KIM SỬ TẤT LAN A LỖ ĐÀI TRUYỆN CHÚ DỊCH (QUYỀN 102) (金史必蘭阿魯帶傳注譯（卷102）注譯)

 

Kim Sử quyển 102: Tất Lan A Lỗ Đài truyện chú dịch (金史必蘭阿魯帶傳•卷102)

必蘭阿魯帶，貞祐初，累官甯化州刺史。二年，同知真定府事，權河北、大名宣撫副使。三年，保全贊皇，加遙授安武軍節度使，改昭義軍節度使、充宣撫副使。閱月，權元帥左都監行元帥府事，節度、宣撫如故。遣都統奧屯喜哥複取威州及獲鹿縣。既而詔擇義軍為三等，阿魯帶奏：「自去歲初置帥府，已按閱本軍，去其冗食。部分既定，上下既親，故能所向成功，此皆血戰屢試而可者。父子兄弟自相救援，各顧其家，心一力齊，勢不可離。今必析之，將互易其處，不相諳委矣。國家糧儲常患不繼，豈容僥冒其間？但本府之兵不至是耳。事勢方殷，分別如此，彼居中下，將氣挫心懈而不可用。且義軍率皆農民，已散歸田畝，趨時力作，徵集旬日，農事廢而歲計失矣。乞本府所定，無輕變易。」詔許之。阿魯帶繕完州縣之可守者，其不可守者遷徙其民，依險為柵以備緩急。

　　澤州舊隸昭義軍，近年改隸孟州，阿魯帶奏：「澤州城郭堅完，器械具備，若屯兵數千，臣能保守之。今聞議遷於青蓮寺山寨，距州既遠，地形狹隘，所容無幾。一旦有急，所保者少，所遣者多，徒棄名城以失太行之險，則沁南、昭義不通問矣。」詔澤州複隸昭義軍。

　　是歲，潼關失守，阿魯帶趨備藍田、商州，乃陳河北利害，略曰：「今忻、代撤戍，太原帥府眾才數千，平陽行省兵亦不多，河東、河北之勢，全恃潞州，潞州兵強，則國家基本漸可複立。臣已將兵離境，乞複置潞州帥府。」阿魯帶行次澠池，右副元帥蒲察阿裏不孫敗績，逃匿不知所在。阿魯帶亦被創，收集潰卒，臥澠池。詔還潞州。

　　興定元年，改簽樞密院事。數月，以元帥左監軍兼山東路統軍使，知益都府事。未幾，權參知政事，行尚書省於益都。阿魯帶複立潞州，最有功，識遼州刺史郭文振，舉以為將。既而去潞州，張開代領其眾，與郭文振不相得，文振漸不能守矣。

　　贊曰：貞祐之時，僕散安貞定山東，僕散端鎮陝西，胥鼎控制河東，侯摯經營趙、魏，其措注施設有可觀者。故田琢撫青、齊，完顏弼保東平，必蘭阿魯帶守上党，皆向用有功焉。高琪忌功，汝礪固位，西啟夏釁，南挑宋兵。宣宗道謀是用，煦煦以為慈，皦皦以為明，孑孑以為強。既而潼關破毀，崤、澠喪敗，汴州城門不啟連月，高琪方且增陴浚隍為自守計，繕禦寨以祈逃死。然後田琢走益都而青、齊裂，蒙古綱去東平而兗、魯蹙，僕散安貞死而南伐無功。雖曰天道，亦由人事。自是以往，無足言者矣。

KIM SỬ MÔNG CỔ CƯƠNG TRUYỆN CHÚ DỊCH (QUYỀN 102) (金史蒙古綱傳注譯（卷102）注譯)

 Kim Sử quyển 102: Mông Cổ Cương truyện chú dịch (金史蒙古綱傳•卷102)

蒙古綱，本名胡裏綱，咸平府猛安人。承安五年進士，累調補尚書省今史，除國子助教。貞祐初，自請招集西山兵民，進官一階，賜錢二百萬，遷都水監丞，尋加遙授永定軍節度副使。招捕有功，遷太子左諭德，除順州刺史，遷同知大興府事。三年，知河間府事，權河北東路宣撫使，屯冀州。軍食不足，徙濟南。綱欲徙河南，行至徐州，未渡河，尚書省奏：「東平宣撫使完顏弼行事多不盡。」乃以綱權山東宣撫副使。改山東路統軍使，兼知益都府事，權元帥右都監，宣撫如故。四年十月，行元帥府事。綱奏：「山東兵後，楊安兒黨內有故淄王習顯、故留守術羅等家奴，不在赦原，據險作亂，至今未息，民多歸之，乞普賜恩宥。」宣宗即命赦之，仍贖為良。

　　興定元年，徙知東平府事，遷元帥右監軍。久之，拜右副元帥權參知政事，行尚書省。先是，東平治中沒烈坐事削降殿年，詔仍從軍，有功複用。綱遣沒烈討花帽賊于曹、濟間，捷報，沒烈乃複前職。興定二年，詔曰：「卿以忠貞，為國捍難，保完城邑，朕甚嘉之。可進官二階，賜金帶一重，幣十端。」

　　興定三年，奏曰：「濟南介山東兩路之間，最為沖要，被兵日久，雖與東平鄰接，不相統屬，緩急不相應，乞權隸本路，且差近於益都。」詔從之。綱奏：「恩州武城縣艾家凹水濼，清河縣澗口河濼，其深一丈，廣數十裏，險固可恃。因其地形，少加浚治，足以保禦。請遷州民其中，多募義軍以實之。」綱以山東恃東平為重鎮，兵卒少，守城且不足，況欲分部出戰，是安坐以待困也。乃上奏曰：「伏見貞祐三年古裏甲石倫招義軍，設置長校，各立等差，都統授正七品職，副統正八品，萬戶正九品，千戶正班任使，謀克雜班，仍三十人為一謀克，五謀克為一千戶，四千戶為一萬戶，四萬戶為一副統，兩副統為一都統，設一總領提控。今乞依此格募選，以益兵威。」制可。

　　是歲，益都桃林寨總領張林號「張大刀」，據險為亂，自稱安化軍節度使。綱奏：「林勢甚張，乞遣河南馬軍千人，單州經略司以眾接應。」左司郎中李蹊請令綱約燕寧同力殄滅，單州經略使完顏仲元分兵三千人同往。宰相以糧運不給，益都以東，嘯聚不止一張林，宜令綱設備禦，俟來春議之。四年，張林侵掠東平，綱遣元帥右監軍行樞密院事王庭玉討之。至舊縣，遇張林眾萬餘人據嶺為陣，庭玉督兵逾嶺搏戰。林眾少卻，且欲東走。庭玉踵擊，大破之，殺數千人，生擒張林，獲雜畜兵仗萬計。招降虎窟諸寨，悉令歸業。詔賜空名宣敕，聽綱第功遷賞。遣樞密院令史劉顒蒞殺張林于東平。張林乞貰死自效，請曰：「臣兄演在宋為統制，有眾三千，駐即墨、萊陽之境，請以書招之，使轉致諸賊之款密者，相為表裏，然後以檄招益都張林，不從則合擊之，山東不足平也。」所謂益都張林，即據府事逐田琢者也，事見琢傳。綱以林策請於朝，樞密院請羈縻使之。制可，以為萊州兵馬鈐轄。久之，山東不能守，林乃降于宋雲。

　　初，東平提控鄭倜生擒宋將李資，綱奏賞倜。宰臣謂：「李資自稱宋將，無所憑據，請詳究其實。」綱奏：「臣自按問俱獲宋將統制十餘人，皆以資為將無異辭。此輩力屈就擒，豈肯虛稱偽將，以重獲者之功？今多故之際，賞功後時，將士且解體。凡行賞必求形跡，過為逗遛，甚未可也。」詔即賞之。綱奏：「遼東渡海，必由恩、博二州之間，乞置經略司鎮撫。」從之。興定五年二月，東平解圍，宣宗曲赦境內。凡東平府試諸科中選人，嘗被任使，已逾省試期日，特免省試。惟經童律科即為及第，似涉太優，別日試之。皆從綱所請也。詔以綱、王庭玉、東莒公燕甯保全東平，各遷一階。

　　是歲，燕寧戰死。綱奏：「甯所居天勝寨，乃益都險要之地。甯嘗招降群盜胡七、胡八，用為牙校，委以腹心，群盜皆有歸志。及甯死，複懷顧望，胡七、胡八亦反側不安。臣以提控孫邦佐世居泰安，眾心所屬，遂署招撫使。以提控黃摑兀也充總領，副之。此當先奏可，顧事勢危迫，故輒授之。」燕寧死而綱勢孤矣。綱奏請移軍于河南，詔百官議，御史大夫紇石烈胡失門以下皆曰：「金城湯池，非粟不守。東平孤城，四無應援，萬一失之，則官吏兵民俱盡。宜徙之河南，以助防秋。」翰林待制抹撚阿虎德奏曰：「車駕南遷，恃大河以為險。大河以東平為籓籬，今乃棄之，則大河不足恃矣。兵以將為主，將以心為主，蒙古綱既欲棄之，決不可使之守矣。宜就選將士之願守者擢用之，別遣官為行省，付以兵馬鎧仗，從宜規畫軍食。」樞密院請用胡失門議，焚其樓櫓廨舍而徙之。宣宗曰：「此事朕不能決擇，眾議可者行之。」樞密院頗采阿虎德議，許綱內徙，率所部女直、契丹、漢軍五千人，行省邳州。元帥左監軍王庭玉將余軍屯黃陵岡，行元帥府事。於是，綱改兼靜難軍節度使，行省邳州。自此山東事勢去矣。

　　是歲六月，以歸德、邳、宿、徐、泗乏軍食，詔綱率所部就食睢州。綱奏：「宿州連年饑饉，加之重斂，百姓離散。鎮防軍遽征逋課，窘迫陵辱有甚於官，眾不勝其酷，皆懷報復之心。近日，高羊哥等苦其佃戶，佃戶憤怒，執羊哥等投之井中。武夫不識緩急，乃至於此。乞一切所負並令停止，俟夏秋收成征還，軍人量增廩給，可也。」詔議行之。元光二年三月，以邳州經略司隸綱，令募勇敢，收復山東。

　　初，碭山首領數人，以減罷懷忿怨，誘脅餘眾作亂，引水環城以自固，構浮橋於河上，結紅襖賊為援。同簽樞密院事徒單牙剌哥會諸道兵討之。綱雲：「碭山北近大河，南近汴堤，東西二百里，大河分派其間，幹灘泥淖，步騎俱不可行，惟宜輕舟往來。可選銳卒數千與水軍埽兵，以舟二百艘，由便道斷浮梁，絕紅襖之援。募膽勇有口辯者，持牒密諭之以離間其黨，與臣已遣三人入賊中。複分兵屯要害，別以三百人巡邏。乞賜空名告身，從便遷賞。」樞密院奏：「已委監軍王庭玉駐歸德、寧陵備之矣。仍令牙剌哥水陸並進，先行招誘，不從，乃合擊之。其空名告身，宜從所請，以責成功。」

　　無何，碭山賊夜襲永城縣，行軍副總領高琬、萬戶麻吉擊走之，殺傷及溺死者甚眾，奪其所俘掠而還。詔綱並力討之。綱遣降人陳松持牒招李全，全縛松將斬之，已而但黥其面遣還。綱奏：「全有歸國意，嚴實、張林亦可招之。」此謂益都張林也。詔擬實一品官職，封國公，仍世襲。全階正三品、職正二品。林山東西路宣撫使兼知益都府事，與全皆賜田百頃。受命往招者先授正七品官職，賜銀二十五兩，事成遷五品。會綱遇害而止。

　　綱禦下嚴，信賞必罰，邳州軍不樂屬綱。八月辛未朔，邳州從宜經略使納合六哥、都統金山顏俊率沂州軍士百余人晨入行省，殺綱及僚屬于省署，遂據州反。樞密院奏請出空名宣敕，設重賞招誘。丞相高汝礪曰：「懸重賞募死士，必有能取之者。」宣宗不得已，下詔罪綱，以撫諭六哥。六哥遣人送綱屍及虎符牌印，終不肯出。乃升經略司為元帥府，加六哥泗州防禦使，權元帥左監軍，副使烏古論老漢加邳州刺史，權右監軍。頃之，邳州卒逃歸，詣總帥牙吾塔言，六哥已結李全為助。遣總領孛術魯留住等毀其橋樑，攻破承安、青陽寨，留兵戍守。六哥惶懼，乃言待李全兵入邳州，誘而殺之，以圖報效。宣宗曰：「李全豈無心者，六哥能誘而殺之，殆詐耳。」十月壬辰，牙吾塔圍邳州，急攻之。紅襖賊高顯等殺六哥，函首以獻。詔加顯三品官職，授世襲謀克，侯進四品，陳榮、邢進、邊全、魏興、孫仲皆五品，賞銀有差。

KIM SỬ HOÀN NHAN BẬC TRUYỆN CHÚ DỊCH (QUYỀN 102) (金史完顏弼傳注譯（卷102）注譯)

 

 Kim Sử quyển 102: Hoàn Nhan Bật truyện chú dịch (金史完顏弼傳•卷102)

完顏弼，本名達吉不，蓋州猛安人。充護衛，轉十人長。從丞相襄戍邊，功最，除同知德州防禦使事，武衛軍鈐轄，轉宿直將軍、深州刺史。泰和六年，從左副元帥完顏匡攻襄陽，破雷太尉兵，積功加平南蕩江將軍。丁母憂，起複。八年，除南京副留守、壽州防禦使。大安二年，入為武衛軍副都指揮使。三年，以本官領兵駐宣德。會河之敗，弼被創，馬中流矢，押軍千戶夾谷王家奴以馬授弼，遂得免。遷右副都點檢。

　　至甯元年，東京不守，弼為元帥左監軍，捍禦遼東。請「自募二萬人為一軍，萬一京師有急，亦可以回戈自救。今驅市人以應大敵，往則敗矣。」衛紹王怒曰：「我以東北路為憂，卿言京師有急何邪？就如卿言，我自有策。以卿皇后連姻，故相委寄，乃不體朕意也。」弼曰：「陛下勿謂皇后親姻俱可恃也。」時提點近侍局駙馬都尉徒單沒烈侍側，弼意竊譏之。衛紹王怒甚，顧謂沒烈曰：「何不叱去？」沒烈乃引起，付有司。論以奏對無人臣禮，詔免死，杖一百，責為雲內州防禦使。

　　貞祐初，宣宗驛召弼赴中都，是時雲內已受兵，弼善馬槊，與數騎突出，由太原出澤、潞，將從清、滄赴闕。會有詔除定武軍節度使，尋為元帥左都監，駐真定。弼奏：「賞罰所以勸善懲惡，有功必賞，有罪必罰，而後人可使、兵可強。今外兵日增，軍無鬥志。亦有逃歸而以戰潰自陳者，有司從而存恤之，見聞習熟，相效成風。」又曰：「村寨城邑，兵退之後，有心力勇敢可使者，乞招用之。」又曰：「河朔郡縣，皆以拘文不相應救，由此殘破。乞敕州府，凡有告急徵兵，即須赴救，違者坐之。」又曰：「河北軍器，乞權宜弛禁，仍令團結堡寨以備外兵。」又曰：「今雖議和，萬一輕騎複來，則吾民重困矣。願速講防禦之策。」及勸遷都南京，阻長淮，拒大河，扼潼關以自固。

　　宣宗將遷汴，弼兼河北西路兵馬都總管。宣宗次真定，弼言：「皇太子不可留中都，蓋軍少則難守，軍多則難養。」又奏：「將帥以閫外為威，今生殺之權皆從中覆。」又奏：「瑞州軍頗狡，左丞盡忠多疑，乞付他將。」宣宗頗採用其言。

　　大名軍變，殺蒲察阿裏，詔弼鎮撫之。未幾，改陝西路統軍使、京兆兵馬都總管。宣撫副使烏古論兗州置秦州榷場，弼以擅置，移文問之。兗州曰：「近日入見，許山外從宜行事，秦州自宋兵焚蕩榷場，幾一年矣，今既安帖，複宜開設，彼此獲利，歲收以十萬計。對境天水軍移文來請，如俟報可，實慮後時。」弼奏其事，宰臣以兗州雖擅舉而無違失，苟利於民，專之亦可。宣宗曰：「朕固嘗許其從宜也。」

　　三年，改知東平府事、山東西路宣撫副使。是時，劉二祖餘黨孫邦佐、張汝楫保濟南勤子堌，弼遣人招之，得邦佐書雲：「我輩自軍興屢立戰功，主將見忌，陰圖陷害，竄伏山林，以至今日，實畏死耳。如蒙湔洗，便當釋險面縛，餘賊未降者保盡招之。」弼奏：「方今多故，此賊果定，亦一事畢也。乞明以官賞示之。」詔曰：「孫邦佐果受招，各遷五官職。」於是邦佐、汝楫皆降。邦佐遙授濰州刺史，汝楫遙授淄州刺史，皆加明威將軍。頃之，弼薦邦佐、汝楫改過用命，招降甚眾，稍收其兵仗，放歸田裏。詔邦佐遙授同知益都府事，汝楫遙授同知東平府事，皆加懷遠大將軍。梁聚寬遙授泰定軍節度副使，加宣武將軍。四年，弼遷宣撫使。已而汝楫複謀作亂，邦佐密告弼，弼饗汝楫，伏甲廡下，酒數行，鐘鳴伏發，殺汝楫並其黨與。手詔褒諭，封密國公。其後邦佐屢立功。元光末，累官知東平府事、山東西路兵馬都總管，充宣差招撫使。

　　弼上書曰：「山東、河北、河東數鎮僅能自守，恐長河之險有不足恃者。河南嘗招戰士，率皆遊惰市人，不閑訓練。若遷簽驅丁監戶數千，別為一軍，立功者全戶為良，必將爭先效命以取勝矣。武衛軍家屬嘗苦於兵，人人懷憤，若擇驍悍千餘，加以爵賞，亦可得其死力。」又曰：「老病之官，例許致仕，居河北者嫌于避難，居河南者苟於屍祿，職事曠廢。乞遍諭核實，其精力可用者仍舊，年高昏聵不事事者罷之。」又曰：「賦役頻煩，河南百姓新強舊乏，諸路豪民行販市易，侵土人之利，未有定籍，一無庸調，乞權宜均定。如知而輒避、事過複來者，許諸人捕告，以軍興法治之。」詔下尚書省議，惟老病官從所言，餘皆不允。

　　大元兵圍東平，弼百計應戰，久之，乃解圍去。宣宗賜詔，獎諭將士，賞賚有差。是歲五月，疽發於腦。詔太醫診視，賜禦藥。俄卒。

　　弼平生無所好，惟喜讀書，閒暇延引儒士，歌詠投壺以為常。所辟如承裔、陀滿胡士門、紇石烈牙吾塔，皆立方面功。治東平，愛民省費，井邑之間，軍民無相訟，有古良將之風焉。

KIM SỬ ĐIỀN TRÁC TRUYỆN CHÚ DỊCH (QUYỀN 102) (金史田琢傳注譯（卷102）注譯)

 

Kim Sử quyển 102: Điền Trác truyện chú dịch (金史田琢傳•卷102)

田琢，字器之，蔚州定安人。中明昌五年進士，調甯邊、茌平主簿，潞州觀察判官，中都商稅副使。丁父憂，起複懷安令，補尚書省令史。貞祐二年，中都被圍，琢請由間道往山西招集義勇，以為宣差兵馬提控、同知忠順軍節度使事，經略山西。琢與弘州刺史魏用有隙，琢自飛狐還蔚州，用伏甲于路，將邀而殺之。琢知其謀，自別道入定安。用入蔚州，殺觀察判官李宜，錄事判官馬士成、永興縣令張福，劫府庫倉稟，以兵攻琢于定安。琢與戰，敗之。用脫身走，易州刺史蒲察縛送中都元帥府殺之。是時，勸農副使侯摯提控紫荊等關隘，朝廷聞蔚州亂，欲以摯就代琢守蔚州，令軍中推可為管押者，即以魏用金牌佩之，以安其眾。丞相承暉奏：「田琢實得軍民心，諳練山西利害，魏用將士本無勞效，以用弄兵死禍，遽爾任用，恐開幸門。」詔從之。

　　琢至蔚州，誅與用同惡數人。募兵旬日，得二萬人。十月，琢兵敗，僅以身免。招集散亡，得三萬餘，入中山界屯駐，而遣沈思忠招集西京蕩析百姓，得萬餘人，皆願徙河南。琢上書：「此輩與河南鎮防，往往鄉舊，若令南渡，擇壯健為兵，自然和協，且可以招集其餘也。」從之。加沈思忠同知深州軍州事。琢複遣沈思忠、宮楫招弘州、蔚州百姓，得五萬餘人，可充軍者萬五千人，分屯蔚州諸隘，皆願得沈思忠為將。詔加思忠順天軍節度副使，提控弘、蔚州軍馬，宮楫副之。頃之，西山諸隘皆不能守。琢移軍沃州。沃州刺史完顏僧家奴奏：「田琢軍二千五百人，官廩不足，發民窖粟猶不能贍。其中多女直人，均為一軍，不可複有厚薄，可令于衛、輝、大名就食。」制可。加琢河北西路宣撫副使，遙授浚州防禦使，屯浚州。琢欲陂西山諸水以衛浚州。

　　貞祐三年十一月，河北行省侯摯入見，奏：「河北兵食少，請令琢汰遣老弱，就食歸德。」琢奏：「此輩嶺外失業，父子兄弟合為一軍，若離而分之，定生他變，乞以全軍南渡，或徙衛州防河。」詔盡徙屯陝。琢複奏：「臣幸徙安地，然浚乃河北要郡，今見糧可支數月，乞俟來春乃行。」數日，琢複奏：「浚不可守，惟當遷之。」宰臣劾琢前後奏陳不一，請逮鞫問。宣宗不許。

　　琢至陝，上書曰：「河北失業之民僑居河南、陝西，蓋不可以數計。百司用度，三軍調發，一人耕之，百人食之，其能贍乎？春種不廣，收成失望，軍民俱困，實系安危。臣聞古之名將，雖在征行，必須屯田，趙充國、諸葛亮是也。古之良吏，必課農桑以足民，黃霸、虞詡是也。方今曠土多，遊民眾，乞明敕有司，無蹈虛文，嚴升降之法，選能吏勸課，公私皆得耕墾。富者備牛出種，貧者傭力服勤。若又不足，則教之區種，期於盡辟而後已。官司圉牧，勢家兼併，亦籍其數而授之農民，寬其負算，省其徭役，使盡力南畝，則蓄積歲增，家給人足，富國強兵之道也。」宣宗深然之。

　　陝西元帥府請益兵，詔以琢眾與之。興定元年，朝廷易置諸將，遷山東西路轉運使。二年，改山東東路轉運使，權知益都府事，行六部尚書宣差便宜招撫使。李旺據膠西，琢遣益都治中張林討之，生擒李旺。八月，萊州經略使術虎山壽襲破李旺党偽鄒元帥于小堌，獲其前鋒于水等三十人，追擊偽陳萬戶，斬首八百級。明日，複破之於硃寒寨。膠西、高密官軍亦屢破之于諸村及海島間。

　　是月，棣州裨將張聚殺防禦使斜卯重興，遂據棣州，襲濱州，其眾數千人。琢遣提控紇石烈醜漢會兵討之。聚棄濱專保棣州。諸軍趣棣，聚出戰，敗之，斬首百級，生擒偽都統王仙等十三人。餘眾奔潰，追及於別寨，攻拔之，聚僅以身免。遂複二州。李全據安丘，琢遣總領提控王政、王庭玉討之。宣差提控、太府少監伯德玩率政兵攻安丘，敗焉，提控王顯死之。琢奏：「伯德玩本相視山東山堌水寨，未嘗遍行，獨留密州，輒為此舉，乞治其罪。」詔遣官鞫玩，會赦而止。既而昌樂縣令術虎桓都、臨朐縣令兀顏吾丁、福山縣令烏林答石家奴、壽光縣巡檢紇石烈醜漢破李全於日照縣，琢承制各遷官一階，進職一等，詔許之。

　　三年，沂州注子堌王公喜構宋兵據沂州，防禦使徒單福定徒跣脫走，百姓潰散。琢奏：「去歲顧王二嘗據沂州，邳州總領提控納合六哥前為同知沂州防禦事，招集餘眾攻取之，百姓歸心。可用六哥取沂州，今方在行省侯摯麾下，乞發還，取便道進討。」制可。既而莒州提控燕寧複沂州，王公喜複保注子堌。琢奏：「沂州須知兵者守之。徒單福定已衰老，納合六哥善治兵，識沂形勢。」詔福定專治州事，以六哥為沂州總領。琢奏：「濰州刺史致仕獨吉世顯能招集猛安餘眾及義軍，卻李全，保濰州。六哥破灰山堌，沂境以安。守兗州觀察判官梁昱嘗攝淄州刺史，率軍民力田，征科有度，饋餉不乏，保全淄州，土賊不敢發。前猗氏主簿張亞夫嘗權行部官，主餉密州，委曲購得糧二萬斛，兵儲乃足，行至高密，征他州兵拒李全。」詔世顯升職從四品，遙授同知海州事。六哥遷一官，升一等，充沂州宣差都提控。梁昱遷一官，同知淄州事。張亞夫遷兩官，密州觀察判官。

　　初，張林本益都府卒，有複立府事之功，遂為治中，而兇險不逞，恥出琢下。琢在山東徵求過當，頗失眾心，林欲因眾以去琢，未有間也。會于海、牟佐據萊州，琢遣林分兵討之。林既得兵，伺琢出，即率眾噪入府中。琢倉猝入營，領兵與林戰，不勝，欲就外縣兵，且戰且行。至章丘，兵變，求救於鄰道，不時至。東平行省蒙古綱以狀聞。宣宗度不能制林，而欲馴致之，乃遣人召琢還。行至壽張，疽發背卒。

KIM SỬ BỘC TÁN AN TRINH TRUYỆN CHÚ DỊCH (QUYỀN 102) (金史僕散安貞傳注譯（卷102）注譯)

 Kim Sử quyển 102: Bộc Tán An Trinh truyện chú dịch (金史僕散安貞傳•卷102)

僕散安貞，本名阿海，以大臣子充奉禦。父揆，尚韓國公主，鄭王永蹈同母妹也。永蹈誅，安貞罷歸，召為符寶祗候。複為奉禦，尚邢國長公主，加駙馬都尉，襲胡王愛割蠻猛安。曆尚衣直長、禦院通進、尚藥副使。丁母憂，起複，轉符寶郎，除同知定海軍節度使事。曆邳、淄、涿州刺史，拱衛直都指揮使。貞祐初，改右副點檢兼侍衛親軍副都指揮使，遷元帥左都監。二年，中都解嚴，河北州郡未破者惟真定、大名、東平、清、沃、徐、邳、海州而已。朝廷遣安貞與兵部尚書裴滿子仁、刑部尚書武都分道宣撫。於是除安貞山東路統軍安撫等使。

　　初，益都縣人楊安國自少無賴，以鬻鞍材為業，市人呼為「楊鞍兒」，遂自名楊安兒。泰和伐宋，山東無賴往往相聚剽掠，詔州郡招捕之。安兒降，隸諸軍，累官刺史、防禦使。大安三年，招鐵瓦敢戰軍，得千餘人，以唐括合打為都統，安兒為副統，戍邊。至雞鳴山不進。衛紹王驛召問狀，安兒乃曰：「平章參政軍數十萬在前，無可慮者。屯駐雞鳴山，所以備間道透漏者耳。」朝廷信其言。安兒乃亡歸山東，與張汝楫聚黨攻劫州縣，殺略官吏，山東大擾。

　　安貞至益都，敗安兒於城東。安兒奔萊陽。萊州徐汝賢以城降安兒，賊勢複振。登州刺史耿格開門納偽鄒都統，以州印付之，郊迎安兒，發帑藏以勞賊。安兒遂僭號，置官屬，改元天順，凡符印詔表儀式皆格草定，遂陷寧海，攻濰州。偽元帥方郭三據密州，略沂、海。李全略臨朐，扼穆陵關，欲取益都。安貞以沂州防禦使僕散留家為左翼，安化軍節度使完顏訛論為右翼。

　　七月庚辰，安貞軍昌邑東，徐汝賢等以三州之眾十萬來拒戰。自午抵暮，轉戰三十裏，殺賊數萬，獲器械不可勝計。壬午，賊棘七率眾四萬陣于辛河。安貞令留家由上流膠西濟，繼以大兵，殺獲甚眾。甲申，安貞軍至萊州，偽甯海州刺史史潑立以二十萬陣於城東。留家先以輕兵薄賊，諸將繼之，賊大敗，殺獲且半，以重賞招之，不應。安貞遣萊州黥卒曹全、張德、田貴、宋福詐降于徐汝賢以為內應。全與賊西南隅戍卒姚雲相結，約納官軍。丁亥夜，全縋城出，潛告留家。留家募勇敢士三十人從全入城，姚雲納之，大軍畢登，遂複萊州，斬徐汝賢及諸賊將以徇。安兒脫身走，訛論以兵追之。耿格、史潑立皆降。留家略定膠西諸縣，宣差伯德玩襲殺方郭三，複密州。余賊在諸州者皆潰去。安兒嘗遣梁居實、黃縣甘泉鎮監酒石抹充浮海赴遼東構留哥，已具舟，皆捕斬之。

　　十一月戊辰，曲赦山東，除楊安兒、耿格及諸故官家作過驅奴不赦外，劉二祖、張汝楫、李思溫及應脅誘從賊，並在本路自為寇盜，罪無輕重，並與赦免。獲楊安兒者，官職俱授三品，賞錢十萬貫。十二月辛亥，耿格伏誅，妻子皆遠徙。諸軍方攻大沫堌，赦至，宣撫副使、知東平府事烏林答與即引軍還。賊眾乘之，複出為患。詔以陝西統軍使完顏弼知東平府事，權宣撫副使。其後楊安兒與汲政等乘舟入海，欲走岠嵎山。舟人曲成等擊之，墜水死。

　　三年二月，安貞遣提控紇石烈牙吾塔破巨蒙等四堌，及破馬耳山，殺劉二祖賊四千餘人，降餘黨八千，擒偽宣差程寬、招軍大使程福，招降脅從百姓三萬余人。安貞遣兵會宿州提控夾谷石裏哥同攻大沫堌，賊千余逆戰。石裏哥，以騎兵擊之，盡殪。提控沒烈奪其北門以入，別軍取賊水寨，諸軍繼進，殺賊五千餘人。劉二祖被創，獲之，及偽參謀官崔天佑，楊安兒偽太師李思溫。餘眾保大小峻角子山，前後追擊，殺獲以萬計，斬劉二祖。詔遷賞沒烈等有差。詔尚書省曰：「山東東、西路賊黨猶嘯聚作過者，詔書到日，並與免罪，各令複業。在處官司盡心招撫，優加存恤，無令失所。」十月，安貞遷樞密副使，行院於徐州。

　　四年二月，楊安兒餘黨複擾山東。詔安貞與蒙古綱、完顏弼以近詔招之。五月，安貞遣兵討郝定，連戰皆克，殺九萬人，降者三萬余，郝定僅以身免。獲偽金銀牌、器械甚眾，來歸且萬人，皆安慰複業。自楊安兒、劉二祖敗後，河北殘破，干戈相尋。其黨往往復相團結，所在寇掠，皆衣紅納襖以相識別，號「紅襖賊」。官軍雖討之，不能除也。大概皆李全、國用安、時青之徒焉。

　　興定元年十月，詔安貞曰：「防河卒多老幼疲軟不勝執役之人，其令速易之。」二年十二月，開封治中呂子羽等以國書議和于宋，宋人不受。以安貞為左副元帥權參知政事行尚書省元帥府，及唐、息、壽、泗行元帥府分道各將兵三萬，安貞總之，畫定期日，下詔伐宋。安貞至安豐，宋兵七千拒戰，權都事完顏胡魯剌沖擊敗之，追至淝水，死者二千余人。安貞至大江，乃班師。三年閏月，安貞至自軍中，入見於仁安殿。胡魯剌進一階。久之，安貞燕見，奏曰：「淝水之捷，胡魯剌功第一，臣之兵事皆咨此人，功厚賞薄，乞加賞以勸來者。」尚書省奏：「凡行省行院帥府參議左右司經歷官都事以下皆遷一官，所以絕求請之路，塞奸幸之門也。安貞之請不可從。」遂止。

　　五年，複伐宋。二月，安貞出息州，軍於七裏鎮，宋兵據淨居山，遣兵擊敗之。宋兵保山寺。縱火焚寺，乘勝追至洪門山。宋兵方浚濠立柵，安貞軍亟戰，奪其柵。宋黃統制團兵五千保黃土關，關絕險，素有備，堅壁不出。安貞遣輕兵分為左右軍潛登，別以兵三千直逼關門。翼日，左右軍會於山顛，俯瞰關內。宋人守關者望之，駭𥈭不能立。中軍急攻，宋兵潰，遂奪黃土關。遂入梅林關，拔麻城縣，抵大江，至黃州，克之。進克蘄州，前後殺略不可勝計。獲宋宗室男女七十餘口，獻之，師還。安貞每獲宋壯士，輒釋不殺，無慮數萬，因用其策，輒有功。宣宗謂宰臣曰：「阿海將略善固矣，此輩得無思歸乎？南京密邇宋境，此輩既不可盡殺，安所置之？朕欲驅之境上，遣之歸如何？」宰臣不對。

　　六月甲寅朔，尚書省奏安貞謀叛。宣宗謂平章政事英王守純曰：「朕觀此奏，皆飾詞不實，其令覆案之。」戊寅，並其二子殺之，以祖忠義、父揆有大功，免兄弟緣坐。詔曰：「銀青榮祿大夫、左副元帥兼樞密副使、駙馬都尉僕散阿海，早藉世姻，浸馳仕軌，屬當軍旅之事，益厚朝廷之恩，爰自帥籓，擢居樞府。頃者南伐，時乃奏言，是俾行鱗介之誅，而盡露梟獍之狀。二城雖得，多罪稔彰，念勝負之靡常，肯刑章之輕用。始自畫因糧之計，乃更嚴橫斂之期，督促計司，凋弊民力，信其私意，或失防秋。顧利害之實深，尚優容而弗問。頃因近侍，悉露奸謀，蓋虞前後罪之上聞，乃以金玉帶而夜獻。審事情之詭秘，命信臣而鞫推，迨致款詞，乃詳實狀。自以積愆之著，必非公憲所容，欲結近臣之歡心，俾伺內庭之指意，如釁端之少露，得先事而易圖。因其方握兵權，得以謀危廟祝願祏，事或不濟，計即外奔。前日之俘，隨時誅戮，獨于宋族，曲活全門，示其悖德于敵仇，豫冀全身而納用。」

　　初，安貞破蘄州，獲宋宗室不殺而獻之，遂以為罪。安貞憂讒，以賄近侍局，乃以質成其誣。安貞典兵征伐，嘗曰：「三世為將，道家所忌。」自忠議、揆至安貞，凡三世大將焉。

　　初，安貞破蘄州，所得金帛，分給將士。南京都轉運使行六部事李特立，金安軍節度副使紇石烈蒲剌都、大名路總管判官銀術可因而欺隱。事覺，特立當死、蒲剌都、銀術可當杖一百除名。詔薄其罪，特立奪三官、降三等，蒲剌都、銀術可奪兩官、降二等雲。

KIM SỬ TRUẬT HỔ CAO KỲ TRUYỆN CHÚ DỊCH (QUYỀN 106) (金史朮虎高琪傳注譯（卷106）注譯)

Kim Sử quyển 106: Truật Hổ Cao Kỳ truyện chú dịch (金史朮虎高琪傳•卷106)

1.朮虎高琪，或作高乞，西北路猛安人。大定二十七年充護衛，轉十人長，出職河間都總管判官，召為武衛軍鈐轄，遷宿直將軍，除建州刺史，改同知監洮府事。泰和六年，伐宋，與彰化軍節度副使把回海備鞏州諸鎮，宋兵萬余自鞏州轆轤嶺入，高琪奮擊破之，賜銀百兩、重彩十端。青宜可內附，詔知府事石抹仲溫與高琪俱出界，與青宜可合兵進取。詔高琪曰：「汝年尚少，近聞與宋人力戰奮勇，朕甚嘉之。今與仲溫同行出界，如其成功，高爵厚祿，朕不吝也。」

Truật Hổ Cao Kỳ, hay còn gọi là Cao Khất, là người thuộc Bắc Lộ Mãnh An. Năm Đại Định thứ hai mươi bảy (10 tháng 2 năm 1187 đến 29 tháng 1 năm 1188), được sung làm hộ vệ, làm trưởng đứng đầu mười người, đứng ra nhậm chức Hà Gian Đô Tổng Quản Phán Quan, triệu vào làm Võ Vệ Quân Kiềm Hạt, thay làm Túc Trực Tướng Quân, nhậm chức Kiến Châu Thứ Sử, đổi làm Đồng Tri Giám THao Phủ Sự. Năm Thái Hòa thứ sáu, phạt Tống, cùng Bành Hóa Quân Tiết D(ộ Phó Sứ Bả Hồi Hải phòng bị các trấn thuộc Củng Châu. Quân Tống hơn vạn người tự Củng Châu Lộc Lô Lĩnh xâm phạm vào, Cao Kỳ phấn khích đáng chúng, tặng hai trăm lượng bạc, mười bức tranh màu đậm. Thanh Tuyên Khả nội phụ, chiếu Tri Phủ Sự Thạch Mạt Trọng Ôn cùng Cao Kỳ cùng ra đón, cùng Thanh Tuyên Khả hợp binh tiến chiếm. Chiếu cho Cao Kỳ rằng: "Nhà ngươi tuổi còn nhỏ, gần đây nghe ngươi hăng hái đánh nhau với người Tống, trẫm rất lấy làm vui. Nay ngươi cùng Trọng Ôn cùng đi ra đón, nếu như hai ngươi thành công, sẽ được hưởng tước vị cao và bổng lộc hậu, trẫm không tiếc gì cả."

2. 詔封吳曦為蜀國王，高琪為封冊使。詔戒諭曰：「卿讀書解事，蜀人亦識威名，勿以財賄動心，失大國體。如或隨去奉職有違禮生事，卿與喬宇體察以聞。」使還，加都統，號平南虎威將軍。

Chiếu phong cho Ngô Hi làm Thục Quốc Vương, Cao Kỳ làm Phong Sách Sứ. Chiếu cảnh bào rằng: "Khanh đọc thư hiểu sự tình, người Thục cũng biết uy danh của anh, đừng để tiền tài làm lòng dao động, mất đi quốc thể. Nếu có quan cùng đi phụng chức có hành vi trái lễ sinh sự, khanh cùng Kiều Vũ xem xét rồi tấu báo." Sứ giả quay về, gia phong Đô Thống, gọi là Bình Nam Hổ Uy Tướng Quân.

3. 宋安丙遣李孝義率步騎三萬攻秦州，先以萬人圍皁角堡，高琪赴之。宋兵列陣山谷，以武車為左右翼，伏弩其下來逆戰。既合，宋兵陽卻。高琪軍見宋兵伏不得前，退整陣，宋兵複來。凡五戰，宋兵益堅，不可以得志。高琪分騎為二，出者戰則止者俟，止者出則戰者還，還者複出以更。久之，遣蒲察桃思剌潛兵上山，自山馳下合擊，大破宋兵，斬首四千級，生擒數百人，李孝義乃解圍去。宋兵三千致馬連寨以窺湫池，遣夾谷福壽擊走之，斬七百餘級。

An Bính nhà Tống sai Lý Hiếu Nghĩa soái lĩnh bộ kỵ ba vạn công Thái Châu, trước tiên lấy vạn người vây đồn Tạo Giác Bảo, Cao Kỳ vộ đến. Quân Tống liệt trận trên sơn cốc, lấy võ xa xếp thành cánh trái cánh phải, đặt nỏ phía dưới đến nghênh chiến. Lúc hai quân gặp nhau, quân Tống giả vờ rút lúi. Quân Cao Kỳ thấy quân Tống mai phục không tiến lên được, bèn quay về chỉnh đốn hàng ngũ. Quân Tống lại đến, trong vòng năm hiệp, quân Tống thế ngày càng thêm vững chắc, không thể giành lợi thế. Cao Kỳ phân kỵ làm hai, kẻ ra thì đánh còn kẻ dừng lại thì đợi, kẻ dùng lại ra thì kẻ đang đánh quay về, quay về lại ra, cứ thế mà thay lượt. Một khoảng lâu sau, sai Bồ Sát Thao Tư ngầm dẫn quân lên núi, tự trên núi ruổi ngựa xuống hợp đánh, đại bại quân Tống, chém bốn nghìn thủ cấp, bắt sống vài trăm tù binh. Lý Hiếu Nghĩa bèn giải vây rút đi. Quân Tống ba nghìn đến Mã Liên Trại để rình ở Tiểu Trì, sai Giáp Cốc Phúc Thọ đánh đuổi đi, chém được bảy trăm thủ cấp.

4. 大安三年，累官泰州刺史，以乣軍三千屯通玄門外。未幾，升縉山縣為鎮州，以高琪為防禦使，權元帥右都監，所部乣軍賞賚有差。至甯元年八月，尚書左丞完顏綱將兵十萬行省於縉山，敗績。貞祐初，遷元帥右監軍。閏月，詔高琪曰：「聞軍事皆中覆，得無失機會乎？自今當即行之，朕但責成功耳。」

Đại An năm thứ ba (17 tháng 1 năm 1211 đến 4 tháng 2 năm 1212), Cao Kỳ nhiều lần làm Thái Châu Thứ Sử, dùng ba nghìn quân phương Bắc đồn trú ngoài Thông Huyền Môn. Không lâu sau, thăng cấp cho Trấn Sơn Huyện thành Trấn Châu, sai Cao Kỳ làm Phòng Ngự Sứ, tạm thời làm Nguyên Soái Hữu Đô Giám, bộ tốt quân phương Bắc mà Cao Kỳ chỉ huy được thưởng. Đến năm Ninh Nguyên thứ nhất, tháng tám, Thượng Thư Tả Thưa Hoàn Nhan Cương lĩnh binh mười vạn đến Hành Tỉnh Trấn Châu, thất bại. Đầu niên hiệu Trinh Hựu, đổi làm Nguyên Soái Hữu Giám Quân. Tháng nhuần, chiếu cho Cao Kỳ rằng: "Nghe nói việc quân đều do triều đình phê chuẩn, cơ hội được mất thế nào? Tự nay thấy nên thế nào thì làm thế ấy, trẫm chỉ mong thành công thôi."

5. 是月，被詔自鎮州移軍守禦中都迤南，次良鄉不得前，乃還中都。每出戰輒敗，紇石烈執中戒之曰：「汝連敗矣，若再不勝，當以軍法從事。」及出，果敗，高琪懼誅。十月辛亥，高琪自軍中入，遂以兵圍執中第，殺執中，持其首詣闕待罪。宣宗赦之，以為左副元帥，一行將士遷賞有差。丙寅，詔曰：「胡沙虎畜無君之心，形跡露見，不可盡言。武衛副使提點近侍局慶山奴、近侍局使斜烈、直長撒合輦累曾陳奏，方慎圖之。斜烈漏此意于按察判官胡魯，胡魯以告翰林待制訛出，訛出達于高琪，今月十五日將胡沙虎戮訖。惟茲臣庶將恐有疑，肆降劄書，不匿厥旨。」論者謂高琪專殺，故降此詔。頃之，拜平章政事。

Tháng ấy, được chiếu dời quân từ Trấn Châu đến phòng ngự phía nam Trung Đô, đến Lương Hương không tiến lên được, bèn quay về Trung Đô. Mỗi lần xuất chiến đều bại, Hột Thạch Liệt Chấp Trung cảnh báo rằng: "Ngươi thua liên tiếp, nếu lại không thắng, sẽ chiếu theo quân pháp xử trí." Bèn xuất quân, quả nhiên bại, Cao Kỳ sợ bị giết. Tháng mười tân hợi (28 tháng 11 năm 1213), Cao Kỳ tự trong quân đi ra, bèn lấy quân vây bọn Chấp Trung, giết Chấp Trung, cầm đầu y đến cửa khuyết xin phạt tội. Tuyên Tông tha cho, cho làm Tả Phó Nguyên Soái, hết thảy tướng sỹ của Cao Kỳ đều được thưởng. Bính dần (13 tháng 12 năm 1213), chiếu rằng: "Hồ Sa Hổ không thuận tòng, trong lòng không có vua, hành vi lộ rõ, không thể nói hết. Võ Vệ Phó Sứ Đề Điểm Thân Cận Cục Khánh Sơn Nô, Cận Thị Cục Sứ Gia Liệt, Trực Trưởng Tát Hợp Liễn đã nhiều lần trần tình trong tấu chương, mới dè chừng giết hắn. Gia Liệt để lộ ý này với Án Sát Phán Quan Hồ Lỗ, Hồ Lỗ đem nói cho Hàn Lâm Thị Chết Ngoa Xuất, Ngoa Xuất truyền đạt lại cho Cao Kỳ, tháng này ngày mười lăm đem Hồ Sa Hổ giết chết. Trẫm sợ rằng bậc hiền thần thứ khanh sẽ sợ mà sinh nghi, bèn giáng tráp thư này, không che dấu ý chỉ ấy." Những kẻ bàn luận cho rằng Cao Kỳ chuyên sát, cho nên giáng chiếu này xuống. Không lâu sau, phong làm Bình Chương Chính Sự.

6. 宣宗論馬政，顧高琪曰：「往歲市馬西夏，今肯市否？」對曰：「木波畜馬甚多，市之可得，括緣邊部落馬，亦不少矣。」宣宗曰：「盡括邊馬，緩急如之何？」閱三日，複奏曰：「河南鎮防二十余軍，計可得精騎二萬，緩急亦足用。」宣宗曰：「馬雖多，養之有法，習之有時，詳諭所司令加意也。」貞祐二年十一月，宣宗問高琪曰：「所造軍器往往不可用，此誰之罪也？」對曰：「軍器美惡在兵部，材物則戶部，工匠則工部。」宣宗曰：「治之！且將敗事。」宣宗問楊安兒事，高琪對曰：「賊方據險，臣令主將以石牆圍之，勢不得出，擒在旦夕矣。」宣宗曰：「可以急攻，或力戰突圍，我師必有傷者。」

Tuyên Tông bàn về mã chính, quay sang Cao Kỳ mà hỏi: "Năm trước mua ngựa ở Tây Hạ, nay họ vẫn bán cho ta không?" Cao Kỳ đáp: "Mộc Ba để dành ngựa rất nhiều, mua chúng sẽ được, tìm ngựa của các bộ lạc ven biên giới, cũng không ít đâu." Tuyên Tống nói: "Tìm hết ngựa ở biên giới, mau chậm thế nào?" Qua ba ngày, lại tấu: "Trấn thủ Hà Nam có hai mươi vạn quân, tính ra có thể có được hai vạn tinh kỵ, mau chậm đều đủ dùng." Tuyên Tông nói: "NGựa tuy nhiều, tuy nuôi dưỡng có phương pháp, huấn luyện chúng cần thời gian, ngươi bàn luận tỏ tường với Sở Tư Lệnh để họ chú ý thêm". Trinh Hựu năm thứ hai, tháng mười một (8 tháng 12 năm 1214), Tuyên Tông hỏi Cao Kỳ: "Quân khí tạo ra thường không dùng được, đây là tội của ai?" Cao Kỳ đáp: "Quân khí tốt xấu là do Binh Bộ, tài vật là do Hộ Bộ, công việc chế tạo do Công Bộ đảm nhận." Tuyên Tông nói: "Phải sửa ngay việc này! Không thì bại sự hết đấy." Tuyên Tông hỏi việc của Dương An Nhi, Cao Kỳ đáp rằng: "Giặc vừa cậy vào chỗ hiểm, thần lệnh chủ dùng tường đá vây chúng lại, thế chúng không thoát ra được, sớm tối là bắt được thôi." Tuyên Tông nói: "Có thể công gấp chúng, chúng có thể ra sức đánh để thoát vây, quân ta ắt sẽ bị thương tổn."

7. 應奉翰林文字完顏素蘭自中都議軍事還，上書求見，乞屏左右。故事，有奏密事輒屏左右。先是，太府監丞游茂以高琪威權太重，中外畏之，常以為憂，因入見，屏人密奏，請裁抑之。宣宗曰：「既委任之，權安得不重？」茂退不自安，複欲結高琪，詣其第上書曰：「宰相自有體，豈可以此生人主之疑，招天下之議。」恐高琪不相信，複曰：「茂嘗間見主上，實惡相公權重。相公若能用茂，當使上不疑，而下無所議。」高琪聞茂嘗請間屏人奏事，疑之，乃具以聞。遊茂論死，詔免死，杖一百，除名。自是凡屏人奏事，必令近臣一人侍立。及素蘭請密，召至近侍局，給筆劄，使書所欲言。少頃，宣宗禦便殿見之，惟留近侍局直長趙和和侍立。素蘭奏曰：「日者元帥府議削伯德文哥兵權，朝廷乃詔領義軍。改除之命拒而不受，元帥府方欲討捕，朝廷複赦之，且不令隸元帥府。不知誰為陛下畫此計者，臣自外風聞皆出平章高琪。」宣宗曰：「汝何以知此事出於高琪？」素蘭曰：「臣見文哥與永清副提控劉溫牒雲，差人張希韓至自南京，道副樞平章處分，已奏令文哥隸大名行省，毋遵中都帥府約束。溫即具言于帥府。然則文哥與高琪計結，明矣。」上頷之。素蘭複奏曰：「高琪本無勳望，向以畏死擅殺胡沙虎，計出於無聊耳。妒賢能，樹黨與，竊弄威權，自作威福。去歲，都下書生樊知一詣高琪，言颭軍不可信，恐生亂。高琪以刀杖決殺之，自是無複敢言軍國利害者。使其黨移剌塔不也為武甯軍節度使，招颭軍，已而無功，複以為武衛軍使。以臣觀之，此賊滅亂紀綱，戕害忠良，實有不欲國家平治之意。惟陛下斷然行之，社稷之福也。」宣宗曰：「朕徐思之。」素蘭出，複戒曰：「慎無泄也。」

Ứng Phụng Hàn Lâm Văn Tự là Hoàn Nhan Tố Lan tự Trung Đô bàn việc quân quay về, hoàng thượng viết thư gọi vào gặp, xin cho tả hữu lui ra, Lệ cũ là có tấu chương nói về chuyện bí mật thì cho tả hữu lưu ra. Trước đó, Thái Phủ Giám Thừa Du Mậu vì Cao Kỳ uy quyền quá cao, trong ngoài đều sợ hắn, thường coi đó là mối lo lắng, nên vào cung gặp hoàng thượng, đòi tả hữu lui ra mật tấu, xin trừ khử ức chế Cao Kỳ. Tuyên Tông nói: "Đã ủy nhiệm cho hắn, quyền sao có thể không cao được?" Du Mậu lui ra rồi, hoàng thượng trong lòng bất an, lại muốn đến gặp Cao Kỳ, bèn đến dinh thư của hắn, gửi thư nói: "Tể tướng tự có cái lễ của riêng mình, há có thể vì vậy mà làm bậc quân chủ sinh nghi, dẫn đến thiên hạ dị nghị?" Hoàng thượng lại sợ Cao Kỳ không tin mình, Du Mậu nhiều lần gặp chúa thượng, thực vì ghét tướng công quyền cao chức trọng, tướng công nếu có thể dùng Du Mậu, thì sẽ có thể khiến hoàng thượng không nghi, mà ở dưới không dị nghị." Cao Kỳ nghe nói Du Mậu từng mật tấu cho người lui ra, liền nghi y và viết tấu chương dâng lên. Du Mậu bị luận tội chết, bị đánh một trăm trượng, tước quan vị. Từ đó về sau phàm việc mật tấu vắng người thì cho một cận thần một người đứng chầu chực. Tới khi Hoàn Nhan Tố Lan xin mật tấu, liền triệu vào Cận Thị Cục, đưa bút tráp, sai viết thư lời ông muốn nói. Không lâu sau, Tuyên Tông ngự bên ngoài chánh điện gặp ông, chỉ cho Cận Thị Điện Trực Triệu Hòa Hòa đứng chầu. Tố Như tấu rằng: "Mấy ngày trước Đô Nguyên Soái Phủ bàn nghị việc tước binh quyền của Bá Đức Văn Ca, triều đình bèn chiêu lệnh cho y thống lĩnh nghĩa quân, lệnh đổi trừ chức quan bị chống lại không theo, Nguyên Soái Phủ mới muốn đòi bắt y, triều đình lại xá tội, hơn nữa không giao việc này cho Nguyên Soái Phủ, không biết ai bày kế này cho bệ hạ, thần nghe phong phanh là đều do Truật Hổ Cao Kỳ." Tuyên Tống đáp: "Ngươi sao biết việc này tới từ Cao Kỳ?" Tố Như đáp: "Thần nghe Bá Đức Văn Ca và Vĩnh Tĩnh Phó Đề Khống Lưu Ôn Điệp nói, sai người là Trương Hi Vệ từ Nam Kinh, nói rằng do Phó Khu Mật Sứ Bình Chương Chính Sự xử lý việc này, đã lệnh cho Văn Ca quy thuộc về Đại Danh Hành Tỉnh, đừng nghe lệnh của Trung Đô Soái Phủ, Lưu Ôn lập tức báo lại cho Soái Phủ biết, nhưng Cao Kỳ và Văn Ca âm mưu cố kết với nhau, việc này rõ như ban ngày vậy." Hoàng thượng khẽ gật đầu, Tố Lan lại tấu: "Cao Kỳ vốn chẳng có công cùng danh vọng, trước vì sợ chết mới chuyên sát Hồ Sa Hổ, mưu kế ấy tới từ chỗ cùng đường, hắn ganh ghét người hiền năng, trộm lộng hành uy quyền, tự tung tự tác. Năm ngoái, ở kinh đô có chàng thư sinh Phàn Tri Nhất đến chỗ Cao Kỳ, nói quân bộ tộc miền Bắc không đáng tin, sợ sinh loạn, Cao Kỳ lấy đao và gậy quyết giết chàng ta, tự đó không ai dám nói đến sự lợi hại giữa việc nước việc quân. Cao Kỳ cho vây cánh của y là Di Lạt Tháp Bất Dã làm Võ Ninh Tiết Độ Sứ, chiêu mộ quân bộ tộc phương bắc, nhưng chẳng có công, lại cho y làm Võ Vệ Quân Sứ. Như thần thấy, bọn giặc này làm loạn kỷ cương, giết hại bậc trung lương, thật không hề có ý khiến quốc gia thanh bình an trị. Kính mong bệ hạ dứt khoát diệt trừ chúng, tạo phục cho xã tắc." Tuyên Tông nói: "Để trẫm từ từ suy nghĩ." Tố Như lui ra, không quên căn dặn: "Cẩn thận đừng để lộ việc này ra."

8. 四年十月，大元大兵取潼關，次嵩、汝間，待闕台院令史高嶷上書曰：「向者河朔敗績，朝廷不時出應，此失機會一也。及深入吾境，都城精兵無慮數十萬，若效命一戰，必無今日之憂，此失機會二也。既退之後，不議追襲，此失機會三也。今已度關，不亟進禦，患益深矣。乞命平章政事高琪為帥，以厭眾心。」不報。禦史台言：「兵逾潼關、崤、澠，深入重地，近抵西郊。彼知京師屯宿重兵，不復叩城索戰，但以遊騎遮絕道路，而別兵攻擊州縣，是亦困京師之漸也。若專以城守為事，中都之危又將見於今日，況公私蓄積視中都百不及一，此臣等所為寒心也。不攻京城而縱其別攻州縣，是猶火在腹心，撥置於手足之上，均一身也，願陛下察之。請以陝西兵扼拒潼關，與右副元帥蒲察阿裏不孫為掎角之勢，選在京勇敢之將十數人，各付精兵數千，隨宜伺察，且戰且守，複諭河北，亦以此待之。」詔付尚書省，高琪奏曰：「台官素不習兵，備禦方略，非所知也。」遂寢。高琪止欲以重兵屯駐南京以自固，州郡殘破不復恤也。宣宗惑之，計行言聽，終以自斃。

Năm thứ tư, tháng mười (), đại quân Đại Nguyên chiếm lấy Đồng Quan, đến Tung Châu và Nhữ Châu, Đãi Khuyết Đài Viện Lệnh Sử là Cao Nghi dâng sớ nói: "Lúc trước ở Hà Sóc thất bại, triều đình không kịp ứng cứu, đây là lần lỡ mất cơ hội đầu tiên. Đến khi địch vào sâu lãnh thổ nước ta, tinh binh đô thành khoảng vài chục vạn, nếu có hiệu lệnh hiệu quả cùng một lúc đánh, thì sẽ chẳng có mối lo ngày hôm nay. đây là lần lỡ mất cơ hội thứ hai. Địch rút đi rồi, không bàn việc truy kích, đây là lần lỡ mất cơ hội thứ ba. Nay địch đã vượt qua Đồng Quan, không lập tức tiến quân phòng ngự, mối hoạn càng thêm sâu. Xin lệnh cho Bình Chương Chính Sự Truật Hổ Cao Kỳ làm tướng soái, để làm yên lòng quân sỹ." Tấu không được hồi đáp, Ngự Sử Đài nói: "Địch quân đã vượt Đồng Quan, Hào, Mẫn, thâm nhập trọng địa, gần đây đã đến ngoài thành phía tây. Giặc biết kinh sư đồn trú trọng binh nên không đến sát thành tìm giao tranh, chỉ dùng du kỵ chẹn đạo lộ, còn quân khác thì dùng đánh các châu huyện, vốn để dần dần làm nguy khốn kinh sư. Nếu chuyên tâm thủ thành, cái nguy của Trung Đô lại xuất hiện ngày nay, hơn nữa tư nhân tích trừ không bằng một phần một trăm Trung Đô, đây là điền khiến chúng thần đau lòng lo lắng. Không công kinh thành mà thả quân công các châu huyện, đấy là như lửa cháy trong tâm phúc, rồi chuyển sang tay chân, đều cùng một thân thể. Mong bệ hạ xem xét. Xin lấy quân Thiểm Tây chống giữ Đồng Quan, cùng Hữu Phó Nguyên Soái Bồ Sát A Lý Bất Tôn tạo thành thế giáp công, tuyển ở kinh sư vài chục dũng tướng, giao mỗi người vài nghìn tinh binh, tùy cơ xem xét, vừa đánh vừa thủ, rồi bàn với Hà Bắc, cũng dùng kế này đối phó với chúng." Chiếu giao phó cho Thượng Thư Hành Tỉnh, Cao Kỳ dâng sớ tấu rằng: "Các quan Ngự Sử Đài vốn không quen việc quân, không tỏ tường phương lược phòng bị." Rồi cho dìm việc ấy đi. Cao Kỳ chỉ muốn lấy trọng binh đồn trú ở Nam Kinh để tự cố thủ, chẳng đoái hoài tới việc châu huyện bị tàn phá, Tuyên Tông bị Cao Kỳ mê hoặc, nghe răm rắp y, rốt cục tự đào huyệt chôn mình. 

9. 未幾，進拜尚書右丞相，奏曰：「凡監察有失糾彈者從本法。若人使入國，私通言語，說知本國事情，宿衛、近侍官、承應人出入親王、公主、宰執之家，災傷闕食，體究不實，致傷人命，轉運軍儲，而有私載，及考試舉人關防不嚴者，並的杖。在京犯至兩次者，台官減監察一等論贖，餘止坐專差者。任滿日議定升降。若任內有漏察之事應的決者，依格雖為稱職，止從平常，平常者從降罰。」制可。高琪請修南京裏城，宣宗曰：「此役一興，民滋病矣。城雖完固，能獨安乎？」

Không lâu sau, tiến phong Cao Kỳ làm Thượng Thư Hữu Thừa Tướng, Cao Kỳ dâng tấu rằng: "Phàm quan giám sát không làm tròn trọng trách xem xét đàn hặc thì bị xử theo pháp luật hiện hành. Nếu sứ giả đi vào nước khác, dùng lời riêng nói với người nước ấy, tiết lộ cho họ biết sự tình nước ta, Vệ Sở, Cận Thị Quan, người ứng phụng () ra vào chốn thân vương, công chúa, trong nhà tể tướng, truy xét không thực, dẫn tới làm tổn hại nhân mạng, quan chuyển vận [thay mặt triều đình] tích trữ lương thực mà có bòn rút làm của riêng, cùng thi cử tuyển người canh phòng quan ải không nghiêm, đều phạt đánh trượng. Tại kinh sư những kẻ phạm tội hai lần, thì quan Ngự Sử Đài so với Giám Sát Quan giảm nhẹ một bậc, có thể dùng tiền chuộc tội, còn lại chỉ bị luận tội bởi quan chuyên trách mà thôi. Nhậm chức tròn một ngày thì được nghị định thăng chức hay giáng chức. Nếu trong lúc nhậm chức mà làm lộ việc truy xét thì đáng bị chịu đánh trượng, theo quy định tuy là làm không tròn chức phận, vẫn theo bình thường mà làm, những kẻ bình thường thì bị theo luật giáng tội." Tấu thư được phê chuẩn. Cao Kỳ xin tu ửa thành nội ở Nam Kinh, Tuyên Tông nói: "Trận chiến này mà nổi lên, dân càng chịu cực. Thành tuy kiên cố, há dễ một mình bình an."

Nguyên văn là thừa ứng 承應, tức chỉ kỹ nữ múa hát và quan thái y đến chầu chực trong cung quan, tai ương thiếu lương thực, 

10. 初，陳言人王世安獻攻取盱眙、楚州策，樞密院奏乞以世安為招撫使，選謀勇二三人同往淮南，招紅襖賊及淮南宋官。宣宗可其奏，詔泗州元帥府遣人同往。興定元年正月癸未，宋賀正旦使朝辭，宣宗曰：「聞息州透漏宋人，此乃彼界饑民沿淮為亂，宋人何敢犯我？」高琪請伐之以廣疆土。上曰：「朕但能守祖宗所付足矣，安事外討。」高琪謝曰：「今雨雪應期，皆聖德所致。而能包容小國，天下幸甚，臣言過矣。」四月，遣元帥左都監烏古論慶壽、簽樞密院事完顏賽不經略南邊，尋複下詔罷兵，然自是與宋絕矣。

Ban đầu, có người tên Vương Thế An hiến kế công đánh Hu Di và Sở Châu, Khu Mật Viện tấu xin cho Thế An làm Chiêu Phủ Sứ, tuyện chọn hai ba người có mưu lược dũng cảm cùng đi về Hoài Nam, chiêu hàng giặc áo đỏ cùng quan lại nhà Tống ở Hoài Nam. Tuyên Tông chuẩn tấu ấy, chiếu cho Tứ Châu Nguyên Soái Phủ sai người cùng đi với Thế An. Hưng Định nguyên niên, tháng giêng, ngày mùng một (), sứ giả nhà Tống là Hạ Chính Đán từ biệt triều thần, Tuyên Tống nói: "Nghe nói Tức Châu tiết lộ cho người Tống, đây là việc dân đói ven vùng Hoài làm loạn ở biên cảnh nước ấy, người Tống sao dám xâm phạm nước ta?" Cao Kỳ xin thảo phạt Nam Tống để mở rộng cương thổ. Hoàng thượng nói: "Trẫm chỉ có thể phòng giữ nơi mà tổ tông giao cho là đủ, sao có thể tính chuyện thảo phạt bên ngoài?" Cao Kỳ tạ nói: "Nay mưa tuyết đến đúng thời, đều do thánh đức mà có, nếu có thể bao dung với nước nhỏ, thì thiên hạ phúc lớn lắm thay, thần nói sai rồi." Tháng bốn, sai Nguyên Soái Tả Đô Giám Ô Cổ Luận Khánh Thọ, Thiêm Khu Mật Viện Sự Hoàn Nhan Tái Bất kinh lược nam biên, dần dần lại hạ chiếu bãi binh, nhưng tự lúc này tuyệt giao với nhà Tống.

Tra xét âm lịch thì thấy ngày tháng không đúng.

11. 興定元年十月，右司諫許古勸宣宗與宋議和，宣宗命古草牒，以示宰臣，高琪曰：「辭有哀祈之意，自示微弱不足取。遂寢。集賢院諮議官呂鑒言：「南邊屯兵數十萬，自唐、鄧至壽、泗沿邊居民逃亡殆盡，兵士亦多亡者，亦以人煙絕少故也。臣嘗比監息州榷場，每場所獲布帛數千匹、銀數百兩，大計布帛數萬匹，銀數千兩，兵興以來俱失之矣。夫軍民有逃亡之病，而國家失日獲之利，非計也。今隆冬冱寒，吾騎得騁，當重兵屯境上，馳書諭之，誠為大便。若俟春和，則利在於彼，難與議矣。昔燕人獲趙王，趙遣辯士說之，不許，一牧豎請行，趙王乃還。孔子失馬，馭卒得之。人無貴賤，苟中事機，皆可以成功。臣雖不肖，願效牧豎馭卒之智，伏望宸斷。」詔問尚書省。高琪曰：「鑒狂妄無稽，但其氣岸可尚，宜付陝西行省備任使。」制可。十二月，胥鼎諫伐宋，語在鼎傳。高琪曰：「大軍已進，無複可議。」遂寢。

Hưng Định nguyên niên, tháng mười (1 tháng 11 đến 30 tháng 11 năm 1217), Hữu Thừa Gián Quan Hứa Cổ khuyên Tuyên Tông cùng Tống nghị hòa, Tuyên Tông mệnh Cổ thảo bút điệp thư, để cho tể tướng xem, Cao Kỳ nói: "Lời lẽ có ý cầu xin, tự làm lộ sự yếu nhược, không thể gửi được." Bèn thôi. Tập Hiền Viện Tư Nghị Quan Lã Giám nói: "Nam biên đồn binh mấy mươi vạn, tự Đường Châu, Đặng Châu đến Thọ Châu, Tứ Châu ven biên cảnh cư dân bỏ trốn lưu vong gần hết, binh sỹ cũng bỏ trốn nhiều, cũng vì bóng người quá ít lắm thay. Thần gần đây từng chăm coi chợ biên giới Tức Châu (), mỗi chợ như vậy thu được vài nghìn cuộn vải gấm, vài trăm lạng bạc, tính đại khái được vài vạn cuộn vải gấm, bạc được vài nghìn lượng. Tự lúc hưng binh đến nay đều đã mất sạch. Quân dân chịu nạn bỏ chạy, mà quốc gia từng ngày mất đi cái lợi thu được, không phải là kế vẹn toàn. Như nay đông lạnh đóng băng, tiện cho kỵ binh của ta ruổi ngựa, nên đồn trọng binh ở biên cảnh, trì mã gửi thư dụ chúng, thực là tiện lợi. Nếu chờ đến mùa xuân hòa hoãn, thì lợi cho phía kia (tức Tống), khó cùng địch thương nghị. Xưa người Yên bắt được Triệu vương, Triệu sai biện sỹ hùng biện thuyết phục, không cho, một kẻ chăn thả xin đi, Triệu vương bèn quay về được. Khổng Tử mất ngựa, ngự tốt (kẻ lái xe ngựa) lấy được. Người không kể quý tuyện, nếu hành sự hợp thời, đều có thể thành công. Thân tuy không phải bậc hiền lương, nhưng nguyện hiến cái trí của kẻ chăn thả và tên ngự tốt, cuối mong thánh thượng quyết đoán." Chiếu hỏi Thượng Thư Tỉnh, Cao Kỳ nói: "Lã Giám tuy ngông cuồng ăn nói vô căn cứ, nhưng chí khí của hắn đáng đề cao, nên giao cho Thiểm Tây Hành Tỉnh sắp đặt sai sứ." Tấu được phê chuẩn. Tháng mười hai, Tư Đỉnh can gián việc phạt Tống, lời lẽ được ghi chép trong truyện của Tư Đĩnh. Cao Kỳ nói: "Đại quân đã tiến, không bàn bạc lại nữa." Bèn thôi.

() Nguyên văn là các trường 榷場, là thuật ngữ chỉ chợ biên cương mở ra bởi các triều Tống, Liêu, Kim, Tây Hạ, Mông-Nguyên.

12. 二年，胥鼎上書諫曰：「錢谷之冗，非九重所能兼，天子總大綱，責成功而已。」高琪曰：「陛下法上天行健之義，憂勤庶務，夙夜不遑，乃太平之階也。鼎言非是。」宣宗以南北用兵，深以為憂，右司諫呂造上章：「乞詔內外百官各上封事，直言無諱。或時召見，親為訪問。陛下博采兼聽，以盡群下之情，天下幸甚。」宣宗嘉納，詔集百官議河北、陝西守禦之策。高琪心忌之，不用一言。是時，築汴京城裏城，宣宗問高琪曰：「人言此役恐不能就，如何？」高琪曰：「終當告成，但其濠未及浚耳。」宣宗曰：「無濠可乎？」高琪曰：「苟防城有法，正使兵來，臣等愈得效力。」宣宗曰：「與其臨城，曷若不令至此為善。」高琪無以對。

Năm thứ hai (28 tháng 1 năm 1218 đến 17 tháng 1 năm 1219), Tư Đĩnh dâng thư can gián: "Sự rườm ra của tiền bạc, không phải chuyện đế vương có thể kiêm nhậm, thiên tử nắm lấy đại cương, chỉ mong thành công mà thôi." Cao Kỳ nói: "Pháp của bệ hạ có cái nghĩa mạnh mẽ thấu trời, lo âu sự vụ, ngày đêm không nguôi, là chỗ dựa cho thiên hạ thái bình, lời của Tư Đĩnh không đúng đâu." Tuyên Tông vì việc nam bắc dụng binh, tâm lo âu sâu sắc, Hữu Tư Gián Quan Lã Tạo dâng tấu chương nói: 'Xin chiếu bách quan trong ngoài mỗi người dâng mật thư nghị sự, nói thẳng không e sợ, hoặc tạm thời cho yết kiến, đích thân hỏi han. Bệ hạ nghe được lời của nhiều người, sử dụng kế sách của họ để hiểu tận tường ý tình của quần thần, đó là cái may của thiên hạ vậy." Tuyên Tông mừng nhận tấu, chiếu chiêu tập bách quan bàn kế sách phòng ngự Hà Bắc, Thiểm Tây. Cao Kỳ tâm sợ sệt chuyện ấy, không nói một lời. Lúc bấy giờ, xây thành nội thành Biện Kinh, Tuyên Tông hỏi Cao Kỳ: "Quần thần nói việc lao dịch không thể thành công, là vì sao?" Cao Kỳ đáp "Rốt cục sẽ thành công, chỉ là hào chưa đủ sâu thôi." Tuyên Tông hỏi: "Không có hào có sao không?" Cao Kỳ đáp: "Nếu thủ thành có cách, ngay khi địch sai binh tới, chúng thần sẽ càng dốc lòng." Tuyên Tông nói: "Giữa việc cho chúng áp sát thành, sao bằng không cho chúng đến đây?" Cao Kỳ không biết đáp sao.

13. 高琪自為宰相，專固權寵，擅作威福，與高汝礪相唱和。高琪主機務，高汝礪掌利權，附己者用，不附己者斥。凡言事忤意，及負材力或與己頡頑者，對宣宗陽稱其才，使幹當于河北，陰置之死地。自不兼樞密元帥之後，常欲得兵權，遂力勸宣宗伐宋。置河北不復為意，凡精兵皆置河南，苟且歲月，不肯輒出一卒，以應方面之急。平章政事英王守純欲發其罪，密召右司員外郎王阿裏、知案蒲鮮石魯剌、令史蒲察胡魯謀之。石魯剌、胡魯以告尚書省都事僕散奴失不，僕散奴失不以告高琪。英王懼高琪黨與，遂不敢發。頃之，高琪使奴賽不殺其妻，乃歸罪於賽不，送開封府殺之以滅口。開封府畏高琪，不敢發其實，賽不論死。事覺，宣宗久聞高琪奸惡，遂因此事誅之，時興定三年十二月也。尚書省都事僕散奴失不以英王謀告高琪，論死。蒲鮮石魯剌、蒲察胡魯各杖七十，勒停。

Cao Kỳ tự lúc làm tể tướng, chuyên quyền cố vị lộng hành, tự mình ra uy, cùng Cao Nhữ Lệ xướng họa thế vào. Cao Kỳ chủ quản quân cơ sự vụ, Cao Nhữ Lệ nắm lấy tài chính quyền lợi, kẻ nào phụ họa thì dùng, kẻ nào không thì bãi trừ. Phàm những kẻ chuyện nghịch ý, cho tới những kẻ dựa vào tài năng hoặc ngang đấu với mình, đều tâng bốc tài năng mình trước mặt Tuyên Tông, rồi sai họ đi cán đán việc quân ở Hà Bắc, nhằm ngầm đặt họ vào chỗ chết. Tự sau khi Cao Kỳ không kiêm làm Khu Mật Viện Nguyên Soái, thường muốn đạt binh quyền, bèn khuyên Tuyên Tông phạt Tống. bỏ mặc Hà Bắc không để tâm tới, hết thảy tinh binh đều đặt ở Hà Nam, được tới đâu hay tới đấy cho qua tháng ngày, không chịu xuất một binh một tốt để ứng viện những nơi nguy cấp. Bình Chương Chính Sự là Anh Vương Hoàn Nhan Thủ Đồn muốn lật mặt tội trạng y, bí mật chiêu Hữu Tư Viên Ngoại Lang Vương A Lý, Tri Án là Bồ Tiên Thạch Lỗ Lạt, Lệnh Sử Bồ át Hồ Lỗ mưu việc ấy. Thạch Lỗ Lạt, Hồ Lỗ báo cho Thượng Thư Tỉnh Đô Sự Bộc Tán Nô Thất Bất, Bộc Tán Nô Thất Bốc lại bào cho Cao Kỳ. Anh Vương sợ dư đảng của Cao Kỳ, bèn không dám vạch tội. Không lâu sau, Cao Kỳ sai Nô Tái Bất giết thê tử của mình, rồi quy tội cho Tái Bất, Tuyên Tông tự lâu đã nghe Cao Kỳ gian ác, bèn nhân việc ấy giết hắn luôn. Bấy giờ là năm Hưng Định thứ ba, tháng mười hai (8 tháng 1 năm 1220 đến 5 tháng 2 năm 1220). Thượng Thư Tỉnh Đô Sự Bộc Tán Nô Thất Bất vì tố với Cao Kỳ việc của An Vương nên bị luận tội chết. Bồ Tiên Thạch Lỗ Lạt và Bồ Sát Hồ Lỗ mỗi người bị đánh bảy mươi trượng, lệnh cho thôi chức quan.

14. 初，宣宗將遷南，欲置颭軍于平州，高琪難之。及遷汴，戒彖多厚撫此軍，彖多輒殺颭軍數人，以至於敗。宣宗末年嘗曰：「壞天下者，高琪、彖多也。」終身以為恨雲。

Ban đầu, Tuyên Tông sắp dời về nam, muốn đặt quân phương Bắc ở Bình Châu. Cao Kỳ làm khó. Đến khi dời đô đến Biện Kinh, Cao Kỳ dặn dò Mạt Niên Thoán Đa hết sức vỗ về quân ấy. Thoán Đa liền giết vài người quân phương Bắc, đến nỗi thất bại. Những năm cuối Tuyên Tông thường nói: "Tàn hoại thiên hạ, tất bọn Cao Kỳ, Thoán Đa." Trọn đời là câu nói mang sự oán giận.

15. 論曰：高琪擅殺執中，宣宗不能正其罪，又曲為之說，以詔臣下。就其事論之，人君欲誅大臣，而與近侍密謀于宮中，已非其道。謀之不密，又為外臣所知，以告敗軍之將，因殺之以為說，此可欺後世邪？金至南渡，譬之尪羸病人，元氣無幾。琪喜吏而惡儒，好兵而厭靜，沮遷颭之議，破和宋之謀，正猶繆醫，投以烏喙、附子，只速其亡耳。使宣宗於擅殺之日，即能伸大義而誅之，何至誤國如是邪。

Luận rằng: "Cao Kỳ tự ý giết Chấp Trung, Tuyên Tông không thể xử tội hắn, lại bẻ cong lý lẽ mà nói giùm y, để chiếu lệnh bậc hạ thần. Cứ lấy sự ấy mà luận tới, thì bậc quân vương muốn giết đại thần, mà lại cùng Cận Thị bí mật thông mưu trong cung, đã là việc thất đạo. Mưu ấy không giữ kín, lại bị ngoại thần biết được, để báo cho tướng lĩnh bại binh, do vậy nên giết y bịt miệng, đây không phải là dối lừa hậu thế đó sao? Đến khi nhà Kim nam độ, thì đã như kẻ yếu gầy gò, nguyên khí không còn bao nhiêu. Cao Kỳ thích dụng quan lại mà ghét nho sinh, thích động binh mà ghét an tỉnh, cản trở sự dời binh phương bắc, mưu phá hoại hòa ước với Tống, thật giống như bài thuốc giả đút vào đầu môi, chỉ làm khiến y chết sớm hơn. Khiến cho Tuyên Tông tự ý giết đi, tức có thể mở rộng đại nghĩa mà giết đi, thì làm sao tới nỗi vong quốc cơ chứ.