo trường (sân luyện tập), tập họp cho bắn tên ở trong giáo trường, nhiều kẻ bắn trúng đích. Kẻ nào bắn trúng được giao một con ngựa được tiên thần tuyển chọn. Bắn xong, tuyển được một trăm người, lấy năm mươi chiếc giáp được tặng cùng năm mươi chiếc giáp từ việc tạo khí giới tặng chúng, phân làm bốn đội, thường đặt bên trái phải.

九月初二日，入治所。初三日，復出屯。初九日，軍既畢濟，即日引兵屯三，爲楚聲援。二十日，遂抵承州。轉戰彌月，三戰皆大捷。殺其大酋高太保，擒女真、契丹、渤海、漢兒軍等，又俘阿主裏孛堇及裏真、阿主黑、白打裏、蒲速裏酋長七十餘人，送行在。上賜札日：“卿節義忠勇，無愧古人。所至不擾，民不知有兵也。所向必克，寇始畏其威也。朕甚嘉焉。今方國步艱難，非卿等數輩，朕孰與圖復中土耶！賜卿金注梳一副、盞十雙，聊以示永懷也。”

Đầu tháng chín ngày hai, tiên thần vào trị sợ. Đầu ngày ba, lại đem binh ra đồn. Đầu ngày chín, quân đã vượt sông, lập tức trong ngày dẫn quân đến Tam (chữ "Tam" kỵ huý vua Tống Quang Tông), làm cứu viện cho Sở Châu. Ngày hai mươi, bèn đến Thừa Châu, chuyển chiến cả tháng, ba lần chiến đều đại thắng. Giết đại tù trưởng địch Cao Thái bảo, bắt quân Nữ Chân, Khiết Đan, Bột Hải, Hán nhi, lại bắt tù trưởng A Chủ Lý Bột Cận cùng Lý Chân, A Chủ Hắc, Bạch Tả Lý, Bồ Tốc Lý hơn bảy mươi người, gửi chúng đến hành sở tại. Hoàng thượng tặng tráp nói: "Khanh tiết nghĩa trung dũng, không thẹn với cổ nhân. Những nơi khanh đến đều không quấy phá, dân không khổ vì binh. Đánh đâu tất thắng, địch bắt đầu sợ uy của khanh. Trẫm rất vui. Nay mệnh quốc vừa gian nan, không có mấy khanh, trẫm sao có thể khôi phục trung thổ! Tặng khanh chiếc lược vàng, mười cặp chén, khanh thấy rồi hãy ghi nhớ vĩnh viễn."

金人既陷承、楚，韶光世措置保守通、泰。時先臣在承州，泰州盜起，王昭寇城東，張榮寇城北。於是先臣得還守通、泰之命，乃旋師。自北炭村至柴墟，屢戟，皆大捷，死者相枕藉。諜報金人並兵二十萬，將取通、泰，俄已破張榮茭城。光世復違詔，不遣援兵，先臣以聞。

Người Kim hãm Thừa, Sở Châu. Chiếu Lưu Quang Thế sắp xếp phòng giữ Thông, Thái Châu. Bấy giờ tiên thần ở Thừa Châu, ở Thái Châu giặc cướp nổi lên, Vương Chiếu cướp phía đông thành. Trương Vinh cướp phía bắc thành. Do vậy, tiên thần được lệnh quay về thủ Thông và Thái Châu. bèn hồi quân. Từ phía bắc thôn Thán đến gò Sài, mấy lần giao chiếm đều đại thắng, người chết gối lên nhau. Điệp báo Kim binh hợp quân hai mươi vạn, sắp lấy Thông và Thái Châu, không lâu sau tiên thần đã phá Trương Vinh ở Giao Thành. Quang Thế lại vi chiếu, không gửi binh cứu viện, tiên thần mới biết được.

冬十一月，有旨：“泰州可戰即戟，可守即守，如其不可，且於近便沙洲保護百姓，伺便掩擊。”先臣顧虜勢盛，泰無可恃之險，初三日，全軍保柴墟，戰於南霸塘。金人大敗，擁入河流者不可勝計。相持累日，而泰州爲鎮撫使分地，不從朝廷應副，糧餉乏絕，刲虜屍以繼廩。初五日，乃下令渡百姓於陰沙。先臣以精騎二百殿，金人望之，不敢逼，遂屯江陰。

Mùa đông tháng mười một, có chỉ: "Thái Châu đánh được thì đánh, thủ được thì thủ, nếu như cả hai không thể, thì bảo vệ bách tích gần Sa Châu, đợi lúc thuận lợi đánh úp." Tiên thần thấy thế giặc, Thái Châu lại không có chỗ hiểm có thể cậy vào, ba ngày đầu, quân Kim bảo vệ gò Sài, chiến ở ao Nam Bá, quân Kim đại bại, tặc ùn vào dòng sông nhiều không kể xiết. Ghìm nhau mấy ngày, mà Thái Châu lại bị Trấn phủ sứ chia đất, không Theo sự sắp xếp triều đình, lương hướng thiếu hết, cắt tử thi giặc để tiếp lương. Đầu ngày năm, lại xuống lệnh khiến bách tính vượt sông ở Âm Sa. Tiên thần lấy tinh kỵ hai trăm đi phía sau, người Kim nhìn thấy, không dám đến gần, bèn đồn quân ở Giang Âm.

時巨賊李成，自號李天王，乘金人殘亂之餘，據江、淮十餘州，連兵三十萬，有席捲東南之意，遣其將馬進犯洪州。

Bấy giờ giặc lớn là Lý Thành, tự gọi là Lý thiên vương, thừa lúc người Kim tàn phá làm loạn, chiếm cứ hơn mười châu Giang, Hoài, liên hợp binh ba mươi vạn, có ý quét sạch đông nam, sai tướng mã của mình tiến phạm vào Hồng Châu.

十二月，上命張俊爲江、淮招討使。

Tháng mười hai, hoàng thượng mệnh Trương Tuấn làm Giang, Hoài Chiêu thảo sứ.

紹興元年，辛亥歲，年二十九。

Chiêu Hưng nguyên niêh, tuổi tân hợi, hai mươi chín tuổi

討李成。戰生米渡。戰筠州城東。戰朱家山，斬趙萬等。戰樓子莊。殺馬進、孫建，降其衆。降張用及一丈青。充神武副軍統制。轉親衛大夫、建州觀察使。擒饒青、姚達。升神武副軍都統制。

Thảo phạt Lý Thành. Chiến ở bến Sinh Mễ. Chiến ở phía đông thành Quân Châu. Chiến ở núi Chu Gia. Chém Triệu Vạn. Chiến ở Lầu Tử Trang. Giết Mã Tiến, Tôn Kiến, khiến bộ chúng của chúng hàng. Khiến Trương Dụng và Nhất Trượng Thanh đầu hàng. Thăng làm Thần Võ Vũ phó quân thống chế, chuyển làm Thân vệ đại phu, Kiến Châu Quan sát sứ. Bắt Nhiêu THanh, Diêu Đạt. Thăng làm Thần Võ Phó quân đô thống chế.

春正月，俊入辭，盛言李成之衆，上曰：“成兵雖衆，不足畏。”因諭俊，以爲今日諸將獨汝無功。俊遽曰：“臣何爲無功？”上笑曰：“如韓世忠擒苗傅、劉正彥，卿殆不如也。”俊恐悚，承命而退。退而畏縮，自度必不可勝，思諸將惟先臣爲謀勇，乃請以先臣軍同討賊，詔許之。

Muà xuân, tháng giêng, Trương Tuấn vào Từ Châu, nói rằng Lý Thành quân rất đông, hoàng thượng nói: "Lý Thành binh tuy đông, nhưng không đáng lo." Do vậy bàn với Tuấn, cho rằng nay giữa chư tướng có mình ngươi vô công. Tuấn vội hỏi: "Thần sao vô công?" Hoàng thượng cười nói: "Như Hàn Thế Trung bắt được Mưu Phó, Lưu Chính Ngạn, khanh e  bằng." Tuấn sợ hãi, thụ mệnh mà lui ra. Tuấn lui ra mà vẫn sợ hãi, tự biết mình không thể thắng, nghĩ trong chư tướng duy có tiên thần là mưu lược anh dũng, bèn mời tiên thần cùng làm tướng quân thảo phạt tặc, hoàng thượng chiếu cho phép.

二月，先臣至鄱陽，與俊合兵。三月初三日，次洪州。賊連營西山，王師不得渡，諸將莫當其鋒。俊大懼，召先臣問曰：“俊與李成前後數戰，皆失利，君其爲我計之。”先臣對曰：“甚易也，賊貪而不慮後，若以騎兵三千，自上流生米渡出其不意，破之必矣。飛雖不才，願爲先鋒以行。”俊大喜，從之。

Tháng hai, tiên tần đến Bà Dương, cùng Trương Tuấn hợp binh. Tháng ba, đầu ngày ba, đến Hồng Châu. Tặc hạ doanh trại liền sát Tây Sơn, vương sư không thể vượt qua, chư tướng chưa thể đương đầu mũi tiên phong địch. Trương Tuấn sợ hãi, vời tiên thần đến hỏi: "Tuấn cùng Lý Thành trước sau mấy lần giao chiến, đều thất lợi, ngài có kế gì cho ta không?" Tiên thần đáp rằng: "Dễ lắm, tặc tham mà không lo sau, nếu lấy ba nghin kỵ, tự thượng lưu Sinh Mễ vượt sông, ra tay bất ngờ, tặc tất đại phá. Phi tuy bất tài, nhưng nguyện làm tiên phong đi trước." Trương Tuấn cả mừng, nghe theo mưu tiên thần.

初九日，先臣身披重鎧，先諸軍躍馬以濟，衆皆駭視，須臾，以次畢渡，觀者以爲神。乃潛出進軍之右，先臣首突賊陣，所部從之，賊大敗，降其卒五萬。先臣追二十五里，及河，渡土橋，才數十騎而橋壞，後騎莫能進。進引軍五千，回攻先臣，先臣以一矢殪其先鋒之將，麾騎突前，進軍望風皆曳兵，又大敗。俊呼壕寨吏治橋，後騎亦至，進遂走筠州。

Đầu ngày chín, tiên thần thân mặc trọng giáp, dẫn đầu chư quân phi ngựa vượt sông, chúng đều kinh hãi nhìn Theo. Chốc sau, đến khi vượt sông rồi, kẻ nhìn theo tưởng tiên thần là thần. Bèn ngầm xuất quân sang phía bên phải, tiên thần đầu tiên đột phát trận địch, bộ thuộc theo sau, tặc đại bại, năm vạn binh tốt địch hàng. Tiên thần truy hai mươi lăm lý, đến sông, vượt cầu đất, mười mấy kỵ sỹ vừa qua thì cầu hư, hậu kỵ không thể tiến lên. Tiến dẫn quân năm nghìn, quay lại công tiên thần, tiên thần lấy một mũi tên bắn chết tướng tiên phong địch, sai kỵ đột kích phía trước, quân Tiến Theo gió mà bỏ chạy, lại đại bại. Trương Tuấn gọi hào trại lại (sỹ quan công binh) sửa cầu, hậu kỵ bấy giờ lại đến, Tiến bèn chạy về Quân Châu.

先臣以軍屯筠城東。十一日，賊復引兵出城佈列，橫亙十五里。先臣以紅羅爲幟，刺白“嶽”字於上。平明，領所擇馬軍二百人，建旗鼓而前。賊易其少，搏之，伏發，大敗走。臣使人呼曰：“不從賊者，即坐，卸衣甲，當不汝殺，賊應聲坐者八萬人，死者無數。擇所獲槍刀、衣甲、器仗之堅全者，束之，令降卒負挈隨軍，其敝者置於筠之州帑，分隸降軍。三日乃畢。

Tiên thần đem quân đồn ở phía đông thành Quân. Ngày mười một, tặc lại dẫn binh xuất thành bố trận, hàng ngang dài mười lăm lý. Tiên thần lấy miếng vải đỏ làm cờ xí, thêu chữ Nhạc màu trắng trên cờ. Lúc bình minh, lệnh hai trăm mã quân tinh tuyển, dựng cờ trống mà tiến. Tặc khi dễ thấy ít, đánh rát họ, mai phục nổi lên, đại bại bỏ chạy. Tiên thần sai người gọi: "Kẻ nào không t heo tặc, lập tức ngồi xuống, cởi áo giáp, sẽ không bị giết, tặc nghe th eo ngồi xuống cả thẩy tám vạn người, kẻ chết vô số. Chọn thương đao, y giáp, khí trượng còn bén chắc, buộc lại, lệnh hàng tốt đeo xách Theo quân, tiền của chúng đề để ở kho bạc của châu, phân loại hàng quân, ba ngày mới xong.

進以餘卒奔李成所，成時在南康之建昌。先臣夤夜引兵，銜枚至朱家山，偃兵伏幟，於茂林待之。進至，伏兵一鼓出林，賊衆大敗，殺獲步兵五千人，斬其將趙萬等。進引十餘騎先走，僅以身免。

Tiên lấy dư binh bỏ chạy đến chỗ Lý Thành, Lý Thành bấy giờ ở Nam Khang ở Kiến Xương. Tiên thần đêm ngày dẫn binh ngậm hàm thiếc đến Chu Gia Sơn, tạm nghỉ binh giấu cờ, ở Mậu Lâm đợi địch. Tiến đến, phục binh một trống ra khỏi rừng, tặc chúng đại bại, giết bắt được bộ binh địch 5000 người, chém tướng chúng là bọn Triệu Vạn. Tiến dẫn hơn mười kỵ bỏ chạy trước, mới thoát thân.

成怒，自引兵十餘萬來。先臣遇之於樓子莊，引軍合戰，大破成軍，降其卒二萬餘人，獲馬二千匹。追之，由武寧至江州，道中殺及降凡三萬人。自獨木渡趨蘄州。先臣以馬軍追之，渡步軍於張家渡，以夾擊之，殺馬進、孫建及酋領甚衆。成軍晝夜駭走，不得休息，飢困死者十四、五。至蘄州，又降其卒萬五千人，馬二千餘匹，所棄器仗、衣甲、金帛無數。成走降僞齊，江、淮以平。

相州人張用勇力絕羣，虢張莽蕩。其妻勇在用右，帶甲上馬，敵千人，自號一丈青。以兵五萬寇江西，俊召先臣，語曰：“非公無可遣者。”問用兵幾何？先臣日：“以飛自行，此賊可徒手擒。”俊固以步兵三千益之。先臣至金牛，頓兵，遣一卒持書諭之曰：“吾與汝同里人，忠以告汝，南薰門、鐵路步之戰，皆汝所悉也。今吾自將在此，汝欲戰則出戰，不欲戰則降。降則國家錄用，各受寵榮。不降則身隕鋒鏑，或繫累歸朝廷，雖悔不可及矣。”用與其妻得書，拜使者曰：“果吾父也，敢不降！”遂俱解甲，先臣受之以歸。俊謂諸僚佐曰：“嶽觀察之勇略，吾與汝曹俱不及也。”繼又招降馬進餘黨之潰者數萬，先臣汰其老弱，得精兵萬餘人以歸俊。俊奏功，先臣第一。

秋七月，充神武副軍統制，命權留洪州，彈壓盜賊。

冬十月，授親衛大夫、建州觀察使。建寇範汝焉陷邵武軍。江西安撫大使李回檄先臣，分兵三千保建昌軍，二千保撫州，以洪州鄰撫州，建昌鄰邵武也。先臣使以“嶽”字幟植城門，且榜於境曰：“賊入此者死！”遊騎抄掠者望見，皆相戒以勿犯。村氓樵蘇猶故，民不知有盜。

十一月，姚達，饒青以萬餘人逼建昌。先臣使王萬、徐慶將建昌之軍討之，擒青、達於四望山。

十二月，升神武副軍都統制。

紹興二年，壬子歲，年三十。

賜甲。討曹成。破太平場寨。戰北藏嶺、上梧關。戰蓬嶺，擒張全。分兵降寇。擒郝政。擒楊再興。轉中衛大夫、武安軍承宣使。降郝通，逐馬友。平劉忠餘黨。平李通。

春正月，詔以先臣治軍整肅，勇於戰鬥，賜衣甲一千副。

曹成擁衆十餘萬，由江西曆湖湘，執安撫使向子湮，據道、賀州。二月，命先臣以本職權知潭州、兼荊湖東路安撫、都總管，且以韓京、吳錫軍及廣東、西洞丁、刀弩手、將兵、土軍、弓手、民兵等，會先臣以捕成。又付金字牌並黃旗十副，招降羣盜。

十七日，先臣發洪州。成聞先臣被命，謂其屬曰：“岳家軍來矣，吾屬能爲必勝計耶？”乃預令其軍分路逃去。十九日，成引兵趨全、永，犯廣西。獨留其中軍，乘先臣未至，縱兵四掠，焚劫百姓。三十日，先臣至茶陵，先遣兵趨郴及桂陽路，伺成動息。上又令察其受招與否，爲之進退。先臣數以上意諭之，成不聽。乃上奏雲：“內寇不除，何以攘外。近郊多壘，何以服遠。比年羣盜競作，朝廷務廣德意，多命招安，故盜亦玩威不畏，力強則肆暴，力屈則就招。苟不略加剿除，蜂起之衆未可遽殄。”上許之。

夏閏四月，入賀州境。成置寨太平場，先臣未至賊屯數十里，按兵立柵。會得成諜，縛而坐之帳下。有間，先臣出帳，召軍吏調兵食，吏請曰：“糧且罄矣，奈何？”先臣曰：“促之耳，不然，姑返茶陵以就餉。”已而顧兄成諜，捽耳頓足而入，乃逸之。諜至成軍，盡以告成。成大喜，期明日追先臣軍。是夜，先臣命士蓐食，夜半悉甲趣繞嶺。初五日未明，已破太平場寨，盡殲其守隘之兵，而焚燬之，成大驚。

明日，進兵，距賀城二十里。成募願戰賊兵三萬，夜半據山之險，迎捍官軍。先臣麾兵掩擊，賊衆大潰，追至城東江岸，成奔桂嶺路。上覆賜詔，令不以遠近追捕。又以暑月暴露之苦，令學士院降敕書撫諭。

先臣進兵趨桂嶺。其地有北藏嶺、上梧關、蓬嶺，號爲三隘。成先引兵據北藏嶺、上梧關，以待先臣。成自喜以爲得地利，後來者莫能奪。先臣至，成以都統領王淵迎戰先臣麾兵疾馳，不陣而鼓，淵軍大潰。復殲其守隘之卒，奪二隘而據之，成急遁去。十三日，成複選銳將，自北藏嶺夾擊官軍。先臣以兵迎之，成敗，斬一萬五千餘級，獲其弓、箭、刀、槍等無數。成又自桂嶺置寨至北藏嶺，綿亙六十餘里，所據皆山險、河澗，道路隘狹，人馬不得並行。成自守蓬嶺，嚴備特甚。是時，賊衆十餘萬，皆河北、河東、陝右之散卒，驍勇健鬥。先臣所部才八千人，而騎兵最少，視成軍十不及其一。十五日，先臣進兵蓬嶺，分佈嶺下。日及未，一鼓登之，成軍四潰，所殺及掩擁入河者不知其數。成自投嶺下，得駿馬而逃。先臣舉其寨盡有之，凡槍、刀、金、鼓、旗幟無遺者。奪其被虜人民數萬人，歸之田裏。擒其將張全。